پایگاه جامع حفظ قرآن

آن روشهای گوناگونی بیان و تبیین شده که هرکدام در جای خود، دارای ویژگیهایی است و هرکس نیز امکان دارد براساس استعداد، ذوق و سلیقه، شرایط شخصی و تجربه عملی خویش، دارای روش خاص و شخصی در حفظ قرآن باشد . ولی روش پیشنهادی ما در حفظ قرآن ، بر مبنای حفظ «تفکیکی » آیات، صفحات، سوره ها و جزءهای قرآن و سپس بر مبنای حفظ «ترکیبی » و تکرار آنهابر اساس قسمتهای «سه » تایی «سه » تایی است .

توضیح این روش بدین گونه است که باید هر صفحه از قرآن را، به صورت سه آیه - سه آیه، و هر سوره از قرآن را، سه صفحه - سه صفحه، و هر جزء از قرآن را، سه سوره - سه سوره، تقسیم کنید . مثلا اگر یک صفحه از قرآن، مانند صفحه 573 قرآنهایی که با رسم الخط «عثمان طه » است، دارای 15 آیه، یعنی آیه 14 تا 28 سوره «جن » است، باید به پنج قسمت «3 آیه » ای، و چنانچه یک سوره از قرآن، مانند سوره «یس » دارای حدود 6 صفحه است، باید به دو قسمت «3 صفحه » ای، و در صورتی که یک جزء از قرآن، مانند جزء «بیست و هشتم » دارای 9 سوره است، باید به سه قسمت «3 سوره » ای تقسیم نمایید . سپس باید آیه های هر قسمت را، یک بار به صورت جدا - جدا و یک آیه - یک آیه و با «تفکیک » از آیات قبلی و بعدی شان حفظ کنید تا آیات الهی به صورت «تک به تک » و «جزء به جزء» به حافظه تان سپرده شوند، و بار دیگر باید آنها را به صورت ارتباط و پیوند و «ترکیب » با آیات قبلی و بعدی شان نیز تکرار و حفظ نمایید تا آیات به صورت «مجموعه ای » و «کل به کل » نیز به حافظه تان سپرده شوند .

تشریح عملی این روش بدان گونه است که با صدای آشکار، آیه اول از سوره مورد نظرتان را به صورت جدا و تفکیکی و بدون ارتباط با آیه دوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این آیه اول، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان گردد . سپس به سراغ آیه دوم بروید و آن را نیز، به صورت جدا و تفکیکی و بدون ارتباط با آیه اول و سوم، بخوانید و تکرار کنید تا حدی که این آیه دوم هم، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان گردد . آنگاه به سراغ آیه سوم بروید و آن را نیز، به صورت جدا و تفکیکی و بدون ارتباط با آیه دوم و چهارم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این آیه سوم هم، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان گردد .

در پایان نخستین قسمت سه آیه ای، دوباره، آیات اول تا سوم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه آیه، با هم و به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظتان شود .

علت این امر، آن است که اگر آیات قرآن را جدا - جدا و یکی - یکی و به صورت تفکیکی حفظ کنید، ولی با یکدیگر حفظ ننمایید، ممکن است نتوانید آیاتی را که جدا - جدا و یکی - یکی حفظ کرده اید، بار دیگر به صورت متصل و مرتبط با آیات قبلی و بعدی شان و به ترتیب یکدیگر، از حفظ بخوانید و بازگو کنید و یا نزد دیگران ارائه نمایید . این نکته ای مهم است که باید کاملا آن را رعایت کنید .

اکنون به سراغ آیات دومین قسمت سه آیه ای، یعنی آیات چهارم تا ششم، بروید و آنها را، همانند آیات اول تا سوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این سه آیه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات قبلی و بعدی شان، حفظتان گردد . سپس مجموع هر سه آیه چهارم تا ششم را، با یکدیگر و پشت سرهم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه آیه، با هم، حفظتان شود .

در پایان دومین قسمت سه آیه ای، دوباره، آیات اول تا ششم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر شش آیه، با هم حفظتان گردد .

