پایگاه جامع حفظ قرآن

سوال: وقتی آیه ای را می شنوم نمیتوانم تشخیص بدهم کدام سوره است؟

پاسخ از کارشناس حفظ قرآن، جناب آقای داوود قاسمی

این مشکل به شیوه حفظ کردن آیات بر میگردد، برخی حافظان قرآن، موقع حفظ آیات و جملات به نام سوره توجه ندارند، هم چنین موقع مرور ده درس و دوره، ملتفت نام سوره نیستند فقط تکرار می کنند، این مطلب باعث می شود ذهن بر روی نام سوره متمرکز نشده و آیه را تنها حفظ شود، لذا این دسته از حافظان موقع شنیدن یک آیه می توانند ادامه آن را هم بخوانند اما بسیاری از مواقع نمی توانند به راحتی به خاطر بیاورند که این آیه در چه سوره ای قرار دارد پیشنهاد ما به همه حافظان قرآن این است که موقع حفظ هر جمله و آیه علاوه بر تمرکز بر حفظ آن در ذهنشان نام سوره را هم متذکر باشند ساده تر بخواهیم بگوییم آن که مثلا وقتی مشفول حفظ این آیه هستید: یا ایها الناس قدجاءکم برهان من ربکم، هم زمان با تکرار این قسمت و تمرکز بر جز جز کلمات آن، در ذهنتان باشد که این آیه 174سوره نساء است، این کار در اوایل کمی سخت است اما باگذشت زمان، به آسانی به آن عادت کرده و در واقع بدون صرف وقت هم شماره آیه و هم نام سوره در ذهن شما ثبت می شود، البته این همه ی کاری اکه باید انجام شود نیست در هنگام مرور درس جدید، ده درس و دوره هم باید توجه به نام سوره و اگر شماره آیات را حفظ می کنید توجه به شماره آیه داشته باشیدعلاوه بر این در هنگام مباحثه ، حدود پنج دقیقه از وقت مباحثه را به پرسش از نام سوره و شماره آیه اختصاص دهید، اگر به این برنامه پای بند بودید مطمئن باشید مشکل یاد آوری نام سوره و هم چنین شماره آیه را هیچ گاه نخواهید داشت.

 

آغاز آموزش حفظ جزء اول قرآن کریم در برنامه رادیویی «نورباران»

گروه فعالیت‌های قرآنی: آغاز آموزش حفظ جزء اول قرآن کریم در برنامه «نورباران» که از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به روی آنتن شبکه رادیویی قرآن می‌رود، آغاز شد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) به نقل از روابط عمومی رادیو قرآن، قرآن برترین و بالاترین هدیه حضرت احدیّت به بشر است و حفظ آن یکی از توفیقات بزرگ الهی به حساب می‌آید که شامل حال هر کسی نمی‌شود.

استعداد، آمادگی، لیاقت، توفیق، سعادت، عنایت و افاضت موجب می‌شود خداوند متعال، این نعمت بزرگ را به فرد عطا فرماید و سعادتمندترین افراد کسانی هستند که پس از حفظ قرآن کریم، آن را از دست ندهند و درون خود را از گنج‌های بیکران قرآن کریم خالی نکنند، در همین راستا رادیو قرآن در نگاهی ویژه به طرح ملی حفظ قرآن کریم، برنامه «نورباران» را برای حفظ عمومی و آسان تقدیم شنوندگان کرده است که این برنامه تاکنون با محوریت حفظ جزء 29 و 30 قرآن کریم به روی آنتن رفته است.

برنامه «نورباران» کاری از گروه قرآن و آموزش است که در راستای طرح ملی حفظ قرآن کریم شنبه تا چهارشنبه از ساعت 19 بر روی آنتن رادیو قرآن می‌رود و این برنامه رادیویی همزمان با ایام‌الله دهه فجر انقلاب اسلامی با محوریت حفظ سوره بقره تقدیم شنوندگان شده است.

در این برنامه رادیویی که از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به روی آنتن شبکه رادیویی قرآن می‌رود، 140 آیه سوره بقره با حضور کارشناسان و حافظان قرآن کریم برای حفظ آموزش داده می‌شود.

بنابراین گزارش، شنوندگان رادیو قرآن می‌توانند با همراهی کارشناسان برنامه «نورباران» از جمله مهدی سیف، معتز آقایی، اسدالله هاشمی‌، حسین طرقی و مهدی عباسی، حافظ جزء اول قرآن کریم شوند.

یادآور می‌شود، برنامه رادیویی «نورباران» به سردبیری و تهیه‌کنندگی مسعودرضا خالقی از شنبه تا چهارشنبه ساعت 19 تا 20 از شبکه رادیویی قرآن موج اف ام ردیف 100مگاهرتز پخش می‌شود.

،

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه قرآن ومعارف سیما به نقل از خبرگزاری مهر، مهدی سلیمانی مدیرآموزش دارالقرآن خانه کارگر گفت: حافظان کل قرآن کریم در دوره آمادگی آزمون طرح اعطای مدرک کارشناسی بورسیه می شوند.

وی گفت: دارالقرآن خانه کارگر جمهوری اسلامی ایران در نظر دارد تا حافظان کل قرآن کریم که متقاضی شرکت در آزمون کارشناسی حفظ می باشند را برای آمادگی هرچه بیشتر در این آزمون بورسیه نماید.

وی افزود: متأسفانه هزینه های بسیار بالای دوره های آمادگی آزمون موجب شده تا بسیاری از حفاظ توانایی حضور در این دوره را نداشته باشند لذا این طرح برای کمک هرچه بیشتر به این نخبه های قرآنی صورت می پذیرد.

سلیمانی در خصوص دوره کارشناسی حفظ قران کریم گفت: پیرو مصوبه مجلس شورای اسلامی در سال 1375 ، حافظان کل قرآن کریم می توانند با شرکت و قبولی در آزمون کارشناسی ارشد رشته علوم قرآن و حدیث سازمان سنجش و نیز آزمون شفاهی حفظ قرآن کریم که توسط سازمان اوقاف و امور خیریه و یا سازمان تبلیغات اسلامی گرفته می شود، مدرک لیسانس علوم قرآن و حدیث بدون تحصیل در دانشگاه و بدون داشتن حتی مدرک دیپلم دریافت کنند.

مدیرآموزش دارالقرآن خانه کارگر گفت: متاسفانه به جهت هزینه های بالای این دوره آموزشی تنها کمتر از 5 مرکز در کشور توانایی برگزاری این دوره آموزشی را دارند که دارالقرآن خانه کارگر که موفق ترین مرکز به جهت بالاترین آمار قبولی در سطح کشور می باشد در سال جاری در نظر دارد تا تعدادی از حفاظ کل قرآن کریم را که در آزمون ویژه حداقل نمره قبولی را کسب کنند را به صورت رایگان بورسیه می نماید.

وی درخصوص زمان برگزاری آزمون بورسیه این دوره آموزشی گفت: این آزمون احتمالا در اواخر بهمن سال جاری برگزار می گردد که تاریخ دقیق از طریق رسانه های جمعی متعاقبا اعلام می گردد.

وظایف حافظ قرآن چنان‌که آغاز حفظ قرآن آدابی دارد، پایان آن نیز با آداب و وظایف ویژه همراه است. بخشی از وظایف حافظان عبارت است از:

1. فروتنی
حافظ قرآن نباید در برابر توفیقی که خداوند متعال به او عنایت کرده، مغرور شود و تکبر و فخر بورزد. امام صادق ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: با صدایی بلند به حافظ می‌گویند: ای حافظ قرآن، به وسیله‌ای قرآن در برابر مردم فروتن باش تا خداوند عزیزت گرداند و از فخر و تکبر بپرهیز تا ذلیل و خوارت نسازد.[1]
2. عمل به قرآن
قرآن کتاب هدایت و روشنگری است و مهم‌ترین هدف عالی قرآن هدایت بشریت به سوی سعادت و تعالی و رشد و کمال انسان‌ها و ایجاد روح عبودیت می‌باشد. لذا مهم‌ترین اهداف عالی حافظ قرآن باید این باشد که در مسیر حفظ قرآن، عامل به قرآن باشد نه اینکه حفظ قرآن را به عنوان ابزاری برای منافع دنیوی و... استفاده نماید. قرآن کریم می‌فرماید: «لِمَ تَقُولُونَ مَا لَاتَفْعَلُونَ.»[2]چرا می‌گویید آنچه را که عمل نمی‌کنید. آری یکی از بهترین راه‌های مهجوریت‌زدایی قرآن عمل واقعی به قرآن است.
3. حفظ اندوخته‌ها
یکی از مسئولیت‌های حافظ قرآن تلاش برای تثبیت و استحکام محفوظات قرآنی است. امام صادق ـ علیه السلام ـ می‌فرماید: هرکس سوره‌یی از قرآن را فراموش کند، آن سوره به صورتی زیبا و در درجه‌یی بلند در بهشت در برابرش آشکار می‌گردد. وقتی آن‌را می‌بیند، می‌گوید: تو کیستی که چنین زیبایی؟ کاش برای من بودی. سوره می‌گوید: مرا نمی‌شناسی؟! من فلان سوره‌ام. اگر مرا فراموش نمی‌کردی، تو را به این درجه و مقام می‌رساندم.[3]
برخی از فقیهان نگهداری آیات در حافظه را واجب می‌دانند. در نظر آنان حفظ قرآن مجید واجب نیست؛ ولی حافظ باید بکوشد آنچه می‌داند فراموش نکند.
نقل عن السید الخویی ـ قدس سره ـ : «بان من حفظ مقدارا من القرآن الکریم وجب علیه ان یواظب علی حفظه فهل هذا صحیح و هل موافق لنظرکم الشریف.»
التبریزی ـ دام ظلّه العالی ـ : «نعم، الاحوط المحافظه علی من حفظ بتکرار القرائة و نحوها.»[4]
از آیت‌الله خویی ـ قدس سره ـ نقل شده که می‌گوید: «بر آن‌که مقداری از قرآن کریم را حفظ کند، واجب است در نگهداری‌اش بکوشد. آیا این نقل درست است و با نظر شریف شما مطابقت دارد؟»
آیت‌الله تبریزی: «آری (این نقل درست است) به نظر من احتیاط واجب اقتضا می‌کند کسی که قرآن به‌خاطر می‌سپارد به یاری تکرار و مانند آن در حفظ اندوخته‌هایش بکوشد.
4. پرهیز از اشتغال به کارهای دنیوی
حافظ قرآن باید هر روز وقتی را به تکرار محفوظات قرآنی اختصاص دهد و از غرق شدن در کارهای دنیوی[5]بپرهیزد. یکی از یاران امام صادق ـ علیه السلام ـ به نام یعقوب احمر به حضرت عرض کرد: بدهی بسیار دارم و چنان در اندوه فرو رفته‌ام که قرآن را از یاد برده‌ام.
امام فرمود: قرآن، قرآن! همان قرآن و سوره‌یی از آن در رستاخیز می‌آید و تا هزار درجه (در بهشت) بالا می‌رود. آن‌گاه می‌گوید: اگر مرا حفظ می‌کردی، تو را به این‌جا می‌رساندم.[6]
5. لزوم روخوانی قرآن
حافظ قرآن باید، برای تثبیت محفوظات قرآنی‌اش و نیز محروم نشدن از پاداش نگریستن به قرآن، وقت خود را به دو بخش تقسیم کند. زمانی را به تکرار محفوظات اختصاص دهد و زمانی را به تلاوت قرآن از روی مصحف. تلاوت از روی مصحف حافظ را از عبادت نگاه به قرآن بهره‌مند ساخته، سبب می‌شود به اشتباهات و نقاط ضعف و ابهامش پی ببرد و از صحت اندوخته‌هایش مطمئن گردد. اسحاق بن عمار از حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ پرسید: فدایت شوم، من حافظ قرآنم، قرآن را از حفظ بخوانم بهتر است یا از روی مصحف؟
امام فرمود: از روی مصحف تلاوت کنی بهتر است. آیا نمی‌دانی که نگاه کردن به قرآن عبادت است.[7]
البته مراد امام ـ علیه السلام ـ این نیست که قرآن همیشه از روی مصحف قرائت شود؛ زیرا گاه باید، برای تثبیت محفوظات، آن‌را از حفظ تکرار کرد. افزون بر آنچه گذشت، تلاوت قرآن از روی مصحف به تقویت چشم، سبک شدن عذاب پدر و مادر و... می‌انجامد.[8]

منبع: اندیشه قم

---

[1]. یا حامل القرآن تواضع به یرفعک الله و لاتعزز به فیذلکَ الله. (اصول کافی، ج 4، ص 406)
[2]. صف 61: 2.
[3]. من نسی سورة من القرآن مُثِّلَتْ له فی صورة حسنة و درجة رفیعة فی الجنة فاذا رأها قال: ما أنت مااحسنک لیتک لی؟ فیقول اما تعرفنی؟ انا سوره کذا و کذا ولو لم‌ تنسنی رفعتک الی هذا. (اصول کافی، ج 4، ص 410)
[4]. صراط النجاة، ج 1، ص 557، پرسش 1551.
[5]. البته این نیست که حافظ قرآن کار و تلاش نکند و به امور مادی خویش نپردازد؛ مراد آن است که از کارهای پراکنده و زیاد و مشوش کردن ذهن بپرهیزد.
[6]. اصول کافی، ج 4، ص 411.
[7]. همان، ص 418.
[8]. در این‌باره روایاتی در اصول کافی، ج 4، ص 417 آمده است.

به گزارش خبرنگار قرآنی خبرگزاری فارس، مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت «نورالثقلین» که در زمینه علمی و پژوهشی امور قرآنی و حدیثی فعال است؛ اقدام به طراحی مصحف ویژه حفاظ قرآن و کسانی که در مسیر حفظ قرار دارند کرده است.

