کاربر عزيز،
به وبسايت پایگاه جامع حفظ قرآن خوش آمديد

۱۱۰ مطلب در اسفند ۱۳۹۳ ثبت شده است

نکاتی در مورد حفظ آیات قرآن ( تو ضیحات کار شناسان قرآنی رادیو قرآن)

معمولا بهتر است برنامه ی روزانه ی کسی که دارد قرآن را حفظ می کند به سه قسمت تقسیم شود :1- حفظ قرآن 2- مروردو صفحه ی آخر 3- مرور پنج صفحه ی محفوضات قبلی. استفاده از نوار ترتیل گاهی برای قواعد صوت و لحن و تجوید است و گاهی برای مرور و گاهی برای حفظ . بهتر استما چند ثانیه ای جلوتر از نوار بخوانیم و با شنیدن نوار اشکالمان را برطرف کنیم صدای قرآن در موقع اشکال مانند پرسش کننده ای است که نقطه ی ضعفمان را تذکر می دهد . سوره هایی را که سخت است حفظش را به وقت دیگری موکول نکنیم بلکه باید یک مقداری بیشتر دقت و تلاش کرده تا حفظ شویم. انگیزه یعنی آنچه که ظرفیت سازی می کند ، تفکر ظرفیت سازی می کند . رمز موفقیت در حفظ قرآن : اهداف کوتاهتر حفظ موضوعی حفظ با کیفیت بالا و کمیت کم .بعضی می گویند مرور باید از حفظ باشد و بعضی دیگر می گویند باید از روی قرآن باشد اما بهتر است ترکیبی از این دو باشد یعنی هر صفحه ای را ابتدا از حفظ مرور کرده و بعد یک نگاهی به آن بیندازیم به این شکل اعتماد به نفس بالا رفته و شکل نوشتاری آیات و آدرس آیات بهتر در ذهنمان باقی می ماند. رنگهای سبز ، سبز لیمویی ، سبز مایل به آبی ، آبی ، آبی مایل به قرمز ، بنفش و بنفش تیره رنگهای تقویت حافظه هستند . دو مورد در مورد حفظ قرآن ا همیت دارد اولی استفاده از صدای ترتیل قرآن و دومی تکرار آیات قرآن کریم



تربیت حافظان قرآن از اول مهرماه با جدیت در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود

تربیت حافظان قرآن از اول مهرماه با جدیت در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود

گروه فعالیت‌های قرآنی: رئیس نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها از تربیت حافظان قرآن دانشجو از اول مهرماه خبرداد و گفت: تحقق منویات رهبری در جهت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن در اولویت دانشگاه‌ها قرار دارد.

حجت‌الاسلام محمد محمدیان، رئیس نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) شعبه خراسان رضوی، با اشاره به اینکه تربیت 10 میلیون حافظ قرآن و تحقق منویات مقام معظم رهبری در اولویت برنامه‌های دانشگاه‌ها قرار دارد، افزود: تمامی دستگاه‌های متولی دانشگاه در راستای تحقق این امر تلاش می‌کنند.

ادامه متن خبر:http://iqna.ir/fa/news_detail.php?ProdID=1095341



حفاظ قرآن دوستان خدایند!

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ کَلامَ اللهِ مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی اللهَ

مستدرک الوسائل /ج4/ص 254 

حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در برکنندگان نور خدا و آموزگاران کلام خدایند. کسی که با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده است



مرور محفوضات قبلی در ده مرحله

برای مرور محفوظات حافظ باید به ترتیب این مراحل را طی کند:
1- میزانی را که از محفوظا ت قبلی اش را می تواند در آن روز مرور کند را تعیین کند.
 2- آیات مشخص شده را از طریق صدای ترتیل بشنود و در ضمن آن به آیات نگاه کند
 3- آیات مشخص شده را به صورت صغحه ای از رو بخواند.
 4- آیات آن صفحه را از حفظ از اول به آخر بخواند.
 5- آیات آن صفحه را از حفظ از آخر به اول بخواند.
 6- یک نگاهی گذرا به آن صفحه بیندازید تا اول رفع اشکال شود و اشکالی برایتان نماند در ثانی شکل نوشتاری آیات در ذهنش تثبیت شود و اعتماد به نفس با لا رود .
 7- بعد از مرور صفحه ی قبلی ، صفحه ی بعدی را به همین شکل مرور کند و همین طور ادامه دهد تا آیاتی را که مشخص کرده و شنیده را به خوبی مرور کند.
 8- در این مرحله آیات مشخص شده را از حفظ بشنود و سعی کند ترجمه و آدرس آیات را به صورت گذرا و کلیدی ( تا حدی مفهومی) نه عینی و کلمه ای از ذهنش بگذارند.
 9- در روز بعد قبل از مرور قسمت بعدی محفوظاتش ، هر آنچه را که در روز های قبل خوانده یک دور از حفظ بخواند و هر آنچه را شنیده یک دور از حفظ بشنود .
 10- سعی کند در هر چند روز یکبار مثلاً هفتگی کل محفوظاتش را مرور کند و مورد سؤال قرار گیرد ( اگر می تواند در موقعی که مورد سؤ ا ل قرار می گیرد به آدرس و ترجمه ی آیه توجه کند و برای آنکه تمرکزش حفظ شود یک ورق خالی جلویش بگذارد و با خودکار آدرس و ترجمه ی آیه ای را که می خواهد بخواند به طور کلیدی بنویسد.) 