اینک به سراغ آیات سومین قسمت سه آیه ای، یعنی آیات هفتم تا نهم، بروید و آنها را، همانند آیات اول تا سوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که این سه آیه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات قبلی و بعدی شان ، حفظتان گردد . سپس مجموع هر سه آیه هفتم تا نهم را، با یکدیگر و پشت سرهم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه آیه، با هم، حفظتان شود .

در پایان سومین قسمت سه آیه ای، دوباره، آیات چهارم تا نهم را - نه آیات اول تا نهم (دقت کنید) - با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر شش آیه، با هم، حفظتان گردد .

حفظ آیات را، با همین روش و به صورت سه آیه - سه آیه، آن قدر ادامه دهید تا اینکه همه آیات یک صفحه از قرآن را حفظ نمایید . در پایان، دوباره، کل آیات این صفحه را، از اول تا آخر، بخوانید و تکرار کنید تا آیات آن صفحه، به صورت مجموعه ای و ترکیبی، نیز حفظتان شود .

پس از حفظ کامل و صحیح یک صفحه از قرآن، اینک به سراغ صفحه دوم قرآن بروید و آیات آن صفحه را نیز، همانند صفحه اول و به همان صورت تفکیکی و ترکیبی که گفته شد، حفظ کنید .

پس از حفظ کامل و صحیح صفحه دوم به سراغ صفحه سوم قرآن بروید و آیات آن صفحه را نیز، همانند صفحه اول و دوم، حفظ نمایید . پس از حفظ کامل و صحیح صفحه سوم، دوباره، کل آیات صفحه اول تا سوم رابا یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر سه صفحه، باهم، حفظتان گردد .

اکنون به سراغ آیات دومین قسمت سه صفحه ای، یعنی آیات صفحه چهارم تا ششم، بروید و آنها را، همانند آیات صفحه اول تا سوم، بخوانید و تکرار کنید تا حدی که آیات این سه صفحه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات صفحات قبلی و بعدی شان، حفظتان شود . آنگاه، مجموع هرسه صفحه چهارم تا ششم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که مجموع آیات هر سه صفحه، با هم حفظتان گردد . در پایان دومین قسمت سه صفحه ای، دوباره، آیات صفحه اول تا ششم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که مجموع هر شش صفحه، با هم، حفظتان گردد . اینک به سراغ آیات سومین قسمت سه صفحه ای، یعنی آیات صفحه هفتم تا نهم، بروید و آنها را، همانند آیات صفحه اول تا سوم، بخوانید و تکرار نمایید تا حدی که آیات این سه صفحه هم، به طور جداگانه و بدون ارتباط با آیات صفحات قبلی و بعدی شان، حفظتان گردد . سپس مجموع آیات هر سه صفحه هفتم تا نهم را، با یکدیگر و پشت سر هم و به صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که آیات مجموع هرسه صفحه، با هم، حفظتان شود . در پایان سومین قسمت سه صفحه ای، دوباره، آیات صفحات چهارم تانهم را - نه آیات صفحات اول تا نهم (دقت کنید) - با یکدیگر و پشت سر هم وبه صورت ترکیبی، نیز بخوانید و تکرار کنید تا حدی که مجموع هر شش صفحه، با هم، حفظتان گردد .

حفظ آیات صفحات را، با همین روش و به صورت سه صفحه - سه صفحه آن قدر ادامه دهید تا اینکه آیات همه صفحات یک سوره از قرآن را حفظ نمایید . در پایان، دوباره، کل آیات صفحات این سوره را، از اول تا آخر، بخوانید و تکرار کنید تا آیات آن سوره; به صورت مجموعه ای و ترکیبی، نیز حفظتان شود .

پس از حفظ کامل، صحیح، روان و آسان یک سوره از قرآن، اینک به سراغ سوره های بعدی قرآن بروید و آیات آن سوره ها را نیز، همانند سوره اول و به همان صورت تفکیکی و ترکیبی که گفته شد و بر اساس سه سوره - سه سوره، حفظ کنید و حفظ سوره ها را آن قدر ادامه دهید تا اینکه همه آیات یک جزء از قرآن را حفظ نمایید . در پایان، دوباره، کل آیات این جزء را، از اول تا آخر، بخوانید و تکرار کنید تا آیات آن جزء، به صورت مجموعه ای و ترکیبی، نیز حفظتان شود .