بنا بر این گزارش در هر صفحه این مصحف، علاوه بر وجود یک صفحه قرآن کریم ، «لغات دشوار» و نیازمند به توضیح، «آیات مشابه» و توضیحات لازم برای «تسهیل» حفظ آیات آن صفحه ذکر شده است.

در این مصحف آیات مربوط به «فضایل» اهل‌بیت(ع) برجسته و با ذکر احادیث مرتبط توضیح داده می‌شود.

یکی از ویژگی‌های این مصحف «تقطیع محتوایی» سوره‌ها است و از آن جهت که به کارگیری محتوای آیات، افراد را در حفظ بهتر آنها یاری می‌کند؛ سبب تثبیت بیشتر محفوظات و کیفیت بالاتر آن می‌شود و بدین ترتیب هر سوره دارای چند مقطع محتوایی است که حافظان قرآن با توجه به آنها کار حفظ خود را پیش می‌برند.

ذکر «نکات کاربردی» برای حفظ آیات دشوار، توضیح قواعد خاص «تجویدی» و توضیح نکات مربوط به «وقف و ابتدا» در آیات هر صفحه از دیگر ویژگی‌های این مصحف است.

منبع:http://quran.iribtv.ir/web/quran/home

،

به گزارش شیعه آنلاین به نقل از شبستان، بازیکن مسلمان تیم ملی فوتبال فرانسه و باشگاه 'آرسنال' انگلیس با استفاده از فرصت چند ماهه دوری از میادین فوتبال به دلیل مصدومیت، ۱۹ جزء از قرآن مجید را حفظ کرد

بزرگترین پایگاه ورزشی جهان عرب، "محمد بن آدم"، مفتی و مبلغ اسلامی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی "توییتر" اعلام کرد که واسیریکی ابو دیابی، بازیکن مسلمان تیم ملی فوتبال فرانسه و باشگاه آرسنال انگلیس توانسته 19 جزء از 30 جزء قرآن مجید را حفظ کند.

این مبلغ اسلامی عکسی از خود و "واسیریکی ابو دیابی" در شبکه توییتر منتشر کرده و در توضیح آن نوشت: در این عکس همراه با دوستم "ابو دیابی"، بازیکن باشگاه "آرسنال" هستم، ما پس از آنکه وی 19 جزء از قرآن مجید را حفظ کرد، منتظر نماز عشاء هستیم.

این در حالی است که به نوشته روزنامه "رپوبلیکا آنلاین" چاپ اندونزی، "واسیریکی ابو دیابی" 27 ساله به آموزه ها و تعالیم دین مبین اسلام پایبند بوده و کارهای خیرخواهانه زیادی از جمله کمک مداوم برای ساخت مدرسه اسلامی در شهر "لندن"، پایتخت انگلیس انجام داده است.

لازم به ذکر است که بازیکن خط میانی "توپچی های لندن" متولد سال 1986 میلادی در شهر "پاریس"، پایتخت فرانسه بوده و پیش از آنکه در اوایل سال 2006 میلادی به عضویت باشگاه فوتبال "آرسنال" انگلیس درآید و هفت سال اخیر را در این باشگاه قرمزپوش بگذارند، چند سالی نیز در باشگاه فوتبال "اوسر" فرانسه توپ می زد.

آبو دیابی در کنار مبلغ اسلامی در انتظار نماز مغرب و عشااین بازیکن مسلمان که در 16 بازی برای تیم ملی فوتبال فرنسه حضور داشته و در این دیدارها موفق شده یک گل ملی نیز به ثمر برساند، طی فصل جاری لیگ برتر فوتبال انگلیس با مصدومیت های زیادی مواجه بوده و در آخرین مورد نیز در اواخر ماه سپتامبر گذشته و در دیدار حساس "آرسنال" با "چلسی" که یکی از شهرآوردهای مهم شهر "لندن" بود دچار مصدومیت شد و نتوانست از شکست دو بر یک تیمش در برابر "آبی های لندن" جلوگیری کند.

"واسیریکی ابو دیابی" که به گفته "آرسن ونگر"، سرمربی فرانسوی باشگاه فوتبال "آرسنال" طی چند روز آینده به تمرینات گروهی باشگاه برمی گردد تا در ادامه فصل به کمک خط میانی "توپچی های لندن" بیاید، یکی از بازیکنان مورد علاقه دیدیه دشام، سرمربی تیم ملی فوتبال فرانسه نیز محسوب شده و قرار است این تیم را در راه صعود به جام جهانی فوتبال 2014 برزیل همراهی کند.

مهارت هایموردنیاز حفظ قرآن

مهارت سوم : صرف و نحو

علم صرف به ساختار کلمات پرداخته و قواعد کلی حاکم برآن را به انسان می آموزد. دانستن علم صرف در فراگیری و حفظ سریع تر کلمات قرآن ، تاثیر به سزایی دارد چرا که علم صرف ما را با ساختار حاکم بر کلمات و روح زبان عربی آشنا می سازد.بسیاری از کلمات عربی که تلفظ آن ها به ظاهر مشکل است با دانستن علم صرف و قدرت بر تجزیه و تحلیل ساختار کلمه به آسانی قابل یادگیری بوده و در ذهن نقش می بندد. افزون بر این نکته در مواد متعددی آشنایی با ساختار کلمات انسان را از خطای در محفوظات باز می دارد.

به عنوان مثال در آیه ی « و واعدناکم جانب الطور الایمنَ» علم نحو برای ما روشن می کند که چزا کلمه ی الایمنَ منصوب است و حرف آخرش با فتحه آمده است علت نصب آن است که این کلمه صفت برای جانب است نه برای الطور! بنابر این کسی که باعلم نحو آشنا است ممکن نیست در این مورد دچار خطا شود .

 

مهارت های مورد نیاز حفظ قرآن

مهارت دوم: تجوید

مهارت مهم دیگر برای آغاز نمودن حفظ قرآن، تسلط بر تجوید عملی است، تجوید عملی است که مارا با تلاوت قرآن با لهجه ی فصیح عربی آشنا می نماید، این علم دارای دو بخش نظری و عملی است. آن چه مطلوب است این است که فرد علاوه بر تسلط بر قواعد نظری بتواند آن را به صورت عملی در قرائت به کار گیرد. فایده تجوید، علاوه بر زیبا کردن تلاوت این است که در حسن حفظ هم نقش به سزایی را ایفا می کند، برای نمونه کلماتی مانند تالمون و تعلمون ، سعید و صعید ، اسم و اثم و موارد بسیار دیگر ، افزون بر آن که معانی متفاوتی را دارا هستند، در صورتی که بدون رعایت تلفظ صحیح عربی به ذهن سپرده شوند، پس از مدتی ممکن است حافظ نتواند به خوبی تشخیص دهد کلمه ای را که حفظ نموده کدام یک از آن هاست البته فایده های تجوید بسیار فراتر است و فقط آنان که این مهارت را دارا هستند قادرند تاثیر کامل آن را در حفظ تصور و درک کنند چه بسا آیاتی که اگر بدون مراعات تجوید خوانده شوند موجب مشابهت با آیات دیگر و بروز اشتباه می شود اما اگر همین آیات با توجه به نکات تجویدی به حافظه سپرده شوند از بروز اشتباه جلوگیری خواهد شد .

مهارت های مورد نیاز حفظ قرآن

مهارت اول: قرائت صحیح و روان

نخستین و مهم ترین پیش نیاز حفظ قرآن، تسلط بر صحیح خوانی و روان خوانی آیات است، فردی که به این مهارت دست نیافته است در روند حفظ با مشکلات بسیاری مواجه خواهد شد، حفظ برای این گونه افراد، فرسایشی و طاقت فرسا بوده و به کندی پیش خواهد رفت.

مهم تر آن که خطاهای او در حفظ فراوان بوده و کیفیت نا مطلوبی را به دنبال خواهد داشت، در حالی که مطلوب در حفظ آن است که آیات صحیح و بدون هر خطایی در ذهن ثبت گردد. متاسفانه افراد بسیاری با اصرار بر حفظ پیش از کسب این مهارت پس از مدتی دچار خستگی شده و انگیزه ی خویش برای ادامه ی کار را از دست داده و حفظ را رها می نمایند، این گونه افراد آیات را با خطاهای بسیار حفظ می نمایند در حالی که از این خطا ها بی اطلاعند حتی در مواردی که به ایشان تذکر داده می شود به راحتی قادر به اصلاح خطاها نیستند چرا که بارها این خطا را تکرار کرده و در ذهن آن ها نقش بسته است.

برای تسلط بر صحیح خوانی و روان خوانی توصیه می گردد عزیزان در دوره های آموزش روخوانی و روان خوانی حضور یافته و پس از آموختن قواعد به تمرین و تلاوت قرآن بپردازند و سپس در کلاس های حفظ شرکت نمایند.

 

حافظان بی عمل

در طول تاریخ همواره دیده ایم که بسیاری از افراد جنایتکار و فاسد نیز به حفظ قرآن نایل آمده اند، آیا این موضوع از ارزش حفظ قرآن نمی کاهد؟

این نکته که اشخاصی همچون ابن ملجم و حجاج بن یوسف ثفقی، این ظالمان خون آشام و یا برخی دیگر از افراد غیر صالح همچون ناصبیان(دشمنان اهل بیت علیهم السلام) حافظ قرآن بوده و یا هستند، از اهمیت این مساله نمی کاهد، چرا که خود قرآن کریم می فرماید:

و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمه للمومنین و لا یزید الظالمین الا خسارا(سوره اسراء/82)

یعنی این قرآن در عین این که برای مومنین رحمت است برای ظالم نقمت و خسارت است!

باران که در لطافت طبعش خلاف نیست             در باغ لاله روید و در شوره زار خس

باران هر چند شدید و فراوان باشد، وقتی بر مرداری ببارد فقط بوی بد آن را افزایش می دهد، گاه ممکن است مرواریدی گران بها در دهان حیوانی درنده باشد. ضمن این که اگر تمام اعمال و مناسکی که ظالمان انجام می دهند نکوهیده باشد، پس لاجرم اعمالی چون زیارت خانه خدا را نیز باید امر مرجوح و بی فایده ای پنداشت، یا فقط به این علت که نا اهلانی در عرصه ی علم آموزی حضور یافته اند، صالحان از نزدیک شدن به علم خودداری کنند. واضح است که این گمان ناصواب و باطل است. بلکه به یقین می توان گفت : این وظیفه ای الاهی است که افراد صالح با حضور و تلاش خستگی ناپذیر خود پرچم علم آموزی را در دست گرفته تا به دست نا اهلان نیفتد.

عواملی هستند که حفظ را مفید تر و پر بار تر می سازند

1-نماز حفظ قران: مرحوم طبرسی در مکارم الاخلاق به دو نوع نماز اشاره کرده است

2-ایجاد آمادگی معنوی: وضو گرفتن، قصد قربت و رو به قبله نشستن، علاوه بر این که خود عبادت است در روان حافظ تاثیر می نهد و او را از آرامش سرشار می سازد

3-بهره گیر از سحر گاهان

4-انتخاب مکان مناسب: اگر مکان مطالعه پر سر وصدا، بسیار سرد و یا بسیار گرم و نامناسب باشد، انسان در حفظ اولیه دچار تشتت فکر می شود

5-تمرکز فکر: باید عوامل عدم تمرکز فکر و حواس پرتی را شناسایی کرد و در رفع آن ها کوشید. عوامل در اشخاص مختلف متفاوت است و می توان آن ها را به دو نوع تقسیم کرد: الف: درونی ب: بیرونی، عوامل درونی مانند اندوه و اضطراب و نگرانی. کسی که در دام این عوامل گرفتار آمد باید حفظ قرآن را کنار نهد و نخست در نابودی این عوامل بکوشد . عوامل بیرونی عوامل محیطی است مانند سر و صدا و صحنه های مشغول کننده این امور از بازدهی حفظ می کاهد و چه بسا موجب دلسردی و نومیدی انسان می گردد

6-انتخاب نوع قرآن: باید از آغاز تا پایان حفظ، حتی برای مرور از یک قرآن استفاده کرد استفاده از قرآن های مختلف ذهن را دچار مشکل می کند و تصویر آیات و صفحات را به هم می ریزد قرآنی که انتخاب می شود باید از ویژگی های زیر برخوردار باشد: الف: سادگی متن و زمینه ب: عدم ترجمه ، هنگام حفظ قرآن توجه به ترجمه ما را  از مسیر اصلی حفظ دور می سازد بنابراین بهتر است پیش از آغاز حفظ درباره ی ترجمه و تفسیر اجمالی آیات و برخی از شان نزول ها آگاهی به دست آورد.

7-آشنایی با زبان عربی : آشنایی با زبان عربی و ترجمه و تفسیر اجمالی آیات، تدر حفظ قرآن بسیار سودمند است به خاطر سپردن کلمات و الفاظ، بدون توجه به معانی، کار حافظ را سخت می کند و سبب می شود آیات به طور صحیح در ذهن جای نگیرد همچنین کسانی که در اندیشه شرکت در مسابقات سراسری قرآن به سر می برند باید در باره ی تجوید قرآن آگاهی کافی داشته باشند.

8-نوار های قرآنی: حافظان با تجربه بر این باورند که گوش سپردن به نوار های قرآنی برای حفظ کتاب خدا روشی نامناسب است، زیرا در این شیوه حافظ به جای تکرار پیوسته آیات به شنیدن بسنده می کند و حافظه را با تکرار کلمات ورزیده نمی سازد . رمز اصلی حفظ قرآن تکرار الفاظ است نه شنیدن! به طور کلی آفات گوش سپردن به نوار عبارت است از: 1-تنبلی حافظه 2-دیر به مطلوب رسیدن 3-سستی و مستحکم نبودن محفوظات، البته گوش دادن به نوار های قرآن برای فراگیری احکام تجوید و بالا بردن سطح آن سودمند و در مواردی ضروری است.