شیطان

همانطور که می دانیم شیطان از جنس جن است و از آتش خلق شده ، قبل از اینکه از بهشت رانده شود خدا را بسیار عبادت می کرده ، به همین دلیل"عزازیل" نام گرفته است.
امام علی (ع) می فرمایند : شیطان هفتاد هزار سال خدا را عبادت کرد و فقط یک نماز دورکعتی او چهار هزار سال طول کشید. وقتی خدا انسان را از خاک آفرید و در آن روح دمید به تمام ملائکه دستور داد که بر آدم سجده کنند و همه سجده کردند به غیر از ابلیس.
شیطان به خدا گفت : من هفتاد هزار سال تو را عبادت کردم و خود فرموده ای که هرکسی مرا عبادت کند عبادتش را بی نتیجه نمی گذارم و عوضش را به او می دهم. خداوند فرمودند : هرچه می خواهی در دنیا به تو عطا می کنم.
شیطان گفت : اول اینکه اجازه بدهی تا قیامت زنده بمانم.
خداوند پاسخ داد : تو را مهلت می دهم.
دوم اینکه در مقابل هر یک فرزند آدم دو فرزند به من عطا کنی که برای هریک از اولاد آدم دو فرزند را مسلط کنم تا آنها را به گمراهی بکشانند ؛ خداوند باز هم قبول کرد.
سـوم اینـکه از تـو مـی خــواهــم مــرا در بدن اولاد آدم همچون خون جریان دهی که از هر کجای بدن انسان بتوانم او را به معصیت بکشانم.
چهارم اینکه می خواهم اولاد آدم ما را نبینند ، اما ما آنها را ببینیم.
پنجم اینکه می خواهم به من قدرتی دهی که به هر شکلی که می خواهم درآیم و هر کجا که می خواهم بروم.
ششم اینکه می خواهم تا دم مرگ پیش اولاد آدم باشم (یعنی حتی وقتی که حضرت ملک الموت (س) برای قبض روح به سراغ انسان می آید ، شیطان هم حاضر می شود و انسان را وسوسه می کند)
امام باقر (ع) می فرمایند :
هنگامی که انسان در حال جان کندن است خیلی تشنه می شود و در آن هنگام شیطان با یک لیوان آب می آید و میگوید اگر بر من سجده کنی و کافر شوی این آب را به تو می دهم وقتی ناامید می شود شیطان آب را می ریزد و می گوید من از تو بیزارم و می رود.

هفتم اینکه از تو می خواهم که مرا به سینه اولاد آدم مسلط گردانی تا او را وسوسه کنم.
خداوند در پایان می فرماید : 
تمام خواسته هایت را برآورده می کنم ولی هرکس پیرو تو باشد او را با تو به جهنم می فرستم.
بعد شیطان می گوید : ای خدا به عزت و جلالت قسم که همه انسان ها را گمراه می کنم مگر عـده ای مـعـدود کــه بنده خاص تو هستند. پس گفت حالا که مرا بیرون می کنی جایی برای زندگی کردنم معین کن.
خداوند فرمودد : تو را در حمام ها و هر جا که محل رفت و آمد مردم باشد قرار دادم شیطان گفت : غذای من چه باشد ؟ خداوند فرمودند : سر هر سفره ای که (بسم الله الرحمن الرحیم) گفته نشود بنشین و با آنها که همچو حیوان گرسنه اند غذا بخور!
حضرت امام محمد باقر (ع) در این باره می فرمایند : اگر اول غذا یادتان رفت "بسم الله" بگویید ، آخر غذا بگویید تا شیطان هرچه خورده برگرداند.

بعد شیطان گفت : که من احتیاج به آب دارم. خداوند فرمودند : آب تو شراب و هر چیز مست کننده باشد.
شیطان گفت : برای من کتابی قرار بده ؛ خداوند فرمود : کتاب تو وشم باشد (خالکوبی ها و کتاب های سحر و جادو) و بعد گفت : برای من حدیثی قرار بده ، خداوند فرمود :حدیث تو دروغ است.