پس از حفظ کامل، صحیح، روان و آسان یک جزء از قرآن، اینک به سراغ جزءهای بعدی قرآن بروید و آیات آن جزءها را نیز، همانند جزء اول و به همان صورت تفکیکی و ترکیبی که گفته شد و بر اساس سه جزء - سه جزء حفظ نمایید و حفظ جزءها را آن قدر ادامه دهید تا اینکه همه آیات سی جزء قرآن را، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظ کنید و با عنایات خدای سبحان و توجهات امام زمان علیه السلام «حافظ کل قرآن » شوید .

با توجه به آنچه گفته شد، در صورتی که بخواهید مثلا صفحه 373 را که طبق قرآنهای با رسم الخط «عثمان طه » دارای 15 آیه است، با این روش، حفظ نمایید، باید به ترتیب زیر عمل کنید:

یک . حفظ آیه اول

دو . حفظ آیه دوم

سه . حفظ آیه سوم

چهار . حفظ آیه اول تا سوم

پنج . حفظ آیه چهارم

شش . حفظ آیه پنجم

هفت . حفظ آیه ششم

هشت . حفظ آیه چهارم تا ششم

نه . حفظ آیه اول تا ششم

ده . حفظ آیه هفتم

یازده . حفظ آیه هشتم

دوازده . حفظ آیه نهم

سیزده . حفظ آیه هفتم تا نهم

چهارده . حفظ آیه چهارم تا نهم (نه آیه اول تا نهم)

پانزده . حفظ آیه دهم

شانزده . حفظ آیه یازدهم

هفده . حفظ آیه دوازدهم

هجده . حفظ آیه دهم تا دوازدهم

نوزده . حفظ آیه هفتم تا دوازدهم (نه آیه اول تا دوازدهم)

بیست . حفظ آیه سیزدهم

بیست و یک . حفظ آیه چهاردهم

بیست و دو . حفظ آیه پانزدهم

بیست و سه . حفظ آیه سیزدهم تا پانزدهم

بیست و چهار . حفظ آیه دهم تا پانزدهم (نه آیه اول تاپانزدهم)

و چنانچه بخواهید مثلا سوره «یس » را که طبق قرآنهای با رسم الخط «عثمان طه » دارای «6» صفحه است، با این روش، حفظ کنید، باید به ترتیب زیر عمل نمایید:

یک . حفظ صفحه اول

دو . حفظ صفحه دوم

سه . حفظ صفحه سوم

چهار . حفظ صفحه اول تا سوم

پنج . حفظ صفحه چهارم

شش . حفظ صفحه پنجم

هفت . حفظ صفحه ششم

هشت . حفظ صفحه چهارم تا ششم

نه . حفظ صفحه اول تا ششم

و اگر بخواهید مثلا جزء «28» قرآن را که دارای «9» سوره است، با این روش، حفظ نمایید، باید به ترتیب زیر عمل کنید:

یک . حفظ سوره اول

دو . حفظ سوره دوم

سه . حفظ سوره سوم

چهار . حفظ سوره اول تا سوم

پنج . حفظ سوره چهارم

شش . حفظ سوره پنجم

هفت . حفظ سوره ششم

هشت . حفظ سوره چهارم تا ششم

نه . حفظ سوره اول تا ششم

ده . حفظ سوره هفتم

یازده . حفظ سوره هشتم

دوازده . حفظ سوره نهم

سیزده . حفظ سوره هفتم تا نهم

چهارده . حفظ سوره چهارم تا نهم (نه سوره اول تا نهم)