منبع: پایگاه اندیشه قم، قرآن شناسی

,

عقوبت عمل نکردن به قرآن

با توجه به این که تارک عمل به قرآن قطعا مورد عقوبت قرار خواهد گرفت آیا بهتر نیست عموم مردم حفظ قرآن را رها نمایند؟

در گذشته برخی از افراد را مشاهده می کردیم که به خیال خود برای فرار از عمل به احکام از فراگیری آن دوری می کردند. سوال این است که آیا با این اقدام، دیگر عمل به واجبات و ترک محرمات از عهده ی آنان ساقط می شود؟

یا این که با این عمل شخص مستحق دو عذاب است؟ چرا که فراگیری احکام نیز به خودی خود واجب دیگری است که او ترک کرده است.

آیا این گمان که قرآن را حفظ نکنیم تا در صورت فراموشی و یا ترک عمل مورد سوال قرار نگیریم، ما را به سعادت و رستگاری می رساند؟ آیا نه این است که که باید در مسیر بندگی از هر وسیله ای که ما را به پیمودن بهتر راه کمک می کند، استفاده کنیم؟

شاید احادیثی که در ادامه ملاحظه می فرمایید در جهت مقابله با چنین القائاتی صادر شده باشد:

ابوذر غفاری نزد رسول اکرم صلی الله علیه و آله آمد و گفت: یا رسول الله من می ترسم قرآن را یاد بگیرم ولی بدان عمل نکنم، حضرت در جوابش فرمود: خدا آن قلبی را که قرآن در آن جای گرفته است عذاب نمی کند هم چنین فرمود: اگر قرآن در پوستی هم باشد بدان پوست آتش نخواهد رسید.(مستدرک الوسائل ج 4ص233)

شاید مقصود حضرت از بیان این حدیث آن باشد که به صورت طبیعی انس با قرآن زمینه ساز عمل به آن نیز هست. از همین رو  حافظ قرآن برای عمل به دستورات آن مهیا تر است تا فردی که توفیق تلاوت دائمی و انس مستمر با آن را دارا نیست.

روایاتی که در فضل علم و عالم از ناحیه ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و ائمه ی اطهار علیهم السلام وارد شده است مورد اتفاق همگان است و کیفری که برای عالم بی عمل ذکر شده است، بسیار شدید است . در اصول کافی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که جهنمیان از بوی بد عالم بی عمل در اذیت و ناراحتی به سر میبرند و بیشترین حسرت و پشیمانی از آن کسی است که شخصی را به سوی خداوند فرا خوانده و او به واسطه ی پذیرش از او و اطاعت خداوند وارد بهشت شود اما خودش به جهت عمل نکردن به علم و هوا پرستی و آرزوهای بلند وارد جهنم گردد.(الکافی ج1 ص44)

آیا هیچ گاه این مساله کسی را از تشویق به علم آموزی بازداشته است و یا در اهمیت فراگیری علم تردیدی به وجود آمده است؟ از آن جا که عموم افراد تنها به نیت انس و عمل به قرآن، اقدام به حفظ آیات نورانی آن می نمایند پس نباید هیچ هراسی را نسبت به فراموشی و ترک عمل به خود راه دهند که بی تردید این القا شیطان است! بلکه باید با توکل و توسل و ابراز نیاز به درگاه خالق بی نیاز و عزم جدی، تمام تلاش خود را برای فراگیری و عمل به قرآن به کار گیرد.

منبع: درسنامه حفظ قرآن

,

مدت حفظ در سوریه از شش ماه تا چهار سال است و حد توسط حفظ دو سال است. در این مدت در هر روز سه تا چهار ساعت وقت صرف می شود. شیوه ی حفظ نیز استفاده از تکرار و تلقین توسط استاد است استاد آیات مربوطه به هر روز را برای شاگرد خود می خواند و او تکرار مینماید و استاد خطاهای او را تصحیح می نماید تا جایی که بتواند به شکل صحیحی تلاوت نماید این کار ممکن است مدت دو ساعت به طول بیانجامد سپس در روز بعد مجددا آیات گذشته را از حفظ می خواند. اگر حافظ بتواند به صورت صحیح قرائت کند درس جدید به او داده می شود و در غیر این صورت مراحل روز قبل دوباره برای او تکرار می گردد.

در سوریه از نرم افزار های تلاوت ترتیل برای حفظ استفاده ی چندانی نمی شود و آنها معتقد اند که قرآن باید سینه به سینه منتقل شود.

هم چنین در این روش تکیه بر مصحف خاصی نمی شود و او معتقد است استفاده از مصحف و حفظ تصویر هر صفحه برای کسی خوب است که نمی تواند بدون این کار قرآن را حفظ نماید.

در سوریه اولویت در حفظ با حفظی است که بدون اتکاء به تصویر صفحه ی قرآن انجام پذیرد.

هم چنین برای مرور محفوظات نیز به تکرار یک و نیم جز در هر روز بسنده می نمایند. 

,,

1- میزانی را که از محفوظا ت قبلی اش را می تواند در آن روز مرور کند را تعیین کند.

 2- آیات مشخص شده را از طریق صدای ترتیل بشنود و در ضمن آن به آیات نگاه کند

 3- آیات مشخص شده را به صورت صغحه ای از رو بخواند.

 4- آیات آن صفحه را از حفظ از اول به آخر بخواند.

 5- آیات آن صفحه را از حفظ از آخر به اول بخواند.

 6- یک نگاهی گذرا به آن صفحه بیندازید تا اول رفع اشکال شود و اشکالی برایتان نماند در ثانی شکل نوشتاری آیات در ذهنش تثبیت شود و اعتماد به نفس با لا رود .

 7- بعد از مرور صفحه ی قبلی ، صفحه ی بعدی را به همین شکل مرور کند و همین طور ادامه دهد تا آیاتی را که مشخص کرده و شنیده را به خوبی مرور کند.

 8- در این مرحله آیات مشخص شده را از حفظ بشنود و سعی کند ترجمه و آدرس آیات را به صورت گذرا و کلیدی ( تا حدی مفهومی) نه عینی و کلمه ای از ذهنش بگذارند.

 9- در روز بعد قبل از مرور قسمت بعدی محفوظاتش ، هر آنچه را که در روز های قبل خوانده یک دور از حفظ بخواند و هر آنچه را شنیده یک دور از حفظ بشنود .

 10- سعی کند در هر چند روز یکبار مثلاً هفتگی کل محفوظاتش را مرور کند و مورد سؤال قرار گیرد ( اگر می تواند در موقعی که مورد سؤ ا ل قرار می گیرد به آدرس و ترجمه ی آیه توجه کند و برای آنکه تمرکزش حفظ شود یک ورق خالی جلویش بگذارد و با خودکار آدرس و ترجمه ی آیه ای را که می خواهد بخواند به طور کلیدی بنویسد.) 

یکی از راههایی که به تثبیت محفوظات حافظ کمک می‌کند و در استحکام آن نقش مؤثر دارد،مباحثه و دوست‌گیریاست.

بدین ترتیب دو یا چند نفر که در راه حفظ قرآن تلاش می‌کنند، هر روز به مدت معین (نیم یا یک ساعت) در ساعت مشخصی، ابتدا حفظ جدید خود را تلاوت می‌کنند و بعد از آن جزء شخصی که روز قبل آن را تعیین کرده‌اند به نوبت قرائت می‌کنند، به طوری که هر نفر یک صفحه را می‌خواند و دیگران نیز اشکالات او را تصحیح می‌کنند.

بعد از اتمام معین شده می‌توانند آیات مشابه را از یکدیگر بپرسند و نیز می‌توانند آیات ابتدایی صفحات مختلف (سر آیه) را پرسش نمایند، به این صورت که آیه‌ای در یک جزء را سؤال می‌کنند، بعد از قرائت آن آیه، آیه ابتدایی آن صفحه و صفحات قبل و یا بعد آن را می‌پرسند.

مباحثه قرآنی از متداولترین روشهایی است که قابل استفاده اکثر حافظان قرآن بوده و همه اساتید آن را توصیه می‌نمایند.

توجه

در صورت عدم دستیابی به هم مباحثه و دوست، به تنهایی نیز می‌توان محفوظات را مرور کرد. یکی از راههایی که قابل استفاده برای مرور فردی است، استفاده از نوار ترتیل است.

استفاده از نوار برای مرور

حافظ جزء مورد نظر خود را همراه با نوار قرائت می‌کند و هرگاه آیه‌ای را نتوانست هماهنگ و همراه با نوار تلاوت کند، آن را چند بار تکرار نماید استفاده از نوار از جهت عادت بر قواعد تجویدی نیز برای انسان مفید است.

مرور مغربی

این روش در برخی مناطق کشور مغرب رایج است .قاری در آن واحد سه سوره را مرور و از هر سوره آیه ای را تلاوت می کند بدین ترتیب آیه ها را چنان به هم می آمیزد که خداوند دلیلی بر صحت آن فرو نفرستاده است و صحیح نیست.این چنین:

(عم یتسائلون والنازعات غرقا عبس و تولی عن النباء العظیم و الناشطات نشطا ان جاءه الاعمی الذی هم فیه مختلفون و السابحات سبحا و مایدریک لعله یزکی کلا سیعلمون...)

و ادامه می دهد بی گمان این روش نیروی آماده سازی و ارائه شگفتی می طلبد و منع شرعی آن هم پیداست و سکوت درباره درست نبودن آن هم ناروا.

در واقع از سویی باعث در هم آمیختن محفوظات می شود و تسلط بر این روش قدرت فوق العاده ای می خواهد و از سوی دیگر این گونه تلاوت از قصد قرآن به دور است و گاهی معنایی ، خلاف نظر قرآن از این ترکیب حاصل می شود که قطعا از نظر شرع جایز نمی باشد پساین روش به هیچ عنوان توصیه نمی شود و صرفا جهت آگاهی حافظان آورده شده است.

,,,

سن مناسب برای شروع حفظ قرآن چه زمانی است؟

این روشن است که حفظ قرآن باید از سنی شروع شود که گویش کودک نسبتا کامل شده و توان بیان بیشتر حروف رادارد بین 3 تا 4 سال-البته بسته به کودک دارد-زمان مناسبی برای شروع آزمایشی حفظ است.گفتیم شروع آزمایشی و نه رسمی.زیرا برای آموزش حفظ در کودکی 2 زمان وجود دارد.

1-زمان آزمایشی که پدر و مادر خودشان در خانه سوره های کوچک مثل کوثر، توحید و...را با آرامش و کندی یاد می دهند .منظورمان از آرامش وکندی این است که مثلا اگر شما می خواهید بسم الله الرحمان الرحیم را به فرزندتان یاد دهید چند روز فقط دو کلمه بسم الله را با او کار کنید و چند روز بعد به آموزش الرحمان الرحیم بپردازید و همین طور متن سوره های کوچک را.کودک شما هنوز نمی تواند متن های طولانی مثل یک آیه را یک جا فراگیرد پس قطعات کوتاه را با حوصله و ظرف چند روز به او یاد دهید

2-زمان رسمی : این زمانی است که کودک وارد 5 سالگی و بالاتر شده و میتواند در کلاس ویژه حفظ کودکان حضور پیدا کند و زیر نظر مربی و معلم مخصوص حفظ کودکان به یادگیری قرآن بپردازد.

حفظ قرآن به وسیله تابلو

تابلو عبارت است از تخته ای چوبی و آراسته با طول تقریبی 40 و عرض 15 سانتی متر که بالای آن دسته ای مانند دسته شمشیر وجود دارد و دانش آموزان بسیار به آن توجه می کنند و اطراف آن را می گیرند تا خوش دست بودن آن را احساس کنند.

سطح این تابلو به منظور این که به آسانی بر روی آن نوشته شود با روغن جلا داده می شود ، این روش در بیشتر کشور های آفریقایی مانند سودان، سومالی، سنگال، چاد، کامرون، موریتانی و... متداول است.

شیوه ی اجرای این روش به صورت زیراست:

1-در مرحله اول استاد آیه هایی را که دانش آموز باید حفظ کند به خطی واضح و به شیوه ی عثمانی می نویسد.

2-پس از آن آنچه را که نوشته حرف به حرف به شاگردان می آموزد و از آنان می خواهد که هم واژگان هم نحوه خطاطی را حفظ کنند.

3-سپس دستور می دهد که نوشته را پاک کنند و مانند آن را از حفظ بنویسند.

4-استاد نوشته ی دانش آموزان را که از حفظ نگاشته اند تصحیح می کند و الگوی شیوه ی نوشتن ، گرفتن قلم و حالت فرد به هنگام نوشتن را به دانش آموزان یاد می دهد.

5-هر گاه استاد از حفظ دانش آموزان مطمئن شد به درس دیگر می پردازد و...

6-آنچه به این شیوه حفظ می شود امکان ندارد فراموش شود زیرا در حافظه حک شده است.

 

با وجود اینکه در کشور های اسلامی قرآن چاپ و منتشر شده است این شیوه تا کنون رایج است و فواید این شیوه در اعراب گذاری قرآن ، بهتر کردن خط و شناخت قواعد دیکته پوشیده نیست. به ویژه اگر این شیوه تحت نظارت معلم کارکشته ای که عمر خود را در راه آموزش سپری کرده باشد ، اجرا شود و البته معلم هم به بهترین وجه نقش خود را ایفا کند-با کم ترین اشتباهی که از دانش اموز سر بزند او راهنمایی میکند و بلکه در حین حفظ ، آیه های مشابه را هم به دانش آموز گوشزد و ابیاتی را از منظومه هایی که در این باره وجود دارد به دانش آموز دیکته می کند تا دانش آموز در زمان مناسب آن را حفظ کند یعنی این آیات و ابیات مربوط به آن باید در یک زمان حفظ شوند بنابراین هرگز این آیه ها به اذن پروردگار فراموش نمی شوند.