روزی حضرت محمد (ص) شیطان را حاضر در مسجدالحرام دید پیش او رفت و به او گفت ای ملعون چرا ناراحتی ؟
شیطان گفت : از دست تو و امت تو ناراحتم.
حضرت فرمودند : چرا از من ناراحتی ؟
شیطان گفت : چون این همه تلاش می کنم تا مردم را گمراه کنم ولی تو در روز قیامت آنها را شفاعت می کنی و تمام زحمات مرا به هدر می دهی به همین خاطر با تو دشمنم. حضرت فرمودند : از امتم چرا ناراحتی ؟
شیطان گفت :
اول اینکه :
وقتی به هم می رسند سلام می کنند که سلام اسم خداست و من از این اسم می ترسم.
دوم اینکه :
وقتی همدیگر را می بینند به یکدیگر دست می دهند و تا دستهایشان از هم بیرون نیامده گناهشان بخشیده می شود.
سوم اینکه :
وقتی می خواهند غذا بخوردند "بسم الله" می گویند و من دیگر نمی توانم غذا بخورم و گرسنه باقی می مانم.
چهارم اینکه : 
بعد از غذا خوردن "الحمدالله"می گویند.
پنجم اینکه :
وقتی اسم تو می آید بلند بلند صلوات ختم می کنند و ثواب آن آن قدر زیاد است که من فرار می کنم.
ششم اینکه :
وقتی می خواهند کاری بکنند "انشاءالله" می گویند و من دیگر نمی توانم در آن کار دخالت کنم و آنها را بر هم زنم.
هفتم اینکه :
صدقه می دهند و وقتی که صدقه می دهند هم گناهشان آمرزیده می شود و هم هفتاد نوع بلا را از خود دور میکنند.

حضرت نبی (ص) در این مورد می فرمایند : وقتی انسان دستش را در جیبش می کند تا صدقه بدهد هفتاد شیطان دست او را می گیرند تا او را منصرف نمایند.
هشتم اینکه :
قرآن می خوانند و در خانه ای که قرآن خوانده می شود دیگر جایی برای من باقی نمی ماند چون در آن خانه ملائکه رفت و آمد می کنند.
نهم اینکه :
مرا زیاد لعنت می کنند و با هر لعنت یک زخم بر بدنم می افتد و تا زمانی که آن شخص را به گمراهی نکشانم آن زخم ها خوب نمی شوند.
دهم اینکه :
هنگامی که گناه می کنند سریع توبه می کنند و زحمات مرا هدر می دهند.
یازدهم اینکه :
عطسه که می کنند"الحمدالله" می گویند.
حضرت محمد (ص) فرمودند : عطسه از طرف خداوند و خمیازه از طرف شیطان است و وقتی عطسه می کنید باید "الحمدالله" بگویید.
وقتی انسان نماز می خواند شیطان از او دور می شود. بخصوص اگر سجده طولانی باشد ، شیطان از روی ناراحتی فریاد می کشد.
حضرت امام صادق (ص) فرمودند : هرکس نماز نخواند از شیطان پست تر است. چون شیطان یک خطا کرد و آن هم اینکه بر آدم سجده نکرد ولی انسان اگر نماز نخواند برای خدا سجده نمی کند.
حضرت محمد (ص) فرمودند : مجوز عبور از پل صراط نماز است و فرمودند : اگر نماز مومن قبول شود بقیه اعمال او نیز قبول درگاه الهی می باشد.
و همچنین از امام صادق (ع) نقل است :
که از صفات مومن این است که "بسم الله الرحمن الرحیم" را در نماز بلند بگوید و هر کس بعد از تکبیر نماز ، قبل از شروع حمد "اعوذ بالله من الشیطان الرجیم" را بگوید به اندازه هر مویی که در بدن است هزاران حسنه برای او می نویسند.



قرائت قرآن در ماه رمضان

امام هشتم (علیه السلام ) فرمودند:

"الحسنات فى شهر رمضان مقبولة ، والسیئات فیه مغفورة ، من قرا فى شهر رمضان آیة من کتاب الله عزوجل کان کمن ختم القرآن فى غیره من الشهور


نیکى ها در ماه رمضان پذیرفته ، و بدیها در آن آمرزیده است ، کسى که در ماه رمضان آیه اى از کتاب خداوند بخواند همانند کسى است که در ماههاى دیگر قرآن را ختم کرده است.


،

مباحثه و پرسش

یکی از راههایی که به تثبیت محفوظات حافظ کمک می‌کند و در استحکام آن نقش مؤثر دارد،مباحثه و دوست‌گیریاست.

بدین ترتیب دو یا چند نفر که در راه حفظ قرآن تلاش می‌کنند، هر روز به مدت معین (نیم یا یک ساعت) در ساعت مشخصی، ابتدا حفظ جدید خود را تلاوت می‌کنند و بعد از آن جزء شخصی که روز قبل آن را تعیین کرده‌اند به نوبت قرائت می‌کنند، به طوری که هر نفر یک صفحه را می‌خواند و دیگران نیز اشکالات او را تصحیح می‌کنند.

بعد از اتمام معین شده می‌توانند آیات مشابه را از یکدیگر بپرسند و نیز می‌توانند آیات ابتدایی صفحات مختلف (سر آیه) را پرسش نمایند، به این صورت که آیه‌ای در یک جزء را سؤال می‌کنند، بعد از قرائت آن آیه، آیه ابتدایی آن صفحه و صفحات قبل و یا بعد آن را می‌پرسند.