برای خودداری از تکرار زیاد و غیر ضروری آیات، توجه داشته باشید که دیگر لازم نیست مثلا مجموع دو آیه اول و دوم، یا دوم و سوم، یا سوم و چهارم، یا چهارم و پنجم، یا پنجم و ششم، یا مجموع سه آیه دوم تا چهارم، یا سوم تا پنجم، یا مجموع چهار آیه اول تا چهارم، یا دوم تا پنجم، یا سوم تا ششم، و یا مجموع پنج آیه اول تا پنجم، یا دوم تا ششم را نیز بخوانید و تکرار نمایید تا حفظتان شود . و یا دیگر لازم نیست مثلا مجموع شش صفحه دوم تا هفتم، یا سوم تا هشتم، و یا مجموع هفت صفحه سوم تانهم، یا چهارم تا دهم، یا پنجم تا یازدهم، یا ششم تا دوازدهم را نیز بخوانید و تکرار کنید تا حفظتان گردد; زیرا انجام دادن این امر، به صورت حالت تصاعدی درخواهد آمد و در نتیجه، وقت فراوانی از شما را خواهد گرفت و ممکن است خود تکرار زیاد و بدون ضرورت آیات، موجب خستگی و دلزدگی تان نیز شود .

نکات قابل توجه:

1 . تا زمانیکه آیه یا صفحه یا سوره و یا جزئی از قرآن را، به طور کامل و صحیح و روان و آسان، حفظ نکرده اید، هرگز به سراغ حفظ آیه یا صفحه یا سوره و یاجزئی دیگر از قرآن نروید .

2 . توجه داشته باشید که این روش را هم با «خواندن » از روی قرآن و هم با «گوش دادن » به نوارها یا سی دی های قرآنی می توانید انجام دهید، گرچه حفظ قرآن از راه «گوش دادن » ، برای برخیها، مانند خردسالان و کسانی که نمی توانند از راه «خواندن » به حفظ قرآن بپردازند، ممکن است که بهترین وتنهاترین راه باشد .

3 . اگر بلندی آیه ای از یک سطر بیشتر باشد، مبنای شما در روش حفظ خود این آیات، سطر به سطر و در مجموعه خوانی سطرها با یکدیگر، حداکثر، تا سه سطر خواهد بود; یعنی چنانچه بلندی آیه ای، مانند آیه 160 سوره «اعراف » ، شش سطر باشد، آن را به دو قسمت سه سطری تقسیم می کنید . سپس هر کدام از سطرهای اول و دوم و سوم آن آیه را، به صورت تفکیکی، می خوانید و تکرار می نمایید تا هر یک از سطرها به طور جداگانه، حفظتان شود . آن گاه، مجموع سطرهای اول تا سوم را، به صورت ترکیبی نیز، می خوانید و تکرار می کنید تا مجموع هر سه سطر، با هم و به طور کامل و صحیح، حفظتان گردد . پس از آن، هرکدام از سطرهای چهارم و پنجم و ششم آن آیه را، به صورت تفکیکی، می خوانید و تکرار می نمایید تا هر یک از سطرها، به طور جداگانه، حفظتان شود . سپس مجموع سطرهای چهارم تا ششم را، به صورت ترکیبی نیز، می خوانید و تکرار می کنید تا مجموع هرسه سطر، باهم و به طور کامل و صحیح و روان و آسان حفظتان گردد . در پایان، دوباره، سطرهای اول تا ششم را، از اول تا آخر و به صورت ترکیبی نیز، می خوانید و تکرار می نمایید تا مجموع هر شش سطر، با هم، یعنی کل آیه به طور کامل و صحیح و روان و آسان حفظتان شود . آن گاه به سراغ حفظ آیه بعدی بروید .

4 . اگر بلندی آیه ای، فقط یکی - دو - سه کلمه بیش از یک سطر باشد، آن آیه را نیز به طور کامل حفظ نمایید و در این گونه آیات، از روش سطر به سطر استفاده نکنید .

5 . اگر بلندی سوره ای، از یک صفحه کمتر باشد، مانند شماری از سوره های کوتاه آخر قرآن، مبنای شما در حفظ آنها باید همان سوره به سوره باشد; یعنی تا سوره ای را به طور کامل و صحیح و روان و آسان حفظ نکرده اید، هرگز به سراغ حفظ سوره ای دیگر نروید .