روش چرخشی(کشور سودان)

این روش مخصوص کشور سودان است و به مانند نام شگفت انگیزش چندان شگفت انگیز نیست ولی گونه ای نوآوری در آن هست و دوست دارم برای عزیزان خواننده آن را توصیف کنم، نه از این جهت که خوانندگان بدان تکیه کنند بلکه برای آشنایی و آگاهی یافتن از آن به ویژه که هنوز بسیاری قرآن را به این روش حفظ میکنند و معتقدند: این روش روش خوبی است و اجرای آن چنین است:

1-استاد جلسه به هر یک از شاگردان خود قرآن را می آموزد و به هریک بخشی از سوره ای را که به آن رسیده است، می آموزد و قرائت تلفظ و کتابت شگرد بر روی تخته را تصحیح می کند.

2-استاد وسط جمع می نشیند تا مواظب همگان باشد و هرگاه آن بخش از سوره شاگردی را تصحیح می کند، شاگرد به جای خود بر می گردد و شاگرد دیگری می آید تا این که استاد تلاوت و قرائت همگان را تصحیح می کند، شاگردان دو زانو نزد استاد می نشینند و دور او را می گیرند تا بخش حفظ شده هر یک را تصحیح کند.

3-شاگردان این کار را ادامه می دهند و در این زمان برخی سهم خود را حفظ می کنند. با توجه به این که شاگردان بر روی حصیر می نشینند و نشستن بر روی حصیر خسته کننده است و گاهی هم شاگردان روی شن ها می نشینند.استاد برای جلوگیری از نفوذ خستگی در روان شاگردان یا برای جلوگیری از حواس پرتی آنان به کسانی که سهم خود را زودتر حفظ کرده اند، دستور می دهد بخش دیگری را آغاز کنند.

4-استاد دستور می دهد شاگردان یکی پس از دیگری دایره وار صف ببندند، سپس با راه رفتن قرآن را دوره می کنند در حالی که استاد در وسط دایره می استد، مراقب آنان است ، تشویق و راهنمایی شان می کند و هرکس را که بخواهد از این ساختار بیرون رود نهی می کند.

5-شاگرد باید آیه هایی را که موقع نشسته بودن حفظ کرده است در این چرخش مرور کند.

6-بد نیست شاگردان صدایشان را کمی بالا برند، زیرا این کار به طور آشکاری موجب سر زندگی و طراوت می شود.

7-پس از مدتی چرخش، استاد از شاگردان می خواهد بنشینند و بار دیگر درس را با روحیه ای تازه و بالا به استاد ارائه دهند گاهی هم استاد به برخی از شاگردان حاضر در جلسه دستور می دهد درس را به صورت ایستاده ارائه دهند و این کار در اصطلاح آنان در آفریقا رمی نام دارد و گویی دانش آموز آنچه را که حفظ می کند به سمع استاد می رساند و دانش آموز هم هنگامی که ایستاده می خواند کاملا آماده است.

روش چرخشی فواید بسیاری دارد از جمله گردش خون را فعال می کند و عضلات قلب و دیگر اندام های بدن را پس از یک دوه نشستن طولانی مدت به فعالیت می اندازد. این روش محرک های فعال کردن بدن را دگرگون می کند و در نتیجه روحیه دانش آموز را اگر به خستگی و کسلی خو گرفته باشد تغییر مید هد ، چه کودک به گونه ای آفریده شده است که جنب و جوش را دوست دارد و اگر ساعت های طولانی او را محدود سازند، به ستوه می آید و کاری هم انجام نمی دهد.به نظر می رسد انجام کار چرخشی از یک بررسی روان شناسانه ژرف بر روی شخصیت فرد آموزنده سرچشمه گرفته است که معلمان مسلمان آفریقایی مبتکر آن بوده اند.

در کشور های غربی کنونی دیدگاه های تربیتی نوینی وجود دارد که از چندین جهت همانند حفظ چرخشی است .آنان با آن که میدانند مسلمانان با وجود کمبود امکانات، نخستین کسانی بودند که بیشترین نظریه های تربیتی کنونی را ارائه کردند، معتقدند خودشان مبتکر دیدگاه های نوین هستند.

جا دارد که هنگام اجرای این روش ، شاگردان سریع نچرخند و دایره ای که تشکیل می دهند بزرگ تر باشد تا شاگردان سر گیجه نگیرند. بهتر است این دایره در هوای آزاد و در میدانی وسیع تشکیل شود.

 

روش ترکی

این روش در کشور ترکیه در زمینه حفظ قرآن کریم جایگاه ویژه ای دارد و شایسته است آن را از اهل آن فراگیریم زیرا روشی است برجسته و ممتاز که با طی مراحل زیر انجام میگیرد:

1-دانش پژوه مدتی طولانی از روی قرآن قرائت قرآن را فرامی گیرد واز یادگیری حروف الفبا تا مهارت یافتن در قرائت و تصحیح آن، گاه تا یک سال کامل به طول می انجامد و سپس نوبت مرحله دوم می رسد که مرحله حفظ است.

2- دانش پژوه از روی قرآن حافظان ، که قرآن به سی جز تفسیم شده و هر جز بیست صفحه است و هر صفحه پانزده خط حفظ می کند.

3-روز اول صفحه پایانی جز اول را شروع میکند و در روز دوم به صفحه پایانی جز دوم می پردازد و هر روزی به صفحه پایانی جز دیگر تا بالاخره حفظ سی صفحه قرآن پایان می یابد و یک ماه جهت صفحات پایانی همه جز های قرآن سپری می شود.

4-در آغاز ماه دوم، صفحات پیش از صفحات پایانی هر جز حفظ می شود.روز اول، صفحه پیش از صفحه پایانی جز اول و روز دوم صفحه پیش از صفحه پایانی جز دوم حفظ می شود و همان کارهایی که در گام پیشین انجام شد، انجام می گیرد.

5-این روش تا حفظ کامل قرآن ادامه می یابد و قرآن به عکس حفظ می شود و هرگاه صفحه ای حفظ گردد صفحاتی که پیش تر از آن حفظ کرده است هم استماع می شود و بدین ترتیب حفظ فرد، حفظی درست خواهد شد، چنان که گویی تابلوهایی در کنار یکدیگر چیده می شود.

دیدگاه های حافظان قرآن درباره این روش با یکدیگر متفاوت است. عده ای آن را ستوده و عده دیگر از آن انتقاد کرده اند.از این رو من هم از استادان بزرگ استانبول درباره این روش پرسیده ام و آنان پاسخ داده اند: این روش را از استادان خود به ارث برده ایم و همه آنان این روش را بهترین روش حفظ قرآن می دانستند. حتی برخی از ترکان می پندارند که تنها به این روش قرآن را می توانند حفظ کنند و حتی دیده ام که این روش در کشور هایی که به دست عثمانیان فتح شده است مانند بوسنی و هرزگوین هم گسترش یافته است و آنان هنوز به روش ترکی قرآن را حفظ می کنند.

در حقیقت هر که در این روش بیندیشد فوایدی به ویژه برای غیر عرب زبانانی که عربی هم نمی دانند در آن می یابند و چنان چه دانش پژوه تا ختم کل قرآن بدان مداومت ورزد، پیامد های آن آشکار می گردد چه حفظی استوار و همراه با آن حفظ شماره صفحات و جز ها پیامد آن است، ولی جهت منفی آن این است: اگر دانش پژوه تا پایان بر این روش مداومت نورزد و به هر جهتی آن را ترک گوید تنها بخش هایی غیر مرتبط از قرآن را حفظ کرده است و اگر از او خواسته شود سوره معینی را تلاوت کند نمی تواند به تلاوت خود ادامه دهد و پیوند دادن دوباره آیات حفظ شده برایش سخت است بالاخره این که این روش از جمله روش هایی است که به صورت جزئی اجرا نمی شود و تنها باید به صورت کلی آن را اجرا کرد و باید دست کم دوسال طول بکشد تا به بار نشیند.

,

-روش ازبکی

این روش در برخی جمهوری های مسلمان که پس از فروپاشی کمونیسم استقلال یافته اند،

مانند قرقیزستان و داغستان رایج است و چنین می نماید که در ازبکستان بیشتر رواج دارد و

آن را برای آگاهی و آشنایی در این جا بیان می کنیم، این روش به صورت زیر انجام میشود:

1-دانش آموز قرائت یک صفحه از اول قرآن را پیش استاد تصحیح می کند.

2- استاد به شاگرد دستور می دهد از روی قرآن سی صد بار آن را تکرار کند.

3- پس از سی صد بار تکرار، یک بار از حفظ به استاد ارائه می دهد سپس آن صفحه را کنار

می گذارد و صفحه­ی دیگری را شروع می کند و این چنین همه قرآن را حفظ می کند.

4-وقتی تمام قرآن را حفظ کرد استاد دستور می دهد که از روی قرآن یکصد و پنجاه بار کل

قرآن را بخواند.

5-پس از انجام این کار ها به او لقب قاری حافظ می­دهند.

به نظر می رسد این اندازه تکرار کردن زبان را رام و مطیع آیه های قرآن کریم می گرداند و

ملاحظه می کنیم سوره هایی را که مردم معمولا آن را بسیار تلاوت می کنند مانند کهف و

یس تا اندازه ای حفظند چون بار ها به این سوره ها گوش سپرده اند.

منبع: نسیم وحی شماره38

امروز برای شمایک برنامه عملی ساده را برایحفظ قرآنپیشنهاد کنیم. البته تأکید می‌کنیم که هدف ما صرفاً بیان یک نمونه کوچک است تا راهنمایی برای عزیزان علاقمند به حفظ قرآن باشد و آنان را در برنامه‌ریزی هرچه بهتر و دقیق‌تر برای این کار یاری رساند.[1]پیش از بیان این برنامه، بد نیست بار دیگر به برخی از نکاتی که در مطالب پیشین گفتیم اشاره‌ای داشته باشیم:

,

,,,

بسم الله الرحمن الرحیم

-1عدم استفاده از یک قرآن مناسب؛ قرآن های پانزده خطی برای داشتن تصویر و الگوریتم محلی صفحه، قرآن های مناسبی هستند.


-2تعجیل در کار حفظ قرآن؛ قرآن آموزان در فرآیند حفظ معمولاً برای سریع پیش بردن کار، غافل از مسئله اطمینان نسبت به یادگیری آیات هستند.نباید زمانی که توانستیم برای اولین بار آیه ای را از حفظ بخوانیم سریع سراغ آیه بعد برویم. می بایست چندین بار آیه را تکرار کنیم تا کلمات در ذهن جای مناسب ومتقن خود را پیدا کنند، سپس اتصال آیه را با آیه بعد برقرار کنیم.پس از اطمینان از حفظ هر دو آیه می توانیم سراغ آیه بعد رویم.

*شروع کار حفظ با حجم زیاد؛ حفظ کردن سه خط از قرآن، آن هم در یک زمان، حتی برای نابغه ها هم دور از دسترس است. در فرآیند حفظ می طلبد ما از ابزارها و روش هایی برای ارتقاء کیفیت کار حفظ استفاده کنیم، تقطیع خوانی برای حل این امر از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار است.
*کم نگاه کردن به قرآن؛ عدم توجه و دقت کافی روی کلمات از مشکلات شایع بین قرآن آموزان به شمار می رود که "خوب ندیدن کلمات" به این مسأله دامن می زند و موجب می شود تصویر ذهنی کلمات را نداشته باشند و نتوانند این اطلاعات را خوب به خاطر بیاورند و یا این که مدام مشکل اعراب داشته باشند.بنابراین می طلبد تا ما زمان کافی برای "دیدن کلمات" را در نظر بگیریم.
*عدم استفاده از نوار ترتیل و یا کم گوش کردن؛ در حین گوش کردن نوار ترتیل می توان سه قوه دیداری، شنیداری و گفتاری را با هم درگیر کرد. خوب شنیدن و خوب خواندن به ما کمک می کند تا خوب کلمات را به خاطر بسپاریم و با خوب تکرار کردن می توانیم از اتقان محفوظات جدید اطمینان حاصل کنیم. ضمن این که خوب کار کردن و خوب جواب دادن حس خوبی به قرآن آموز القاء می کند.همین امر سبب کاهش استرس و نگرانی اوست.
اما در این بین تنها نگرانی برخی از قرآن آموزان این است که فکر می کنند گوش دادن نوار ترتیل زمان زیادی را از آن ها می گیرد و این نگرانی از اتمام زمان و نداشتن فرصت کافی، برای پرداختن به دوره محفوظات، نگرانی و استرس کاری آن ها را بیشتر می کند.

با بررسی هر دو حالت یعنی استفاده و عدم استفاده از نوار ترتیل متوجه شدند، زمانی که از نوار ترتیل استفاده نمی کنند مشکلات تلاوتی دارند و می بایست مدام آیه را تکرار کنند تا بتوانند آیه را صحیح و روان از حفظ تلاوت کنند، این مستلزم آن است که زمان بیشتری را صرف کنند تا مشکلات اعرابی خود را برطرف سازند.

*استفاده از نوار سه بار تکرار برای حفظ.


3-کد گذاری نکردن اطلاعات و نداشتن رمز عبور؛ قریب به اتفاق قرآن آموزانی که درگیر مشکلات حفظ هستند به این مسئله توجه ندارند که قبل از شروع به کار حفظ نیاز است جایگاهی برای ذخیره سازی آن اطلاعات در ذهن تعریف شود.شناسنامه اطلاعاتی که قرار است حفظ شود در تعریف این جایگاه موثرند.