مباحثه قرآنی از متداولترین روشهایی است که قابل استفاده اکثر حافظان قرآن بوده و همه اساتید آن را توصیه می‌نمایند.

توجه

در صورت عدم دستیابی به هم مباحثه و دوست، به تنهایی نیز می‌توان محفوظات را مرور کرد. یکی از راههایی که قابل استفاده برای مرور فردی است، استفاده از نوار ترتیل است.

استفاده از نوار برای مرور

حافظ جزء مورد نظر خود را همراه با نوار قرائت می‌کند و هرگاه آیه‌ای را نتوانست هماهنگ و همراه با نوار تلاوت کند، آن را چند بار تکرار نماید استفاده از نوار از جهت عادت بر قواعد تجویدی نیز برای انسان مفید است.



توفیق خواندن قرآن

حجت الاسلام و المسلمین آقای طه نقل کرد:آیت الله العظمی آقای اراکی(ره) فرموده است:در سفری که به عتبات عالیات مشرف شده بودم،نزدیک به صد روز به طول انجامید و در مدرسه ای سکونت داشتم. یکی از علمای بزرگ و سابقه دار که همیشه با هم بودیم.هیچ وقت ندیدم که قرآن بخواند و من از این جهت در تعجب بودم.بالأخره طاقت نیاوردم و علّت این عدم توفیق را از او پرسیدم.گفت:من قرآنی با خط زیبا و با حواشی تزیین یافته به آب طلا داشتم که در سفر و حضر همراه من بود و همیشه آن را تلاوت می کردم تا اینکه سالی به مکه مشرف شدم و در مدینه در مسجد النبی آن قرآن را در دست گرفته می خواندم که یک نفر از اهل سنت چشمش به آن افتاد و با اصرار از من خواست تا قرآن را به او بفروشم،من به هیچ قیمتی حاضر به فروش آن نشدم.او رفت و پس از مدتی دوباره آمد،دیدم یک کتابی در دست دارد.پرسیدم:آن کتاب چیست؟گفت:دیوان اشعار یزید بن معاویه است و من مدّت ها بود در جستجوی این دیوان بودم،گر چه می دانستم که مضمون این دیوان پر از کفریات و مطالب باطل است،لیکن چون از نظر هنر و فنّ شاعری خوشم آمده بود.از آن مرد خواستم که آن را به من بفروشد آن مرد قبول نکرد.بالاخره من حاضر شدم که قرآن را با آن دیوان معاوضه کنم.مرد قبول کرد و من قرآن را دادم و دیوان شعر یزید را گرفتم از آن موقع به بعد توفیق تلاوت قرآن از من سلب شده است و هیچ وقت میلی و شوقی به قرآن ندارم و گاهی اوقات هم که خودم را حاضر می کنم و حتی وضو گرفته،می خواهم قرآن بخوانم،مانعی پیش می آید و من موفق به تلاوت قرآن نمی شوم و این نیست مگر به خاطر همان معامله ای که من با قرآن کردم.


،
,

مرور مغربی

مرور مغربی

این روش در برخی مناطق کشور مغرب رایج است .قاری در آن واحد سه سوره را مرور و از هر سوره آیه ای را تلاوت می کند بدین ترتیب آیه ها را چنان به هم می آمیزد که خداوند دلیلی بر صحت آن فرو نفرستاده است و صحیح نیست.این چنین:

(عم یتسائلون والنازعات غرقا عبس و تولی عن النباء العظیم و الناشطات نشطا ان جاءه الاعمی الذی هم فیه مختلفون و السابحات سبحا و مایدریک لعله یزکی کلا سیعلمون...)

و ادامه می دهد بی گمان این روش نیروی آماده سازی و ارائه شگفتی می طلبد و منع شرعی آن هم پیداست و سکوت درباره درست نبودن آن هم ناروا.

در واقع از سویی باعث در هم آمیختن محفوظات می شود و تسلط بر این روش قدرت فوق العاده ای می خواهد و از سوی دیگر این گونه تلاوت از قصد قرآن به دور است و گاهی معنایی ، خلاف نظر قرآن از این ترکیب حاصل می شود که قطعا از نظر شرع جایز نمی باشد پساین روش به هیچ عنوان توصیه نمی شود و صرفا جهت آگاهی حافظان آورده شده است.



,,,

خدا وجود دارد!