6 . حفظ کامل یک صفحه یا یک سوره و یا یک جزء از قرآن را در صورتی بخوبی انجام داده و محقق کرده اید که بتوانید تک تک آیات آن را با شماره خودشان و حتی بدون ترتیب نیز به یاد آورید و از حفظ بخوانید . مثلا اگر از شما بپرسند که آیه 18 سوره «بلد» چیست؟ فورا بگویید: «اولئک اصحاب المیمنة » .

7 . مقدار تکرار هر آیه و سوره قرآن، برای حفظ آن، به شرایط انسان، روش حفظ وی، آسانی و دشواری هر آیه و سوره، و کوتاهی و بلندی آن بستگی دارد . مثلا ممکن است شما آیه ای را با 3 بار تکرار حفظ نمایید، ولی شخص دیگری همان آیه را با 5 بار تکرار حفظ کند .

8 . حتما دقت کنید که کلمات و آیات قرآن را، از همان آغاز خواندن و حفظ کردن و از نظر تلفظ و حرکت و اعراب، به شکل صحیح بخوانید و حفظ کنید; زیرا در صورتی که تلفظ و حرکت و اعراب کلمه ای، به شکل غلط وارد حافظه شما شود، تلاشتان برای حفظ چنین کلمه ای دو برابر خواهد شد: یک بار باید شکل غلط این کلمه را از حافظه خود بیرون برید و بار دیگر باید شکل صحیح آن را به درون حافظه خویش برید و جایگزین شکل قبلی آن نمایید .

یکی از بهترین راههای پیشگیری از چنین مشکلی این است که دستگاه حاوی نوار قرآن را کنار خود بگذارید و قرآن را باز کنید و هنگامی که می خواهید برای نخستین بار، آیه ای را حفظ نمایید، دستگاه را روشن کنید و در حالی که خودتان آیه مورد نظر را از روی قرآن می خوانید، به شکل خواندن و تلفظ همان آیه از طریق نوار نیز گوش فرا دهید تا از اشتباه خواندن تلفظها و حرکتها و اعرابهای کلمات و آیات قرآن، به دور باشید .

9 . بارها اتفاق افتاده است که برخی از حافظان قرآن نتوانسته اند آیه ای از قرآن را که قبلا حفظ کرده اند، دوباره از حفظ بخوانند، ولی هنگامی که «کلمه اول » یا «کلمه اول - کلمه دوم » همان آیه را برای آنان خوانده اند، تمام آن آیه به یادشان آمده است و همه آیه را، از اول تا آخر و از حفظ، خوانده اند . پس، «کلمه اول » یا مجموع «کلمه اول + کلمه دوم » در هر آیه، «نقطه تمرکز» آن آیه برای حفظ کردنش است و باید آن را بیش از کلمات دیگر آن آیه، تکرار کنید و در حافظه خودبسپارید . مثلا در آیه 7 سوره بینة: «ان الذین ءامنوا و عملواالصالحات اولئک هم خیر البریة » ، باید دو کلمه «ان الذین » رابیشتر از کلمات بعدی آیه تکرار نمایید و در گنجینه حافظه خویش بسپارید .

10 . معمولا انسان دوست دارد ثمره و نتیجه کار خویش را زودتر ببیند و گاه نیز از حوصله فراوانی برخوردار نیست . از این رو، شما حفظ تمام قرآن را هدف خود قرار ندهید، بلکه هدف خویش را مثلا حفظ یک جزء قرآن در نظر بگیرید و از سوره های کوتاه و جزء سی ام قرآن آغاز کنید تا ثمره و نتیجه آن را زودتر مشاهده نمایید و دلگرمتر شوید، و نیز چنانچه حفظ قرآن را با سوره های بلند، مانند سوره «بقره » و «آل عمران » و «مائده » ، آغاز کنید، ممکن است شوق و علاقه اولیه ای را که برای حفظ قرآن داشته اید، از ست بدهید; هرچند اگر بتوانید حفظ قرآن را از همان جزء اول و با سوره «حمد» آغاز نمایید، بهتر است .