و اما شناسنامه این اطلاعات چیست؟ دانستن این که چه سوره ای را می خواهیم حفظ کنیم، این سوره چند آیه دارد، در چه جزئی قرار دارد؟ قبل و بعد این سوره چه سوره هایی هستند؟ این سوره با چه صفحه ای شروع و با چه صفحه ای ختم می شود؟ صفحه ای که قرار است حفظ کنیم شامل چه آیاتی می شود؟ ویژگی منحصر به فرد این سوره چیست؟

مثلاً اغلب آیه های سوره "طه" به "الف"ختم می شود و یا در سوره مبارکه "قمر" همه آیات به حرف "ر" ختم می شود.


-4تکرارهای بی صدا هم با نوار استاد، هم بدون نوار استاد؛ زمانی که قرآن آموزان به نوار ترتیل گوش می دهند سه قوه دیداری، شنیداری و گفتاری می بایست به نحوه خوب خواندن و بلند خواندن استاد توجه بیشتری کنند تا بتوانند مانند استاد با ترتیل و بلند بخوانند و سعی کنند تا سرعت خواندن خود را با استاد همگام سازند.

این امر کمک می کند تا ضمن ارتقای کیفیت تلاوت محفوظات خود، به یک سرعت متعادل و مطمئنه نیز دست یابند. شرکت در همخوانی های سر کلاس به آزاد شدن این انرژی درونی کمک موثری می کند.

در مورد تکرارهای بی صدا بدون نوار استاد هم وضعیت به همین شکل است و باید سعی کنیم به گونه ای بخوانیم و تکرار کنیم که صدای خود را واضح و بلند و رسا بشنویم این هم به تقویت حفظ آیات کمک می کند و هم این که بهتر و راحت تر در می یابیم چه کلماتی را خوب به خاطر نمی آوریم.


5-یادداشت برداری؛ از جمله ابزارهایی که می تواند در رفع مشکلات حفظ و به خاطر آوردن کلماتی که ذهن تصویر روشنی از آن ها ندارد کمک به سزایی کند.

*برگه یادداشت حفظ روز؛ برگه ای است که قرآن آموز کلمات و عباراتی که پس از حفظ به خاطر نیاورده داخل آن یادداشت می کند و پس از اتمام کار حفظ روز، قرآن خود را می بندد و با مراجعه به برگه یادداشت، به کلمات نوشته شده توجه کرده و سعی می کند به خاطر بیاورد این لیست از کلمات مربوط به کدام آیات هستند. بعد آیه را از حفظ بخواند و از صحت تلاوت آن هم اطمینان حاصل کند.


-6برخی از عوامل زیر به عنوان علائمی است که سبب اختلال در تمرکز می شوند و شناخته شدند:

الف)عدم توجه به زمان مناسب حفظ؛ زمان مناسب برای حفظ آیات موقعی است که انسان از لحاظ روحی و جسمی آمادگی این مسئله را دارد. اما باید به نظم این زمان هم توجه داشت چرا که اگر قرآن آموز روزانه ساعت خاصی را به کار حفظ اولیه اختصاص دهد پس از مدتی ذهن ورزیده تر شده و آمادگی بیشتری برای پذیرش و ذخیره داده ها پیدا می کند.

ب)عدم توجه ذهن به کار حفظ و نتیجه آن؛ معمولاً قرآن آموزان در ابتدای کار با فرآیند حفظ و شیوه های صحیح آن آشنایی کافی ندارند بنابراین مدام وضعیت کاری خود را با دیگر دوستان مقایسه می کنند. حال چه از نظر کیفیتِ پاسخ گویی به مربی وچه از نظر میزان زمان کاربردی حفظ خود و همین قیاس سبب می شود تا احساس خوبی از پیشرفت تحصیلی نداشته باشد و خود را در این مسئله بی استعداد و یا کند ذهن تلقی کند.

*تلاش شما دیده می شود، نتیجه را به ما واگذار کنید؛ دانستن این نکته که تلاش و فعالیت های قرآن آموز نسبت به نتیجه کار برای مربی دارای اهمیت بیشتری است می تواند سبب کاهش استرس و نگرانی قرآن آموز شود.

ج)عدم شناخت و آگاهی کافی از متفاوت بودن جنس آیات و جزءهای قرآن؛ به طور مثال در جزء 1 هر صفحه معمولاً شامل بیش از 5 یا 6 آیه نیست و آیات طولانی و روان هستند ولی جزء 30 کاملاً متفاوت است چرا که آیات کوتاه هستند و در هر صفحه 15 تا 20 آیه وجود دارد. بالطبع حفظ این آیات سخت تر است و انرژی بیشتری از قرآن آموز می طلبد. این عدم شناخت، استرس و نگرانی آن ها را بیشتر می کند. همین استرس و نگرانی از عوامل اختلال تمرکز به شمار می رود.

د)عدم توجه به معنی؛ اغلب قرآن آموزان قبل از شروع به کار حفظ اولیه به معنای آیات توجه ندارند و یا در حین حفظِ آیات، معنی را مطالعه می کنند.همین امر سبب می شود ذهن، درگیر دو ناحیه "ترجمه و مفاهیم" و "حفظ" باشد.بنابراین سطح تمرکز روی کلمات پایین می آید چرا که کار روی ترجمه و مفاهیم بیشترین انرژی قرآن آموزان را از آن ها می گیرد و سبب می شود که قرآن آموزان انرژی کافی برای تکرار و تمرین های مناسب حفظ نداشته باشند بنابراین زود خسته می شوند و با رسیدن به یک حفظ سطحی و کوتاه مدت کار را رها می کنند.

توجه به معنی آیات قبل از شروع به کار حفظ باعث می شود ذهن با دراختیار داشتن زمینه ای از معنای آیات، آمادگی لازم و توجه و تمرکز کافی را پیدا کند. سپس قرآن آموز حفظ روز خود را راحت تر شروع می کند.

مثلاً اگر عبارت پایانی آیات را فراموش کند می تواند با کمی دقت و توجه بر روی ابتدای آیات، آن ها را به خاطر بیاورد چرا که پایان آیات با ابتدای آیات مرتبط است. مثلاً آیه 15 سوره مبارکه حجرات:

انما المومنون.......اولئک هم الصادقون

ه)عدم دقت در درست نشستن؛ بی توجهی به این مسأله می تواند خستگی زودرس برای قرآن آموز به همراه بیاورد.

و)نداشتن اعتماد به نفس؛ باز بودن قرآن و وابستگی به آن حین تکرارهای زیاد نشان از عدم اعتماد به نفس قرآن آموز دارد. می بایست پس از حفظ هر آیه قرآن آموز قرآن خود را ببندد و سعی کند تا از حفظ، آیات را به خاطر آورد و این کار را چندین بار تکرار کند تا کلمات جایگاه و اتقان خودشان را در ذهن پیدا کنند.

*و اما نکته اساسی حفظ: اغلب قرآن آموزان دقت و توجه کافی روی صحیح خوانی و روان خوانی ندارند چراکه قبل از حصول اطمینان راجع به صحت صحیح خوانی شان اقدام به کار حفظ می کنند.

یک انسان با حافظه معمولی می‌تواند در نیم ساعت یک صفحه از قرآن را حفظ کند، بنابراین چنین فردی می‌تواند با صرف 2 ساعت وقت چهار صفحه را حفظ کند ولی نگهداشتن حفظ بسیار مشکل است و نیاز به تمرین و مداومت فراوان دارد.

به کار بستن این برنامه می‌تواند چنین فردی را حافظ کل قرآن نماید:

1.هنگامی که یک صفحه را با تسلط کامل حفظ نکرده‌اید، سراغ صفحه بعد نروید.

2.قبل از شروع صفحه جدید از اوّل قرآن تا جایی که حفظ کرده‌اید را مطالعه نمایید و اشکالات خود را برطرف نمایید، بعد از اینکه به صورت روان، از حفظ آن را تلاوت کردید و همه محفوظات ملکه ذهنتان شد صفحه جدید را شروع کنید.

3.هر صفحه را که حفظ می‌کنید، یک مرتبه نیز آن را بنویسید، چون علم فرار است و با کتابت در ذهن بهتر مستقر می‌گردد و در روایات نیز آمده است که:
اُکْتُبُوا فَاِنَّکُمْ لا تَحْفَظُونَ حَتّی تَکْتُبُوا[1].
«بنویسید زیرا شما تا ننویسید مطلبی را حفظ نمی‌کنید».

توضیح برنامه:
انسان وقتی تصمیم قطعی و نیت حفظ قرآن می‌کند، از ابتداء قرآن آغاز و با همتی بلند کار خود را شروع و با خود عهد می‌بندد که تا قرآن را تمام نکرده است دست از این کار نمی‌کشد.
معیار و ملاک سوره حمد است، یعنی تا انسان صفحه 2 را مانند سوره حمد از حفظ نشده است، سراغ صفحه 3 نرود و بعد از اینکه این صفحه را به طور دقیق و روان تلاوت کرد، یک بار صفحات گذشته را نیز مرور نماید، اگر ایراد و اشکالی نداشت، آن‌گاه صفحه 4 را حفظ نماید.
به این ترتیب تا پایان جزء به پیش برود، آن‌گاه اگر جزء اوّل را به خوبی از حفظ شده بود، جزء دوّم را ‌‌آغاز نماید.
نباید فراموش کرد که هنگام حفظ هر صفحه‌ای حتماً باید تمام صفحات گذشته را از حفظ قرائت کرده و از تسلط بر همه آنها مطمئن شد.
توجه!
اگر کسی با این روش روزی 3 ساعت به طور منظم کار کند و در مدت یک ساعت دو صفحه حفظ نماید و 2 ساعت نیز برای مرور محفوظات گذشته صرف نماید، می‌تواند در مدت 10 ماه (302 روز) حافظ کل قرآن گردد.

1-کاملا به نکات ظریف و دقیق هر دو (زبان اصلی و ترجمه) مسلط باشد.

2-به اسلوب ها و ویژگی های هر دو زبان آگاهی کامل داشته باشد.

3-ترجمه را به همه ی معانی اصلی و مقاصد مربوط به متن، به نحو مطمئنی ایفا نماید.

 4-ترجمه را چنان نیکو ادا نماید که مستقل و بی نیاز از متن باشد؛ به گونه ای که اگر کسی فقط ترجمه را مطالعه کند، نیاز به مراجعه به متن پیدا نکند.

اولین کسی کهقرآن را حفظ کرد، رسول اعظم اسلام(ص) بود. آن بزرگوار قرآن را از طریق عادیحفظ نکرد زیرا اگر همانند هر انسانی کتاب آسمانی را حفظ می‌کرد، احتمال خطا واشتباه بخصوص با گذشت زمان فراهم می‌شد، در صورتی که پیامبر(ص) به عنوان حاملپیام الهی نباید کوچک‌ترین و کم‌ترین خللی در حفظش ایجاد می‌شد.اما ازجمله مهم‌ترین صحابه پیامبر اکرم(ص) که بنا بر نقل منابع و کتب مختلف، قرآنرا حفظ کرده است، می‌توان به امام علی (ع) اشاره کرد. البته تعداد حافظانقرآن در صدر اسلام بسیار زیاد بودند[1]و همین مسأله باعث شد، متن و قرائت قرآندر طی سالیان متمادی و سینه به سینه،به نسل‌های بعدی منتقل شود و چیزی از آنکم نشود.در طول تاریخ اسلام، حفظ قرآن رشد وسیعی در بین طبقات مختلفمردم داشته است.شاید پرسیده شود: در آغـاز بـعـثـت پیامبر(ص )براى حفظ قرآن ازتحریف و نابودى، راهى جز به خاطر سپردن آیات اللهى وجود نداشت، ولى اکنونکه چاپ و نشر به پیشرفتى باور نکردنى دست یافته، چرا از حفظ قرآن سخن مىگوییم؟ در پـاسـخ به این پرسش باید گفت : کلام اللهى تنها براى جلوگیرى ازتحریف و نابودى بخاطر سـپـرده نمى شد تا با پیشرفت صنعت چاپ حفظ بیهودهجلوه کند؛ این امر انگیزه هاى گوناگون دارد که برخى از آن ها عبارتند از:

الف. جلوگیرى ازتحریف قرآن:

چنان که می دانید، در صدر اسلام آیات قرآن به صورت پراکنده و بر پوست، استخوان هاى شانه ودنـده هـاى جـانوران، چوب هاى درخت خرما، سنگ هاى سفید، کاغذ و پارچه ثبت مىشد و احـتـمـال نـابودى یا تحریف کلام اللهى همواره وجود داشت.در این موقعیت، پیامبراسلام (ص ) مسلمانان را به حفظ قرآن سفارش کرد و حتى گروهى رابرگزید تا بدین کار پردازند.

ب. عمل به قرآن:

یـکـى از اهـداف حـفظ آیات قرآن، عمل به مضامینآن است. وقتى انسان کلام وحى را به خاطر مـى سـپـارد، نـاخود آگاه جانشتاثیر مى پذیرد و او را در مسیر عمل به دستورهاى خداوند پیش مـى برد (پاداش بسیار حافظان قرآن که در برخى از روایات به چشم مى خورد، بدینجهت است). چنان که صحابه اى مانندعـثمان و عبداللّه بن مسعود گفته اند: «چون ده آیه از رسول خدا(ص )مى آموختیم تا آن ها را بـه طـور کـامـل به خاطر نمى سپردیم و عمل نمى کردیم , بهفراگیرى آیات دیگر نمى پرداختیم.»