مردی برای اصلاح سر و صورتش به آرایشگاه رفت در بین کار گفت و گوی جالبی بین آنها در گرفت.
آنها در مورد مطالب مختلفی صحبت کردندوقتی به موضوع خدا رسید
آرایشگر گفت: من باور نمی کنم که خدا وجود دارد.
مشتری پرسید: چرا باور نمی کنی؟
آرایشگر جواب داد: کافیست به خیابان بروی تا ببینی چرا خدا وجود ندارد؟ شما به من بگو اگر خدا وجود داشت این همه مریض می شدند؟ بچه های بی سرپرست پیدا میشد؟ اگر خدا وجود داشت درد و رنجی وجود داشت؟
نمی توانم خدای مهربانی را تصور کنم که اجازه دهد این همه درد و رنج و جود داشته باشد.
مشتری لحظه ای فکر کرد اما جوابی نداد چون نمی خواست جر و بحث کند.
آرایشگر کارش را تمام کرد و مشتری از مغازه بیرون رفت به محض اینکه از مغازه بیرون آمد مردی را دید با موهای بلند و کثیف و به هم تابیده و ریش اصلاح نکرده ظاهرش کثیف و به هم ریخته بود.
مشتری برگشت و دوباره وارد آرایشگاه شد و به آرایشگر گفت:میدونی چیه! به نظر من آرایشگرها هم وجود ندارند.
آرایشگر گفت: چرا چنین حرفی میزنی؟ من اینجا هستم. من آرایشگرم.همین الان موهای تو را کوتاه کردم.
مشتری با اعتراض گفت: نه آرایشگرها وجود ندارند چون اگر وجود داشتند هیچکس مثل مردی که بیرون است با موهای بلند و کثیفو ریش اصلاح نکرده پیدا نمی شد.
آرایشگر گفت: نه بابا! آرایشگرها وجود دارند موضوع این است که مردم به ما مراجعه نمیکنند.
مشتری تاکید کرد: دقیقا نکته همین است. خدا وجود دارد. فقط مردم به او مراجعه نمیکنند و دنبالش نمی گردند.
برای همین است که این همه درد و رنج در دنیا وجود دارد.!

سن مناسب حفظ قرآن

سن مناسب برای شروع حفظ قرآن چه زمانی است؟

این روشن است که حفظ قرآن باید از سنی شروع شود که گویش کودک نسبتا کامل شده و توان بیان بیشتر حروف رادارد بین 3 تا 4 سال-البته بسته به کودک دارد-زمان مناسبی برای شروع آزمایشی حفظ است.گفتیم شروع آزمایشی و نه رسمی.زیرا برای آموزش حفظ در کودکی 2 زمان وجود دارد.

1-زمان آزمایشی که پدر و مادر خودشان در خانه سوره های کوچک مثل کوثر، توحید و...را با آرامش و کندی یاد می دهند .منظورمان از آرامش وکندی این است که مثلا اگر شما می خواهید بسم الله الرحمان الرحیم را به فرزندتان یاد دهید چند روز فقط دو کلمه بسم الله را با او کار کنید و چند روز بعد به آموزش الرحمان الرحیم بپردازید و همین طور متن سوره های کوچک را.کودک شما هنوز نمی تواند متن های طولانی مثل یک آیه را یک جا فراگیرد پس قطعات کوتاه را با حوصله و ظرف چند روز به او یاد دهید

2-زمان رسمی : این زمانی است که کودک وارد 5 سالگی و بالاتر شده و میتواند در کلاس ویژه حفظ کودکان حضور پیدا کند و زیر نظر مربی و معلم مخصوص حفظ کودکان به یادگیری قرآن بپردازد.


حفظ قرآن به وسیله تابلو

حفظ قرآن به وسیله تابلو

تابلو عبارت است از تخته ای چوبی و آراسته با طول تقریبی 40 و عرض 15 سانتی متر که بالای آن دسته ای مانند دسته شمشیر وجود دارد و دانش آموزان بسیار به آن توجه می کنند و اطراف آن را می گیرند تا خوش دست بودن آن را احساس کنند.

سطح این تابلو به منظور این که به آسانی بر روی آن نوشته شود با روغن جلا داده می شود ، این روش در بیشتر کشور های آفریقایی مانند سودان، سومالی، سنگال، چاد، کامرون، موریتانی و... متداول است.

شیوه ی اجرای این روش به صورت زیراست:

1-در مرحله اول استاد آیه هایی را که دانش آموز باید حفظ کند به خطی واضح و به شیوه ی عثمانی می نویسد.

2-پس از آن آنچه را که نوشته حرف به حرف به شاگردان می آموزد و از آنان می خواهد که هم واژگان هم نحوه خطاطی را حفظ کنند.

3-سپس دستور می دهد که نوشته را پاک کنند و مانند آن را از حفظ بنویسند.

4-استاد نوشته ی دانش آموزان را که از حفظ نگاشته اند تصحیح می کند و الگوی شیوه ی نوشتن ، گرفتن قلم و حالت فرد به هنگام نوشتن را به دانش آموزان یاد می دهد.

5-هر گاه استاد از حفظ دانش آموزان مطمئن شد به درس دیگر می پردازد و...

6-آنچه به این شیوه حفظ می شود امکان ندارد فراموش شود زیرا در حافظه حک شده است.