11 . گفته شده که در ابتدا می توانید سوره های کوتاه قرآن را حفظ کنید، و چون جزءهای سی ام و بیست و نهم و بیست و هشتم قرآن - به ترتیب و به طور نسبی - دربردارنده سوره های کوتاه تری هستند، می توانید این سه جزء را پیش از جزءهای دیگر قرآن حفظ نمایید; اما پس از حفظ کردن آیات این سه جزء، شایسته است - اگر نگوییم بایسته است - جزءهای دیگر قرآن را به ترتیب و از جزء اول و سپس جزء دوم تا جزء بیست و ششم و و سپس جزء بیست و هفتم قرآن حفظ کنید . رعایت این ترتیب، برای آن است که ذهن و حافظه شما نیز از ترتیب ویژه ای برخوردار گردد و از نظم خاصی پیروی نماید و هنگام بازگویی و ارائه آیات حفظ شده، دچار تشویش و نابسامانی نشود .

البته پیشنهاد می شود برای کودکان و نوجوانان و مانند آنان، حفظ قرآن از جزء سی ام و طبق مراحل زیرین صورت پذیرد:

مرحله اول: سوره های 2 سطری .

مرحله دوم: سوره های 3 سطری .

مرحله سوم: سوره های 4 سطری .

مرحله چهارم: سوره های 5 سطری .

مرحله پنجم: سوره های 6 سطری .

مرحله ششم: سوره های 7 سطری .

مرحله هفتم: سوره های 8 سطری .

مرحله هشتم: سوره های 9 سطری .

مرحله نهم: سوره های 10 سطری .

مرحله دهم: سوره های یک صفحه ای و کمتر از آن .

مرحله یازدهم: سوره های بیشتر از یک صفحه .

مرحله دوازدهم: این مرحله که مرحله پایانی برای کودکان و نوجوانان و مانند آنان است، حفظ دوباره سوره های جزء سی ام است به همان ترتیبی که در قرآن آمده است، یعنی حفظ جزء سی ام را از سوره «نبا» آغاز نمایند و با سوره «ناس » پایان دهند .

12 . در صورتی که با وسائل سمعی و بصری، مانند نوارهای ویدئویی، قرآن را حفظ می نمایید، حتما به دهان قاری قرآن و چگونگی تلفظ و ادای کلمات و قرائت وی، خوب نگاه کنید .

13 . هر مقدار از آیات و سوره ها و جزءهای قرآن را که حفظ کردید، در جایی، آن را یادداشت کنید . و نوار پارچه ای را که در عطف و شیرازه برخی از قرآنها وجود دارد، در همان صفحه مربوط قرار دهید تا برایتان مشخص باشد که چه مقدار از قرآن و تا کدام صفحه از آن را حفظ نموده اید و از دوباره کاری و تکرار غیر لازم آیات نیز به دور باشید .

14 . در صورتی که برایتان امکان دارد، سعی کنید در هر جلسه حفظ قرآن، آیات را تا پایان هر صفحه و یا تا پایان هر سوره حفظ نمایید و مثلا حفظ آیات را تا نیمه صفحه و یا تا نیمه سوره باقی نگذارید .

15 . سعی کنید جای هر آیه در صفحه قرآن را کاملا به خاطر بسپارید تا آسانتر بتوانید آیه حفظ شده را به خاطر آورید و ارائه نمایید; مثلا آیه 20 سوره مرسلات، یعنی آیه «الم نخلقکم من مآء مهین » در اول صفحه، و آیه 35 آن، یعنی آیه «هذا یوم لاینطقون » در وسط صفحه، و آیه 50 آن، یعنی آیه «فبای حدیث بعده یؤمنون » در آخر صفحه قرآن قرار دارد .

16 . چنانچه هنگام تمرین و تکرار محفوظات قرآنی خود، قسمتی را به یاد نیاوردید، فورا به قرآن مراجعه نکنید; بلکه در ابتدا خوب فکر نمایید و ذهن و حافظه خویش را به کار اندازید و در صورتی که آن قسمت فراموش شده را به یاد نیاوردید، آن گاه به قرآن مراجعه کنید . اگر این نکته را بخوبی رعایت نمایید، قسمتهای فراموش شده، دیگر، کمتر فراموشتان می شوند و بیشتر در ذهن و حافظه تان باقی می مانند; زیرا دستگاه ذهن و سیستم حافظه انسان، آنچه را با تلاش و کندوکاو درونی خود به یاد می آورد، بیشتر به یاد می سپارد و دیرتر از یاد می برد .