ج.بهره مندى ازعبادت:

در آیـیـناسـلام، بـه خاطر سپردن آیات قرآن، عبادتى مهم به شمار مى رود و پاداش دارد.بیش تر روایـاتـى که درباره ى ارزش واهمیت حفظ قرآن ذکر شده است، نگاهابزارى ندارد و حفظ را تنها بـراى جـلوگیرى از تحریف عبادت نمى شمارد، درنگاه معصومان (ع) نفسِ به خاطر سپردن آیات اللهى، عبادت است و پاداش دارد:

« امام صادق ( ع ) مى فرماید: اللهم فحبب الینا حسن تلاوته و حفظ آیاته. »[2]

ایـن دعـا نشان مى دهد که نفس تلاوت قرآن و حفظ آن، محبوب حضرت(ع) است و امام ششم (ع) به خاطر سپردن آیاتاللهى را (بى توجه به مسأله ى تحریف) از حضرت احدیت در خواست مى کند. مـرحوم طبرسى در کتاب مکارم الاخلاق، بابى با عنوان « صلاه حفظ القرآن» دارد که نشان مى دهد، حفظ قرآن ذاتاً ارزشمند است و از عبادات شمرده مى شود.

فضیلت تلاوت و حفظ قرآن:

قرآن مائده ای است آسمانی و جاودانی که پروردگار هستی آن را در برابر اهل زمین گسترد، تا هرکس به قدر ظرفیتی که دارد، از آن بهره مند گردد. تلاوت و حفظ قرآن کریم از نظر تأثیر گذاری بر زندگی فرد، به دو جهت قابل بررسی است:

الف: برکات معنوی:در خصوص برکات معنوی تلاوت قرآن، آیات[3]و احادیث[4]، مفصل بیان شده اند. سفارش به حفظ آیات[5]، بررسی وضعیت حافظ در آخرت[6]، آثار بودنِ با قرآن[7]و ...، انگیزه ی انسان را تقویت می کند و به خاطر حجم بالای مطالب در این زمینه و اختصار این مقال، از ذکر آنها خودداری نموده و خواننده را به مطالعه در این زمینه دعوت می نمایم.

ب: برکات دنیوی :در این زمینه نیز خود قرآن کریم و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) مطالبی را به کثرت نقل کرده اند. قرآن تنها برکات معنوی ندارد بلکه راه گشای مشکلات زندگی دنیوی انسانها نیز هست. بررسی زندگی افراد قبل و بعد از آشنایی با قرآن و حفظ آن، و نگاهی به آثار شگرف قرآن در زندگی انسانها، حافظ را در این راه ثابت قدم می کند.لذا به برخی از آثار بودن با قرآن بنا به اختصار اشاره می گردد و البته آنچه بیان می شود تمامی آثار دنیوی انس با قرآن نیست بلکهآثار بسیاری نیز در روایات امامان معصوم(علیهم السلام) که مفسران مکتب نبوی هستندمنعکس شده که این مقام به آن نپرداخته است.

برخیآثار دنیوی انس با قرآن

1)نجات از فتنه ها: زندگی آدمی همواره مملو از دردها، رنجها،دشواری ها و فتنه هاست که آدمی را در حل و رفع آن حیران می کند آنجا که دست هیچدرمانگر و روانشناسی به آن نمی رسد و چاره ساز آن نیست در چنین شرایطی پیامبر اعظمکه طبیب دردهای بشریت و در جستجوی در دهای اوست تا آن را مرهم نهد: «طبیب دواربطبه» می فرماید: اذا التبست علیکم الفتن کقطع اللیل المظلم فعلیکم بالقرآن فانهشافع مشفع... فیه مصابیح الهدی و منار الحکمه: آن گاه که فتنه ها چون پاره های شبتار بر شما پوشیده شد به قرآن تمسک کنید که آن شفیعی است که شفاعتش پذیرفته میشود... در آن چراغهای هدایت و نشانه های حکمت است...

2)دوای دردها: همان گونه که تن آدمی دردمند می گردد و نیازمندمداواست،قلب و روح آدمی نیز دچار درد، مرض و آسیب می شود. قرآن کریم درباره منافقانمی فرماید:« فی قلوبهم مرض» در قلبهایشان مریضی است، حقیقت آنست که دردهای روحی،بسیار عمیق تر و عدم مداوای آن اثرات جبران ناپذیری بر زندگی آدمی و سعادت وی میگذارد. خداوند قرآن کریم را مایه «شفا»ی دردها معرفی کرده می فرماید: وننزل منالقرءان ما هو شفاء و رحمه للمومنین ولایزید الظالمین الاخسارا

تکبر و خود برتربینی، حسد و ظلم و تجاوز و فتنه گری، سرکشی،طغیان و شرک و بسیاری ازدردهای امروز جوامع بشری، ریشه در دور افتادن از تعالیمقرآن و دین دارد که متاسفانه بسیاری از مسلمین نیز با وجود داشتن نسخه شفابخش،گرفتار پاره ای از این دردها هستند.

از پیامبراکرم(ص) درباره کارکرد شفابخشی قرآن روایت شده که: منلم یستشف بالقرآن فلا شفاه الله: هرکس به قرآن شفا نجوید خداوند شفایش ندهد. درروایتی دیگر می فرمایند:«القرآن دواء: قرآن دواست.

شفابخشی قرآن فقط مربوط به دردهای روحی نیست بلکه روایات بسیاریاز پیامبر و معصومین وجود دارد که بر نقش و تاثیر قرآن در بهبود دردهای جسمی تاکیدمی کند در فضیلت تلاوت سوره فلق و ناس آمده است که روزی پیامبر شدیداً بیمار شد دراین هنگام جبرئیل امین و میکائیل نزد آن حضرت آمدند. جبرئیل نزد سر آن جناب نشست ومیکائیل نزد پای او، جبرئیل سوره مبارکه فلق و میکائیل سوره شریفه ناس را تلاوت کردو پیامبر را به این وسیله در پناه خداوند قرار داد و پیامبر با این تلاوت شفا پیداکرد و سالم گردید.

از امام صادق(ع) روایت شده که مردی درمحضر رسول اکرم از دردسینه خود شکایت کرد. حضرت فرمود. به قرآن کریم شفا بجوی. زیرا خدای عزوجل میفرماید: «و شفاء لما فی الصدور»؛ و شفایی است برای (دردهایی) که در سینه هاست.

البته باید نکته ای را درباره شفا بخشی قرآن گوشزد کنیم کهشفابخشی قرآن نیز مانند دعا کردن دارای شرایط و مصالحی است که گاه عدم وجود آنشرایط یا عدم مصلحت الهی در استجابت دعا موجب به تأخیر افتادن درمان با دعا میگردد.

3) نشستن برسفره ضیافت الهی: انسانی که با قرآن مأنوس است و آنرا همنشین خویش ساخته، خود را بر خوان رنگارنگ و بی نظیری می بیند که میزبان آنخداست، خدایی که غنی و بی نیاز است «ان الله هو الغنی الحمید» وکریم و بخشنده «فانربی غنی کریم» و توانا بر ارائه تمام حوایج و خواسته ها وهو علی کل شی ء قدیر

چگونه ممکن است آدمی بر سرچنین سفره ای حاضر شود و بی توشه دستخالی برگردد.

پیامبراکرم می فرماید: القرآن مأدبه الله فتعلموا من مأدبته مااستطعتم: قرآن سفره ضیافت الهی است پس تا می توانید از سفره ضیافت او فرا گیرید.

براین اساس است که از نخستین روزهای نزول قرآن تاکنون هرکس بهفراخور حال و نیاز و استعداد خویش از آن کسب معرفت نموده است. عارفان، فیلسوفان،متکلمان، علمای اخلاق،خطیبان و سخنوران، اهل بلاغت و فصاحت، روانشناسان، مورخان،جامعه شناسان، حقوقدانان، همه و همه آنگاه که در برابر قرآن زانو زده و سر بر آستانمقدسش ساییده اند خود را در برابر اقیانوس بی کرانه ای دیده اند که آنچه از آننوشیده اند را تنها جرعه ای از دریای عظمت قرآن وصف کرده اند. از این رو میلیونهاکتاب، مقاله و رساله تحقیقی در موضوعات آن نوشته شده و می شود و از همین روست کهپیامبر در وصف قرآن می فرماید که:«عمیق بحره لاتحصی عجائبه و لایشبع منه علماوه:دریای عمیق است که شگفتیهای آن (قرآن) بیشمار و عالمانش از آن سیر نمی شوند.

در روایتی دیگر پیامبر به دانشمندان و علم دوستان توصیه می کنندکه:من اراد علم الاولین و آلاخرین فلیثور القرآن: هر که خواهان علم پیشینیان وآیندگان (از اول تا آخرین) است در قرآن کاوش و تأمل کند.

آری قرآن تاریخ اقوام بسیاری را همراه با عوامل سعادت و شقاوتآنها بیان می کند که سیر در احوالات و پندپذیری از آن زمینه سعادت آدمی را فراهم میسازد.

 

---

[1].نامگروهى از حافظان صدر اسلام چنین است:

الف ) حافظان مهاجر:على (ع ), طلحة بن عبیداللّه , سعد بن ابى وقاص , عبداللّه بنمسعود, حذیفة بن یمان , سالم مولى ابى حذیفه ,ابوهریره , عبداللّه بن سائب،عبداللّه بن عباس , عبداللّه بن عمر, عبداللّه بـن عـمـرو بـن عـاص , عبداللّهبن زبیر, تمیم بن اوس , عقبة بن عامر, عمرو بن عاص و ابوموسى اشعرى.

ب ) حافظان انصار ابـى بن کعب:معاذ بن جبل،ابوحلیم معاذ، زید بن ثابت، سعدبن عبید، مجمع بن جاریة، انس بن مـالـک،ابوزید بن قیس بن السکن، عبادة بن صامت، ابوایوب، ابوالدرداء، فضالة بنعبید و مسلمة بن مخلد.

ج )حافظان زن: عائشه,حفصه , ام سلمة و ام ورقه.

د) حافظان مشهور عصرنبوى:على (ع ), ابى بن کعب , ابوالدرداء, معاذبن جبل, زیدبنثابت ,عبداللّه بن مسعود, عثمان و ابوموسى اشـعـرى در شـمـار حـافـظـانمـشهور روزگار رسول خدا(ع ) جاى داشتند. ابن سینا دانشمند نامى قرنپنجم هجرى - که در پزشکى ,فلسفه و...سرآمد عصر خود بود، پیش ازده سالگى قرآن مجید راحفظ کرد.سـیـد بـن طاووس یکى ازدانشمندان شیعى است،او ازشاگردان خواجه نصیرالدین طوسى و علامه حلى است و در یازده سالگى تمامى قرآنرا به خاطرسپرد.

رودکى این شاعر پرآوازه ى سده ى چهارم ایران , درعصر سامانیان مى زیست.رودکى از نعمت بینایى بى بهره بود, ولى درهشت سالگى تمام قرآن را حفظ کرد.

حافظشیرازى ایـن شاعر و دانشمند ایرانى , در نهایت فقر و تنگدستى به فراگیرى دانشپرداخت.او تمامى قرآن را با چهارده قرائت از حفظ بود.

ناصر خسرو ابو معین ناصرخسرو قبادیانى، در 9سالگىقرآن و بسیارى از احادیث را حفظ کرد.

ابـوالفتح ابناثیر جزرى از دانشمندان مذهب شافعى است.او در فنون انشا و کتابت مهارت بسیار داشت و قرآن را در کودکى حفظ کردهبود.

فرزدق ایـن شـاعر شیعى عصر بنى امیه , از اصحاب امام سجاد(ع)بود.پدرش او را در کودکى نزد على (ع ) آورد و گـفـت : فـرزنـدمشـاعـراسـت.على (ع ) فرمود: او را قرآن بیاموزکه بهتراز شعر است.این سخن چنان در فرزدق اثر کرد که بر خود قیدهایى بست و سوگندخورد تا قرآن را حفظ نکند آن ها را نگشاید.به این ترتیب , همه ىقرآن رابه خاطر سپرد.

[2].« خداوندا، نیکو تلاوت کردن قرآن وحفظ آیاتش را، براى ما دوست داشتنى فرما»[2]. اصول کافی،جلد 2، صفحه 417.

[3].فاطر/29« کسانیکه کتاب خدا را می خوانند و نماز می گذارند و از آنچه روزیشان کرده ایم، پنهان وآشکار انفاق می کنند، به تجارتی دل بسته اند که در آن زیانی نیست.» و نیز می فرماید: « الا بذکر الله تطمئن القلوب» رعد/28

[4].پیامبر اکرم(ص): «خَیرُکـُم مَن تـَعَلـَّمَ القرآنَ و عَلـَّمَهُ ، بهترین شما کسی است که قرآن را بیاموزد و به دیگران نیز یاد بدهد.»

[5].پیامبر اکرم(ص):« اَشرافُ ا ُمَّتی ِ حَمَلـَة ُ القرآن ِ و اصحابُ اللیل ِ ، برگزیدگان امت من دو گروهند: حافظان قرآن و شب زنده داران.»

( بحار الانوار/ 117:92)

[6].امام صادق(ع):« قرآن بخوانید و آن را به قلب خود بسپارید زیرا خداوند تعالی، قلبی که قرآن را در خود جای داده باشد، عذاب نمی فرماید.»

( اصول کافی، ج 2، ص 417)

[7].امام صادق(ع): « الحافظـُ لِلقرآن ِ وَ العامِلُ بـِهِ مَعَ السَّفـَرَةِ الکِرامِ البَرَرَةِ ، حافظ قرآنی که عامل بدان نیز هست، همنشین فرشتگان شایسته ی حق است.»