 

با وجود اینکه در کشور های اسلامی قرآن چاپ و منتشر شده است این شیوه تا کنون رایج است و فواید این شیوه در اعراب گذاری قرآن ، بهتر کردن خط و شناخت قواعد دیکته پوشیده نیست. به ویژه اگر این شیوه تحت نظارت معلم کارکشته ای که عمر خود را در راه آموزش سپری کرده باشد ، اجرا شود و البته معلم هم به بهترین وجه نقش خود را ایفا کند-با کم ترین اشتباهی که از دانش اموز سر بزند او راهنمایی میکند و بلکه در حین حفظ ، آیه های مشابه را هم به دانش آموز گوشزد و ابیاتی را از منظومه هایی که در این باره وجود دارد به دانش آموز دیکته می کند تا دانش آموز در زمان مناسب آن را حفظ کند یعنی این آیات و ابیات مربوط به آن باید در یک زمان حفظ شوند بنابراین هرگز این آیه ها به اذن پروردگار فراموش نمی شوند.


یا صاحب الزمان

ای زمین! دستانت را بگشای تا بی نهایت را در آغوش بگیری که قرآن، منتظر نزول اوست.

وَ نُریدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی اْلأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثینَ

بوی خوش تو در کوچه های جان پیچیده است یا ابا صالح!

ماه از جمال نورانی تو، سر از آسمان خم کرده تا تماشایت کند.

زمین نیز مثل آسمان، دنبال آبی شدن و یک رنگی است
و تنها تویی که عبور نسیم های رحمت را در سیاه خانه دل ها میسر خواهی کرد.

طلوع کن ای ماه نیمه پیدا تا سلسله جنبانِ قلبمان، به دلخوشی یادت آرام گیرد


حفظ قرآن در سایر کشور ها* سودان*

روش چرخشی(کشور سودان)

این روش مخصوص کشور سودان است و به مانند نام شگفت انگیزش چندان شگفت انگیز نیست ولی گونه ای نوآوری در آن هست و دوست دارم برای عزیزان خواننده آن را توصیف کنم، نه از این جهت که خوانندگان بدان تکیه کنند بلکه برای آشنایی و آگاهی یافتن از آن به ویژه که هنوز بسیاری قرآن را به این روش حفظ میکنند و معتقدند: این روش روش خوبی است و اجرای آن چنین است:

1-استاد جلسه به هر یک از شاگردان خود قرآن را می آموزد و به هریک بخشی از سوره ای را که به آن رسیده است، می آموزد و قرائت تلفظ و کتابت شگرد بر روی تخته را تصحیح می کند.

2-استاد وسط جمع می نشیند تا مواظب همگان باشد و هرگاه آن بخش از سوره شاگردی را تصحیح می کند، شاگرد به جای خود بر می گردد و شاگرد دیگری می آید تا این که استاد تلاوت و قرائت همگان را تصحیح می کند، شاگردان دو زانو نزد استاد می نشینند و دور او را می گیرند تا بخش حفظ شده هر یک را تصحیح کند.

3-شاگردان این کار را ادامه می دهند و در این زمان برخی سهم خود را حفظ می کنند. با توجه به این که شاگردان بر روی حصیر می نشینند و نشستن بر روی حصیر خسته کننده است و گاهی هم شاگردان روی شن ها می نشینند.استاد برای جلوگیری از نفوذ خستگی در روان شاگردان یا برای جلوگیری از حواس پرتی آنان به کسانی که سهم خود را زودتر حفظ کرده اند، دستور می دهد بخش دیگری را آغاز کنند.

4-استاد دستور می دهد شاگردان یکی پس از دیگری دایره وار صف ببندند، سپس با راه رفتن قرآن را دوره می کنند در حالی که استاد در وسط دایره می استد، مراقب آنان است ، تشویق و راهنمایی شان می کند و هرکس را که بخواهد از این ساختار بیرون رود نهی می کند.

5-شاگرد باید آیه هایی را که موقع نشسته بودن حفظ کرده است در این چرخش مرور کند.

6-بد نیست شاگردان صدایشان را کمی بالا برند، زیرا این کار به طور آشکاری موجب سر زندگی و طراوت می شود.

7-پس از مدتی چرخش، استاد از شاگردان می خواهد بنشینند و بار دیگر درس را با روحیه ای تازه و بالا به استاد ارائه دهند گاهی هم استاد به برخی از شاگردان حاضر در جلسه دستور می دهد درس را به صورت ایستاده ارائه دهند و این کار در اصطلاح آنان در آفریقا رمی نام دارد و گویی دانش آموز آنچه را که حفظ می کند به سمع استاد می رساند و دانش آموز هم هنگامی که ایستاده می خواند کاملا آماده است.

روش چرخشی فواید بسیاری دارد از جمله گردش خون را فعال می کند و عضلات قلب و دیگر اندام های بدن را پس از یک دوه نشستن طولانی مدت به فعالیت می اندازد. این روش محرک های فعال کردن بدن را دگرگون می کند و در نتیجه روحیه دانش آموز را اگر به خستگی و کسلی خو گرفته باشد تغییر مید هد ، چه کودک به گونه ای آفریده شده است که جنب و جوش را دوست دارد و اگر ساعت های طولانی او را محدود سازند، به ستوه می آید و کاری هم انجام نمی دهد.به نظر می رسد انجام کار چرخشی از یک بررسی روان شناسانه ژرف بر روی شخصیت فرد آموزنده سرچشمه گرفته است که معلمان مسلمان آفریقایی مبتکر آن بوده اند.

