پایگاه جامع حفظ قرآن

11. میزان محفوظات: برای یک حفظ موفق باید مقدار محفوظات را با توجه به استعداد، علاقه، وقت و ... تنظیم کرد . این‌گونه نباشد که بدون تصمیم قبلی مصحف را بردارید و تا هر جا که شد، حفظ کنید. این روش موفق نیست. شما باید آیات را برای مرور یا حفظ تقسیم کنید. نحوه تقسیم نیز متفاوت است. برخی آیه را مبنا قرار می‌دهند؛ مثلاً روزی 5 آیه. برخی دیگر صفحه، برخی سطر و برخی دیگر رکوعات را مبنا قرار می‌دهند. برای حفظ مناسب‌ترین معیار تقسیم میزان محفوظات براساس سطر است و برای مرور مناسب‌ترین میزان، صفحه است. در قرآنهای با رسم‌الخط عثمان طه، هر صفحه 15 سطر دارد. غالب افراد با استعدادی متوسط می‌توانند به راحتی روزانه ده سطر را حفظ کنند. این کار در ابتدای شروع حفظ وقت بیشتری را از آنها می‌گیرد، ولی هر چه محفوظات بیشتر می‌شود، سرعت حفظ نیز افزایش می‌یابد.

به خاطر دارم که در ابتدای جزء یک برای حفظ ده سطر چیزی نزدیک به یک ساعت وقت نیاز داشتم (بدون مرور)، اما در جزء سوم همان مقدار را در حدود 15 الی 20 دقیقه حفظ می‌شدم. به همین جهت است که در سرعت سیر محفوظات می‌گویند حفظ جزء یک از جزء دو سخت‌تر است و جزء دو از جزء سه و ... . اینکه در روایت داریم حفظ قرآن سبب تقویت حافظه می‌شود، واقعاً راست و سخن فوق‌العاده‌ای است. من به کسانی که برای تقویت حافظه خود به این در و آن در می‌زنند، سفارش می‌کنند بیایند و قرآن را حفظ کنند که اگر حفظ قرآن هیچ خاصیتی هم نداشته باشد (که خواص فراوانی دارد)، همین ویژگی آن برای ارزشمند بودنش کافی است.

پس از برنامه‌ریزی برای میزان محفوظات روزانه، نوبت به برنامه مرور روزانه می‌رسد. هر آیه‌ای که برای بار اول حفظ می‌شود، حداقل به مدت یک هفته هر روز باید مرور شود و پس از آن می‌توان فاصله‌های بین دفعات مرور را تقلیل داد تا محفوظات مانند سوره حمد برای حافظ ملکه شود. اگر حفظ اولیه و مرور آن خوب انجام شود، شما برای از دست دادن محفوظات خود اصلاً نگران نباشید؛ چون در صورت از دست رفتن آن با یک مرور جزئی به سادگی همه را مجدداً به خاطر خواهید آورد، اما اگر حفظ اولیه شما ضعیف بوده یا مرور اولیه‌تان منظم و به میزان لازم نبوده باشد، پس از مدت کوتاهی محفوظات خود را از دست خواهید داد. میزان مرور هم باید در مقایسه با کل محفوظات باشد که قبلا به آن اشاره کردم.

عزیزان حافظ در اینجا توصیه بسیار مهمی برای شما دارم که هشتاد درصد حفاظ به آن عمل نمی‌کنند و به همین دلیل بعد از مدتی، هم محفوظاتشان را از دست می‌دهند، هم اعتماد به نفسشان را و هم انس با قرآن را. همیشه این شعار را آویزه گوش خود قرار دهید: «کیفیت، مهمتر و بهتر از کمیت است». دوستان فریب حافظه خود را نخورید. اگر شما روزانه ده سطر حفظ کنید، مطمئن باشید بعد از دو سال و اندی حافظ کل قرآن خواهید بود. عجله نکنید . کند و بطیئ هم عمل نکنید. شاید شما فکر کنید که بیش از این می‌توانید حفظ کنید و برنامه‌تان را تغییر دهید و حفظ روزانه‌تان را افزایش دهید، ولی همین افزایش سرعت کیفیت را پایین می‌آورد . لذا همان طور که قبلا هم گفتم، با همان سرعتی که حفظ کرده‌اید، محفوظات خود را از دست می‌دهید. بیایید به جای افزایش سرعت خود، حافظه و انرژی افزوده‌تان را در افزایش کیفیت خود به کار بگیرید. این کار می‌تواند هم در زمینه مرورِ بیشتر باشد و هم در زمینه شناخت مفاهیم و کار در درک معنای محفوظات. گفته‌اند: اَلدَّرسُ حَرفٌ وَ التَّکرارُ ألْفٌ. شما یک کلمه را آموخته‌اید، ولی برای اینکه در ذهنتان جای بگیرد و ملکه شود، باید هزار بار آن را تکرار نمایید. مگر شما برای لقب حافظ کل بودن به حفظ قرآن می‌پردازید که این همه عجله می‌کنید!؟ اگر می‌بینید دوست دارید زودتر حافظ کل شوید و شهوت حفظ کل وجودتان را گرفته، بدانید که این از وسوسه‌های شیطان است. هر کسی شیطان متخصص خود را دارد. شیطانِ حافظان قرآن نیز برای اینکه آنها را از این توفیق عالی محروم نماید، نخستین دری که از آن وارد می‌شود، همین است که: چرا آن‌قدر آرام حفظ می‌کنی! بجنب! ببین فلانی کل قرآن را شش‌ماهه حفظ کرد! ببین نصف توست! این استاد یا مؤسسه فکر کرده، من کندذهنم! و ... .

به جای عجله در کمیت، به کیفیت بپردازید. این حرف من نیست؛ این تجربه چندین ساله مؤسسات مختلف در زمینه حفظ قرآن است.

صد هزاران طفل سر ببریده شد تا کلیم الله صاحب دیده شد

حافظان بسیاری بوده‌اند که به خاطر سرعت دادن به حفظ خود یا بی‌تجربگی برنامه‌ریزان از ادامه حفظشان محروم شده‌اند؛ اما الآن نگارنده این سطرها به شما می‌گوید از این راه نروید که رو به ترکستان است و شما را به کعبه مقصود نمی‌رساند. وقتی شما در یادآوری محفوظات مشکل داشته باشید، اعتماد به نفستان را هم از دست خواهید داد؛ زیرا خیال می‌کنید حافظه خوبی ندارید و این باعث می‌شود در جنبه‌های دیگر زندگی نیز ناموفق عمل کنید. شما اگر چند سوره از قرآن را به خوبی به یاد داشته باشید، همان مقدار کم اعتماد به نفس شما را افزایش خواهد داد، و همین‌که می‌بینید به راحتی آیات را به یاد می‌آورید، علاقه بیشتری به قرآن و ادامه حفظ خود پیدا می‌کنید. من حافظی را می‌شناسم که قرآن را در طول سی سال حفظ کرده است، آرام و پیوسته. یادتان باشد آنچه مهم است انس با قرآن است و بهره گیری از آموزه‌های آن نه اتمام حفظ.