(جامع الاخبار و الاثار، 379:1)

آن روشهای گوناگونی بیان و تبیین شده که هرکدام در جای خود، دارای ویژگیهایی است و هرکس نیز امکان دارد براساس استعداد، ذوق و سلیقه، شرایط شخصی و تجربه عملی خویش، دارای روش خاص و شخصی در حفظ قرآن باشد . ولی روش پیشنهادی ما در حفظ قرآن ، بر مبنای حفظ «تفکیکی » آیات، صفحات، سوره ها و جزءهای قرآن و سپس بر مبنای حفظ «ترکیبی » و تکرار آنهابر اساس قسمتهای «سه » تایی «سه » تایی است . توضیح این روش بدین گونه است که باید هر صفحه از قرآن را، به صورت سه آیه - سه آیه، و هر سوره از قرآن را، سه صفحه - سه صفحه، و هر جزء از قرآن را، سه سوره - سه سوره، تقسیم کنید . مثلا اگر یک صفحه از قرآن، مانند صفحه 573 قرآنهایی که با رسم الخط «عثمان طه » است، دارای 15 آیه، یعنی آیه 14 تا 28 سوره «جن » است، باید به پنج قسمت «3 آیه » ای، و چنانچه یک سوره از قرآن، مانند سوره «یس » دارای حدود 6 صفحه است، باید به دو قسمت «3 صفحه » ای، و در صورتی که یک جزء از قرآن، مانند جزء «بیست و هشتم » دارای 9 سوره است، باید به سه قسمت «3 سوره » ای تقسیم نمایید . سپس باید آیه های هر قسمت را، یک بار به صورت جدا - جدا و یک آیه - یک آیه و با «تفکیک » از آیات قبلی و بعدی شان حفظ کنید تا آیات الهی به صورت «تک به تک » و «جزء به جزء» به حافظه تان سپرده شوند، و بار دیگر باید آنها را به صورت ارتباط و پیوند و «ترکیب » با آیات قبلی و بعدی شان نیز تکرار و حفظ نمایید تا آیات به صورت «مجموعه ای » و «کل به کل » نیز به حافظه تان سپرده شوند . تشریح عملی این روش بدان گونه است که با صدای آشکار، آیه اول از سوره مورد نظرتان را به صورت جدا و تفکیکی و بدون ارتباط با آیه دوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این آیه اول، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان گردد . سپس به سراغ آیه دوم بروید و آن را نیز، به صورت جدا و تفکیکی و بدون ارتباط با آیه اول و سوم، بخوانید و تکرار کنید تا حدی که این آیه دوم هم، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان گردد . آنگاه به سراغ آیه سوم بروید و آن را نیز، به صورت جدا و تفکیکی و بدون ارتباط با آیه دوم و چهارم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این آیه سوم هم، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان گردد . در پایان نخستین قسمت سه آیه ای، دوباره، آیات اول تا سوم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه آیه، با هم و به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان شود . علت این امر، آن است که اگر آیات قرآن را جدا - جدا و یکی - یکی و به صورت تفکیکی حفظ کنید، ولی با یکدیگر حفظ ننمایید، ممکن است نتوانید آیاتی را که جدا - جدا و یکی - یکی حفظ کرده اید، بار دیگر به صورت متصل و مرتبط با آیات قبلی و بعدی شان و به ترتیب یکدیگر، از حفظ بخوانید و بازگو کنید و یا نزد دیگران ارائه نمایید . این نکته ای مهم است که باید کاملا آن را رعایت کنید . اکنون به سراغ آیات دومین قسمت سه آیه ای، یعنی آیات چهارم تا ششم، بروید و آنها را، همانند آیات اول تا سوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این سه آیه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات قبلی و بعدی شان، حفظتان گردد . سپس مجموع هر سه آیه چهارم تا ششم را، با یکدیگر و پشت سرهم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه آیه، با هم، حفظتان شود . در پایان دومین قسمت سه آیه ای، دوباره، آیات اول تا ششم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر شش آیه، با هم حفظتان گردد . اینک به سراغ آیات سومین قسمت سه آیه ای، یعنی آیات هفتم تا نهم، بروید و آنها را، همانند آیات اول تا سوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این سه آیه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات قبلی و بعدی شان ، حفظتان گردد . سپس مجموع هر سه آیه هفتم تا نهم را، با یکدیگر و پشت سرهم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه آیه، با هم، حفظتان شود . در پایان سومین قسمت سه آیه ای، دوباره، آیات چهارم تا نهم را - نه آیات اول تا نهم (دقت کنید) - با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر شش آیه، با هم، حفظتان گردد . حفظ آیات را، با همین روش و به صورت سه آیه - سه آیه، آن قدر ادامه دهید تا اینکه همه آیات یک صفحه از قرآن را حفظ نمایید . در پایان، دوباره، کل آیات این صفحه را، از اول تا آخر، بخوانید و تکرار کنید تا آیات آن صفحه، به صورت مجموعه ای و ترکیبی، نیز حفظتان شود . پس از حفظ کامل و صحیح یک صفحه از قرآن، اینک به سراغ صفحه دوم قرآن بروید و آیات آن صفحه را نیز، همانند صفحه اول و به همان صورت تفکیکی و ترکیبی که گفته شد، حفظ کنید . پس از حفظ کامل و صحیح صفحه دوم به سراغ صفحه سوم قرآن بروید و آیات آن صفحه را نیز، همانند صفحه اول و دوم، حفظ نمایید . پس از حفظ کامل و صحیح صفحه سوم، دوباره، کل آیات صفحه اول تا سوم رابا یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه صفحه، باهم، حفظتان گردد . اکنون به سراغ آیات دومین قسمت سه صفحه ای، یعنی آیات صفحه چهارم تا ششم، بروید و آنها را، همانند آیات صفحه اول تا سوم، بخوانید و تکرار کنید تا حدی که آیات این سه صفحه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات صفحات قبلی و بعدی شان، حفظتان شود . آنگاه، مجموع هرسه صفحه چهارم تا ششم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که مجموع آیات هر سه صفحه، با هم حفظتان گردد . در پایان دومین قسمت سه صفحه ای، دوباره، آیات صفحه اول تا ششم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که مجموع هر شش صفحه، با هم، حفظتان گردد . اینک به سراغ آیات سومین قسمت سه صفحه ای، یعنی آیات صفحه هفتم تا نهم، بروید و آنها را، همانند آیات صفحه اول تا سوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که آیات این سه صفحه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات صفحات قبلی و بعدی شان، حفظتان گردد . سپس مجموع آیات هر سه صفحه هفتم تا نهم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که آیات مجموع هرسه صفحه، با هم، حفظتان شود . در پایان سومین قسمت سه صفحه ای، دوباره، آیات صفحات چهارم تانهم را - نه آیات صفحات اول تا نهم (دقت کنید) - با یکدیگر و پشت سر هم وبه صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر شش صفحه، با هم، حفظتان گردد . حفظ آیات صفحات را، با همین روش و به صورت سه صفحه - سه صفحه آن قدر ادامه دهید تا اینکه آیات همه صفحات یک سوره از قرآن را حفظ نمایید . در پایان، دوباره، کل آیات صفحات این سوره را، از اول تا آخر، بخوانید و تکرار کنید تا آیات آن سوره; به صورت مجموعه ای و ترکیبی، نیز حفظتان شود . پس از حفظ کامل، صحیح، روان و آسان یک سوره از قرآن، اینک به سراغ سوره های بعدی قرآن بروید و آیات آن سوره ها را نیز، همانند سوره اول و به همان صورت تفکیکی و ترکیبی که گفته شد و بر اساس سه سوره - سه سوره، حفظ کنید و حفظ سوره ها را آن قدر ادامه دهید تا اینکه همه آیات یک جزء از قرآن را حفظ نمایید . در پایان، دوباره، کل آیات این جزء را، از اول تا آخر، بخوانید و تکرار کنید تا آیات آن جزء، به صورت مجموعه ای و ترکیبی، نیز حفظتان شود . پس از حفظ کامل، صحیح، روان و آسان یک جزء از قرآن، اینک به سراغ جزءهای بعدی قرآن بروید و آیات آن جزءها را نیز، همانند جزء اول و به همان صورت تفکیکی و ترکیبی که گفته شد و بر اساس سه جزء - سه جزء حفظ نمایید و حفظ جزءها را آن قدر ادامه دهید تا اینکه همه آیات سی جزء قرآن را، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظ کنید و با عنایات خدای سبحان و توجهات امام زمان علیه السلام «حافظ کل قرآن » شوید . با توجه به آنچه گفته شد، در صورتی که بخواهید مثلا صفحه 373 را که طبق قرآنهای با رسم الخط «عثمان طه » دارای 15 آیه است، با این روش، حفظ نمایید، باید به ترتیب زیر عمل کنید: یک . حفظ آیه اول دو . حفظ آیه دوم سه . حفظ آیه سوم چهار . حفظ آیه اول تا سوم پنج . حفظ آیه چهارم شش . حفظ آیه پنجم هفت . حفظ آیه ششم هشت . حفظ آیه چهارم تا ششم نه . حفظ آیه اول تا ششم ده . حفظ آیه هفتم یازده . حفظ آیه هشتم دوازده . حفظ آیه نهم سیزده . حفظ آیه هفتم تا نهم چهارده . حفظ آیه چهارم تا نهم (نه آیه اول تا نهم) پانزده . حفظ آیه دهم شانزده . حفظ آیه یازدهم هفده . حفظ آیه دوازدهم هجده . حفظ آیه دهم تا دوازدهم نوزده . حفظ آیه هفتم تا دوازدهم (نه آیه اول تا دوازدهم) بیست . حفظ آیه سیزدهم بیست و یک . حفظ آیه چهاردهم بیست و دو . حفظ آیه پانزدهم بیست و سه . حفظ آیه سیزدهم تا پانزدهم بیست و چهار . حفظ آیه دهم تا پانزدهم (نه آیه اول تاپانزدهم) و چنانچه بخواهید مثلا سوره «یس » را که طبق قرآنهای با رسم الخط «عثمان طه » دارای «6» صفحه است، با این روش، حفظ کنید، باید به ترتیب زیر عمل نمایید: یک . حفظ صفحه اول دو . حفظ صفحه دوم سه . حفظ صفحه سوم چهار . حفظ صفحه اول تا سوم پنج . حفظ صفحه چهارم شش . حفظ صفحه پنجم هفت . حفظ صفحه ششم هشت . حفظ صفحه چهارم تا ششم نه . حفظ صفحه اول تا ششم و اگر بخواهید مثلا جزء «28» قرآن را که دارای «9» سوره است، با این روش، حفظ نمایید، باید به ترتیب زیر عمل کنید: یک . حفظ سوره اول دو . حفظ سوره دوم سه . حفظ سوره سوم چهار . حفظ سوره اول تا سوم پنج . حفظ سوره چهارم شش . حفظ سوره پنجم هفت . حفظ سوره ششم هشت . حفظ سوره چهارم تا ششم نه . حفظ سوره اول تا ششم ده . حفظ سوره هفتم یازده . حفظ سوره هشتم دوازده . حفظ سوره نهم سیزده . حفظ سوره هفتم تا نهم چهارده . حفظ سوره چهارم تا نهم (نه سوره اول تا نهم) برای خودداری از تکرار زیاد و غیر ضروری آیات، توجه داشته باشید که دیگر لازم نیست مثلا مجموع دو آیه اول و دوم، یا دوم و سوم، یا سوم و چهارم، یا چهارم و پنجم، یا پنجم و ششم، یا مجموع سه آیه دوم تا چهارم، یا سوم تا پنجم، یا مجموع چهار آیه اول تا چهارم، یا دوم تا پنجم، یا سوم تا ششم، و یا مجموع پنج آیه اول تا پنجم، یا دوم تا ششم را نیز بخوانید و تکرار نمایید تا حفظتان شود . و یا دیگر لازم نیست مثلا مجموع شش صفحه دوم تا هفتم، یا سوم تا هشتم، و یا مجموع هفت صفحه سوم تانهم، یا چهارم تا دهم، یا پنجم تا یازدهم، یا ششم تا دوازدهم را نیز بخوانید و تکرار کنید تا حفظتان گردد; زیرا انجام دادن این امر، به صورت حالت تصاعدی درخواهد آمد و در نتیجه، وقت فراوانی از شما را خواهد گرفت و ممکن است خود تکرار زیاد و بدون ضرورت آیات، موجب خستگی و دلزدگی تان نیز شود . نکات قابل توجه: 1 . تا زمانیکه آیه یا صفحه یا سوره و یا جزئی از قرآن را، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظ نکرده اید، هرگز به سراغ حفظ آیه یا صفحه یا سوره و یاجزئی دیگر از قرآن نروید . 2 . توجه داشته باشید که این روش را هم با «خواندن » از روی قرآن و هم با «گوش دادن » به نوارها یا سی دی های قرآنی می توانید انجام دهید، گرچه حفظ قرآن از راه «گوش دادن » ، برای برخیها، مانند خردسالان و کسانی که نمی توانند از راه «خواندن » به حفظ قرآن بپردازند، ممکن است که بهترین وتنهاترین راه باشد . 