در کشور های غربی کنونی دیدگاه های تربیتی نوینی وجود دارد که از چندین جهت همانند حفظ چرخشی است .آنان با آن که میدانند مسلمانان با وجود کمبود امکانات، نخستین کسانی بودند که بیشترین نظریه های تربیتی کنونی را ارائه کردند، معتقدند خودشان مبتکر دیدگاه های نوین هستند.

جا دارد که هنگام اجرای این روش ، شاگردان سریع نچرخند و دایره ای که تشکیل می دهند بزرگ تر باشد تا شاگردان سر گیجه نگیرند. بهتر است این دایره در هوای آزاد و در میدانی وسیع تشکیل شود.

 

منبع : مجله نسیم وحی شماره 32

حفظ قرآن در سایر کشور ها* ترکیه*

روش ترکی

این روش در کشور ترکیه در زمینه حفظ قرآن کریم جایگاه ویژه ای دارد و شایسته است آن را از اهل آن فراگیریم زیرا روشی است برجسته و ممتاز که با طی مراحل زیر انجام میگیرد:

1-دانش پژوه مدتی طولانی از روی قرآن قرائت قرآن را فرامی گیرد واز یادگیری حروف الفبا تا مهارت یافتن در قرائت و تصحیح آن، گاه تا یک سال کامل به طول می انجامد و سپس نوبت مرحله دوم می رسد که مرحله حفظ است.

2- دانش پژوه از روی قرآن حافظان ، که قرآن به سی جز تفسیم شده و هر جز بیست صفحه است و هر صفحه پانزده خط حفظ می کند.

3-روز اول صفحه پایانی جز اول را شروع میکند و در روز دوم به صفحه پایانی جز دوم می پردازد و هر روزی به صفحه پایانی جز دیگر تا بالاخره حفظ سی صفحه قرآن پایان می یابد و یک ماه جهت صفحات پایانی همه جز های قرآن سپری می شود.

4-در آغاز ماه دوم، صفحات پیش از صفحات پایانی هر جز حفظ می شود.روز اول، صفحه پیش از صفحه پایانی جز اول و روز دوم صفحه پیش از صفحه پایانی جز دوم حفظ می شود و همان کارهایی که در گام پیشین انجام شد، انجام می گیرد.

5-این روش تا حفظ کامل قرآن ادامه می یابد و قرآن به عکس حفظ می شود و هرگاه صفحه ای حفظ گردد صفحاتی که پیش تر از آن حفظ کرده است هم استماع می شود و بدین ترتیب حفظ فرد، حفظی درست خواهد شد، چنان که گویی تابلوهایی در کنار یکدیگر چیده می شود.

دیدگاه های حافظان قرآن درباره این روش با یکدیگر متفاوت است. عده ای آن را ستوده و عده دیگر از آن انتقاد کرده اند.از این رو من هم از استادان بزرگ استانبول درباره این روش پرسیده ام و آنان پاسخ داده اند: این روش را از استادان خود به ارث برده ایم و همه آنان این روش را بهترین روش حفظ قرآن می دانستند. حتی برخی از ترکان می پندارند که تنها به این روش قرآن را می توانند حفظ کنند و حتی دیده ام که این روش در کشور هایی که به دست عثمانیان فتح شده است مانند بوسنی و هرزگوین هم گسترش یافته است و آنان هنوز به روش ترکی قرآن را حفظ می کنند.

در حقیقت هر که در این روش بیندیشد فوایدی به ویژه برای غیر عرب زبانانی که عربی هم نمی دانند در آن می یابند و چنان چه دانش پژوه تا ختم کل قرآن بدان مداومت ورزد، پیامد های آن آشکار می گردد چه حفظی استوار و همراه با آن حفظ شماره صفحات و جز ها پیامد آن است، ولی جهت منفی آن این است: اگر دانش پژوه تا پایان بر این روش مداومت نورزد و به هر جهتی آن را ترک گوید تنها بخش هایی غیر مرتبط از قرآن را حفظ کرده است و اگر از او خواسته شود سوره معینی را تلاوت کند نمی تواند به تلاوت خود ادامه دهد و پیوند دادن دوباره آیات حفظ شده برایش سخت است بالاخره این که این روش از جمله روش هایی است که به صورت جزئی اجرا نمی شود و تنها باید به صورت کلی آن را اجرا کرد و باید دست کم دوسال طول بکشد تا به بار نشیند.



,

حفظ قرآن در سایر کشور ها* ازبکستان

-روش ازبکی

این روش در برخی جمهوری های مسلمان که پس از فروپاشی کمونیسم استقلال یافته اند،

مانند قرقیزستان و داغستان رایج است و چنین می نماید که در ازبکستان بیشتر رواج دارد و

آن را برای آگاهی و آشنایی در این جا بیان می کنیم، این روش به صورت زیر انجام میشود:


1-دانش آموز قرائت یک صفحه از اول قرآن را پیش استاد تصحیح می کند.