17 . هر اندازه که بین تکرار آیات حفظ شده، کمتر فاصله بیندازید، آنها را بیشتر به ذهن و خاطرتان می سپارید . مثلا چنانچه سوره «صف » را حفظ نمودید و هر 3 روز یک بار، آن را مرور و تکرار کردید، بیشتر در ذهن و خاطرتان باقی می ماند تا هنگامی که همین سوره را 5 روز یک بار، مرور و تکرار نمایید .

18 . در حفظ آیاتی که به یکدیگر شبیه هستند، هم دقت و هم تمرین بیشتری را لازم دارید . به طور مثال، اگر آیات دیگر را 4 تا 5 بار مرور و تکرار می کنید، آیات مشابه را باید 8 تا 10 بار مرور و تکرار نمایید .

19 . یکی از راههای حفظ آیات مشابه، استفاده از «نشانه » است . مثلا سوره «صف » با آیه «سبح لله ما فی السموات و ما فی الارض ...» آغاز می گردد و سوره بعدی آن، یعنی سوره «جمعه » ، با آیه «یسبح لله مافی السموات و ما فی الارض ...» شروع می شود . برای اینکه «سبح » با «یسبح » اشتباه نگردد، می توانید مثلا این نشانه را برای خود قرار دهید که حرف اول نام سوره «صف » ، یعنی حرف «ص » ، شبیه حرف اول کلمه «سبح » ، یعنی حرف «س » ، است; هرچند این دو حرف کاملا مانند یکدیگر نیستند .

20 . همانگونه که گفته شد، هنگام حفظ قرآن، آیات را با صدای «آشکار» بخوانید تا پژواک آیه های قرآن، در گوشهایتان طنین انداز شود و حرکات و کلمات آنها بر سیستم مغزی و دستگاه حافظه شما بخوبی نقش بندد; زیرا یکی از آثار و ویژگیهای صوت، ایجاد نقش در اجسام و تاثیر در اطراف است . البته، آشکار خواندن آیات به معنی بلند خواندن آنها و آزرده کردن اطرافیان نیست، بلکه به معنی آشکار ساختن جوهره صوت و دوری جستن از لبخوانی است; هرچند در برخی از شرایط و موارد حفظ قرآن، لبخوانی شایسته و یا حتی بایسته است .

21 . یکی از راههای تمرکز دادن به حواس و حفظ آیات قرآن، این است که یک بار آیه مورد نظر برای حفظ را از روی قرآن و با دقت و توجه کامل بخوانید تا نخستین تصویر از آن آیه، در ذهن و حافظه تان جای گیرد و نقش بندد . آن گاه، برای بار دوم، آیه مورد نظر را از روی قرآن بخوانید و در اثنای آن، گاهی چشمهای خود را ببندید و ادامه آیه را در ذهن و خاطرتان بیاورید و از حفظ بخوانید . سپس، هرگاه قسمتی از ادامه آیه را به یاد نیاوردید، چشمهای خود را باز کنید و آن قسمت را از روی قرآن بخوانید . دوباره چشمهای خود را ببندید و قسمت دیگری از ادامه آیه را در ذهن و خاطرتان بیاورید و از حفظ بخوانید . این کار را به همین صورت، آن قدر ادامه دهید تا تمام آیه مورد نظر، حفظتان شود .

22 . برای حفظ آیات طولانی می توانید آن آیات را بر اساس محلهای وقف و در رنگ آنها، قسمت - قسمت کنید و سپس به حفظ هر قسمت از آن آیه بپردازید . برای آشنایی با محلهای وقف آیات و علائم آن، می توانید به صفحات پایانی برخی از قرآنها یا کتابهای معتبر روخوانی و تجوید قرآن مراجعه نمایید، یا به نوارهای مشهور تلاوت قرآن یا به تلاوت قاریان ممتاز قرآن گوش فرا دهید، یا آنها را از استادان معروف قرآن بپرسید و یا زیر نظر آنان یاد بگیرید .

منبع:www.hawzah.net