3 . اگر بلندی آیه ای از یک سطر بیشتر باشد، مبنای شما در روش حفظ خود این آیات، سطر به سطر و در مجموعه خوانی سطرها با یکدیگر، حداکثر، تا سه سطر خواهد بود; یعنی چنانچه بلندی آیه ای، مانند آیه 160 سوره «اعراف » ، شش سطر باشد، آن را به دو قسمت سه سطری تقسیم می کنید . سپس هر کدام از سطرهای اول و دوم و سوم آن آیه را، به صورت تفکیکی، می خوانید و تکرار می نمایید تا هر یک از سطرها به طور جداگانه، حفظتان شود . آن گاه، مجموع سطرهای اول تا سوم را، به صورت ترکیبی نیز، می خوانید و تکرار می کنید تا مجموع هر سه سطر، با هم و به طور کامل و صحیح، حفظتان گردد . پس از آن، هرکدام از سطرهای چهارم و پنجم و ششم آن آیه را، به صورت تفکیکی، می خوانید و تکرار می نمایید تا هر یک از سطرها، به طور جداگانه، حفظتان شود . سپس مجموع سطرهای چهارم تا ششم را، به صورت ترکیبی نیز، می خوانید و تکرار می کنید تا مجموع هرسه سطر، باهم و به طور کامل و صحیح و روان و آسان حفظتان گردد . در پایان، دوباره، سطرهای اول تا ششم را، از اول تا آخر و به صورت ترکیبی نیز، می خوانید و تکرار می نمایید تا مجموع هر شش سطر، با هم، یعنی کل آیه به طور کامل و صحیح و روان و آسان حفظتان شود . آن گاه به سراغ حفظ آیه بعدی بروید . 4 . اگر بلندی آیه ای، فقط یکی - دو - سه کلمه بیش از یک سطر باشد، آن آیه را نیز به طور کامل حفظ نمایید و در این گونه آیات، از روش سطر به سطر استفاده نکنید . 5 . اگر بلندی سوره ای، از یک صفحه کمتر باشد، مانند شماری از سوره های کوتاه آخر قرآن، مبنای شما در حفظ آنها باید همان سوره به سوره باشد; یعنی تا سوره ای را به طور کامل و صحیح و روان و آسان حفظ نکرده اید، هرگز به سراغ حفظ سوره ای دیگر نروید . 6 . حفظ کامل یک صفحه یا یک سوره و یا یک جزء از قرآن را در صورتی بخوبی انجام داده و محقق کرده اید که بتوانید تک تک آیات آن را با شماره خودشان و حتی بدون ترتیب نیز به یاد آورید و از حفظ بخوانید . مثلا اگر از شما بپرسند که آیه 18 سوره «بلد» چیست؟ فورا بگویید: «اولئک اصحاب المیمنة » . 7 . مقدار تکرار هر آیه و سوره قرآن، برای حفظ آن، به شرایط انسان، روش حفظ وی، آسانی و دشواری هر آیه و سوره، و کوتاهی و بلندی آن بستگی دارد . مثلا ممکن است شما آیه ای را با 3 بار تکرار حفظ نمایید، ولی شخص دیگری همان آیه را با 5 بار تکرار حفظ کند . 8 . حتما دقت کنید که کلمات و آیات قرآن را، از همان آغاز خواندن و حفظ کردن و از نظر تلفظ و حرکت و اعراب، به شکل صحیح بخوانید و حفظ کنید; زیرا در صورتی که تلفظ و حرکت و اعراب کلمه ای، به شکل غلط وارد حافظه شما شود، تلاشتان برای حفظ چنین کلمه ای دو برابر خواهد شد: یک بار باید شکل غلط این کلمه را از حافظه خود بیرون برید و بار دیگر باید شکل صحیح آن را به درون حافظه خویش برید و جایگزین شکل قبلی آن نمایید . یکی از بهترین راههای پیشگیری از چنین مشکلی این است که دستگاه حاوی نوار قرآن را کنار خود بگذارید و قرآن را باز کنید و هنگامی که می خواهید برای نخستین بار، آیه ای را حفظ نمایید، دستگاه را روشن کنید و در حالی که خودتان آیه مورد نظر را از روی قرآن می خوانید، به شکل خواندن و تلفظ همان آیه از طریق نوار نیز گوش فرا دهید تا از اشتباه خواندن تلفظها و حرکتها و اعرابهای کلمات و آیات قرآن، به دور باشید . 9 . بارها اتفاق افتاده است که برخی از حافظان قرآن نتوانسته اند آیه ای از قرآن را که قبلا حفظ کرده اند، دوباره از حفظ بخوانند، ولی هنگامی که «کلمه اول » یا «کلمه اول - کلمه دوم » همان آیه را برای آنان خوانده اند، تمام آن آیه به یادشان آمده است و همه آیه را، از اول تا آخر و از حفظ، خوانده اند . پس، «کلمه اول » یا مجموع «کلمه اول + کلمه دوم » در هر آیه، «نقطه تمرکز» آن آیه برای حفظ کردنش است و باید آن را بیش از کلمات دیگر آن آیه، تکرار کنید و در حافظه خودبسپارید . مثلا در آیه 7 سوره بینة: «ان الذین ءامنوا و عملواالصالحات اولئک هم خیر البریة » ، باید دو کلمه «ان الذین » رابیشتر از کلمات بعدی آیه تکرار نمایید و در گنجینه حافظه خویش بسپارید . 10 . معمولا انسان دوست دارد ثمره و نتیجه کار خویش را زودتر ببیند و گاه نیز از حوصله فراوانی برخوردار نیست . از این رو، شما حفظ تمام قرآن را هدف خود قرار ندهید، بلکه هدف خویش را مثلا حفظ یک جزء قرآن در نظر بگیرید و از سوره های کوتاه و جزء سی ام قرآن آغاز کنید تا ثمره و نتیجه آن را زودتر مشاهده نمایید و دلگرمتر شوید، و نیز چنانچه حفظ قرآن را با سوره های بلند، مانند سوره «بقره » و «آل عمران » و «مائده » ، آغاز کنید، ممکن است شوق و علاقه اولیه ای را که برای حفظ قرآن داشته اید، از ست بدهید; هرچند اگر بتوانید حفظ قرآن را از همان جزء اول و با سوره «حمد» آغاز نمایید، بهتر است . 11 . گفته شده که در ابتدا می توانید سوره های کوتاه قرآن را حفظ کنید، و چون جزءهای سی ام و بیست و نهم و بیست و هشتم قرآن - به ترتیب و به طور نسبی - دربردارنده سوره های کوتاه تری هستند، می توانید این سه جزء را پیش از جزءهای دیگر قرآن حفظ نمایید; اما پس از حفظ کردن آیات این سه جزء، شایسته است - اگر نگوییم بایسته است - جزءهای دیگر قرآن را به ترتیب و از جزء اول و سپس جزء دوم تا جزء بیست و ششم و و سپس جزء بیست و هفتم قرآن حفظ کنید . رعایت این ترتیب، برای آن است که ذهن و حافظه شما نیز از ترتیب ویژه ای برخوردار گردد و از نظم خاصی پیروی نماید و هنگام بازگویی و ارائه آیات حفظ شده، دچار تشویش و نابسامانی نشود . البته پیشنهاد می شود برای کودکان و نوجوانان و مانند آنان، حفظ قرآن از جزء سی ام و طبق مراحل زیرین صورت پذیرد: مرحله اول: سوره های 2 سطری . مرحله دوم: سوره های 3 سطری . مرحله سوم: سوره های 4 سطری . مرحله چهارم: سوره های 5 سطری . مرحله پنجم: سوره های 6 سطری . مرحله ششم: سوره های 7 سطری . مرحله هفتم: سوره های 8 سطری . مرحله هشتم: سوره های 9 سطری . مرحله نهم: سوره های 10 سطری . مرحله دهم: سوره های یک صفحه ای و کمتر از آن . مرحله یازدهم: سوره های بیشتر از یک صفحه . مرحله دوازدهم: این مرحله که مرحله پایانی برای کودکان و نوجوانان و مانند آنان است، حفظ دوباره سوره های جزء سی ام است به همان ترتیبی که در قرآن آمده است، یعنی حفظ جزء سی ام را از سوره «نبا» آغاز نمایند و با سوره «ناس » پایان دهند . 12 . در صورتی که با وسائل سمعی و بصری، مانند نوارهای ویدئویی، قرآن را حفظ می نمایید، حتما به دهان قاری قرآن و چگونگی تلفظ و ادای کلمات و قرائت وی، خوب نگاه کنید . 13 . هر مقدار از آیات و سوره ها و جزءهای قرآن را که حفظ کردید، در جایی، آن را یادداشت کنید . و نوار پارچه ای را که در عطف و شیرازه برخی از قرآنها وجود دارد، در همان صفحه مربوط قرار دهید تا برایتان مشخص باشد که چه مقدار از قرآن و تا کدام صفحه از آن را حفظ نموده اید و از دوباره کاری و تکرار غیر لازم آیات نیز به دور باشید . 14 . در صورتی که برایتان امکان دارد، سعی کنید در هر جلسه حفظ قرآن، آیات را تا پایان هر صفحه و یا تا پایان هر سوره حفظ نمایید و مثلا حفظ آیات را تا نیمه صفحه و یا تا نیمه سوره باقی نگذارید . 15 . سعی کنید جای هر آیه در صفحه قرآن را کاملا به خاطر بسپارید تا آسانتر بتوانید آیه حفظ شده را به خاطر آورید و ارائه نمایید; مثلا آیه 20 سوره مرسلات، یعنی آیه «الم نخلقکم من مآء مهین » در اول صفحه، و آیه 35 آن، یعنی آیه «هذا یوم لاینطقون » در وسط صفحه، و آیه 50 آن، یعنی آیه «فبای حدیث بعده یؤمنون » در آخر صفحه قرآن قرار دارد . 16 . چنانچه هنگام تمرین و تکرار محفوظات قرآنی خود، قسمتی را به یاد نیاوردید، فورا به قرآن مراجعه نکنید; بلکه در ابتدا خوب فکر نمایید و ذهن و حافظه خویش را به کار اندازید و در صورتی که آن قسمت فراموش شده را به یاد نیاوردید، آن گاه به قرآن مراجعه کنید . اگر این نکته را بخوبی رعایت نمایید، قسمتهای فراموش شده، دیگر، کمتر فراموشتان می شوند و بیشتر در ذهن و حافظه تان باقی می مانند; زیرا دستگاه ذهن و سیستم حافظه انسان، آنچه را با تلاش و کندوکاو درونی خود به یاد می آورد، بیشتر به یاد می سپارد و دیرتر از یاد می برد . 17 . هر اندازه که بین تکرار آیات حفظ شده، کمتر فاصله بیندازید، آنها را بیشتر به ذهن و خاطرتان می سپارید . مثلا چنانچه سوره «صف » را حفظ نمودید و هر 3 روز یک بار، آن را مرور و تکرار کردید، بیشتر در ذهن و خاطرتان باقی می ماند تا هنگامی که همین سوره را 5 روز یک بار، مرور و تکرار نمایید . 18 . در حفظ آیاتی که به یکدیگر شبیه هستند، هم دقت و هم تمرین بیشتری را لازم دارید . به طور مثال، اگر آیات دیگر را 4 تا 5 بار مرور و تکرار می کنید، آیات مشابه را باید 8 تا 10 بار مرور و تکرار نمایید . 19 . یکی از راههای حفظ آیات مشابه، استفاده از «نشانه » است . مثلا سوره «صف » با آیه «سبح لله ما فی السموات و ما فی الارض ...» آغاز می گردد و سوره بعدی آن، یعنی سوره «جمعه » ، با آیه «یسبح لله مافی السموات و ما فی الارض ...» شروع می شود . برای اینکه «سبح » با «یسبح » اشتباه نگردد، می توانید مثلا این نشانه را برای خود قرار دهید که حرف اول نام سوره «صف » ، یعنی حرف «ص » ، شبیه حرف اول کلمه «سبح » ، یعنی حرف «س » ، است; هرچند این دو حرف کاملا مانند یکدیگر نیستند . 20 . همانگونه که گفته شد، هنگام حفظ قرآن، آیات را با صدای «آشکار» بخوانید تا پژواک آیه های قرآن، در گوشهایتان طنین انداز شود و حرکات و کلمات آنها بر سیستم مغزی و دستگاه حافظه شما بخوبی نقش بندد; زیرا یکی از آثار و ویژگیهای صوت، ایجاد نقش در اجسام و تاثیر در اطراف است . البته، آشکار خواندن آیات به معنی بلند خواندن آنها و آزرده کردن اطرافیان نیست، بلکه به معنی آشکار ساختن جوهره صوت و دوری جستن از لبخوانی است; هرچند در برخی از شرایط و موارد حفظ قرآن، لبخوانی شایسته و یا حتی بایسته است . 21 . یکی از راههای تمرکز دادن به حواس و حفظ آیات قرآن، این است که یک بار آیه مورد نظر برای حفظ را از روی قرآن و با دقت و توجه کامل بخوانید تا نخستین تصویر از آن آیه، در ذهن و حافظه تان جای گیرد و نقش بندد . آن گاه، برای بار دوم، آیه مورد نظر را از روی قرآن بخوانید و در اثنای آن، گاهی چشمهای خود را ببندید و ادامه آیه را در ذهن و خاطرتان بیاورید و از حفظ بخوانید . سپس، هرگاه قسمتی از ادامه آیه را به یاد نیاوردید، چشمهای خود را باز کنید و آن قسمت را از روی قرآن بخوانید . دوباره چشمهای خود را ببندید و قسمت دیگری از ادامه آیه را در ذهن و خاطرتان بیاورید و از حفظ بخوانید . این کار را به همین صورت، آن قدر ادامه دهید تا تمام آیه مورد نظر، حفظتان شود . 22 . برای حفظ آیات طولانی می توانید آن آیات را بر اساس محلهای وقف و در رنگ آنها، قسمت - قسمت کنید و سپس به حفظ هر قسمت از آن آیه بپردازید . برای آشنایی با محلهای وقف آیات و علائم آن، می توانید به صفحات پایانی برخی از قرآنها یا کتابهای معتبر روخوانی و تجوید قرآن مراجعه نمایید، یا به نوارهای مشهور تلاوت قرآن یا به تلاوت قاریان ممتاز قرآن گوش فرا دهید، یا آنها را از استادان معروف قرآن بپرسید و یا زیر نظر آنان یاد بگیرید . منبع:www.hawzah.net