2- استاد به شاگرد دستور می دهد از روی قرآن سی صد بار آن را تکرار کند.


3- پس از سی صد بار تکرار، یک بار از حفظ به استاد ارائه می دهد سپس آن صفحه را کنار

می گذارد و صفحه­ی دیگری را شروع می کند و این چنین همه قرآن را حفظ می کند.

4-وقتی تمام قرآن را حفظ کرد استاد دستور می دهد که از روی قرآن یکصد و پنجاه بار کل

قرآن را بخواند.

5-پس از انجام این کار ها به او لقب قاری حافظ می­دهند.


به نظر می رسد این اندازه تکرار کردن زبان را رام و مطیع آیه های قرآن کریم می گرداند و

ملاحظه می کنیم سوره هایی را که مردم معمولا آن را بسیار تلاوت می کنند مانند کهف و

یس تا اندازه ای حفظند چون بار ها به این سوره ها گوش سپرده اند.

منبع: نسیم وحی شماره38




برنامه عملی برای حفظ و مرور

امروز برای شمایک برنامه عملی ساده را برایحفظ قرآنپیشنهاد کنیم. البته تأکید می‌کنیم که هدف ما صرفاً بیان یک نمونه کوچک است تا راهنمایی برای عزیزان علاقمند به حفظ قرآن باشد و آنان را در برنامه‌ریزی هرچه بهتر و دقیق‌تر برای این کار یاری رساند.[1]پیش از بیان این برنامه، بد نیست بار دیگر به برخی از نکاتی که در مطالب پیشین گفتیم اشاره‌ای داشته باشیم:

*گفتیم که برای آغاز کار حفظ، پیش از هر چیز باید یک «مصحف حفظ» ـ با توجه به ویژگیهایی که قبلاً بیان شد ـ تهیه کنید.

*پیشنهاد ما این بود که کار خود را از حفظ جزء سی‌ام (از سورة‌ ناس به سوره نبأ) آغاز کنید و پس از آن به حفظ قرآن از ابتدا اقدام نمایید.

*در ماههای اول (دو تا سه ماه اول)، حجم محفوظات جدید شما در هر روز، از «نیم‌صفحه» تجاوز نکند. سپس این میزان را به یک صفحه افزایش دهید و تا پایان هم به این روند پایبند باشید.

*سعی کنید همواره با یک برنامه معتدل پیش بروید. به این منظور برنامه حفظ قسمتهای جدید، تنها در 5 روز هفته انجام گیرد و دو روز دیگر (مثلاً پنجشنبه و جمعه) را به مرور و تثبیت محفوظات پیشین و استراحت و تفریحات سالم اختصاص دهید.

*نکته مهم دیگر که به ویژه برای برنامه‌ریزی و زمانبندی حفظ و مرور به شما کمک می‌کند این است که بدانید: در اوایل کار حفظ، اختصاص دادن «یک ساعت» در شبانه‌روز برای حفظ و مرور محفوظات کافی به نظر می‌رسد؛ اما به مرور زمان و با افزایش حجم محفوظات، باید این زمان را به تدریج افزایش دهید و در نهایت به 2 ساعت در روز برسانید. البته توجه داشته باشید که این زمان (مثلاً دو ساعت) نباید در یک نوبت لحاظ شود؛ بلکه سعی کنید در چهار زمان نیم‌ساعته کارهای مربوط به حفظ و مرور روزانه خود را برنامه‌ریزی کنید.[2]

*به تجربه برای حافظان ثابت شده است که همه آنها پس از خو گرفتن با حفظ قرآن، می‌توانند به راحتی و با توجه به دیگر مشغله‌ها و فعالیتهای روزمره، برای حفظ خود نیز برنامه‌ریزی کنند. بنابراین اگر در ابتدا کمی در این کار با سختی مواجه شدید نگران نشوید و همواره به عنایات خداوند و کرامت قرآن دلگرم باشید. اگر در چند ماه اول با سختیهای حفظ قرآن مدارا کنید، بی‌تردید پس از آن به راحتی و در کنار دیگر فعالیتهای روزمره به کار حفظ و مرور محفوظات نیز خواهید پرداخت.

حال فرض کنیم شما با توکل بر الطاف خدای مهربان و با توسل به معصومان (علیهم السلام)، عزم خود را جزم کرده‌اید و می‌خواهید ـ مثلاً ـ از ابتدای تابستان کار حفظ قرآن را شروع کنید. بنابراین هدف شما در حال حاضر حفظ استوار و متقن جزء سی‌ام قرآن مجید است. با توجه به اینکه تازه می‌خواهید به حفظ قرآن بپردازید و قبلاً سابقه انجام آن را نداشته‌اید، پیشنهاد می‌کنیم نکات فوق را مدنظر داشته باشید و با توجه به آنها کار خود را شروع کرده و ادامه دهید. با رعایت نکات فوق شما می‌توانید در طول حداکثر سه ماه، جزء سی‌ام را با کیفیتی مطلوب حفظ و ارائه کنید.[3]شما می‌توانید از برنامه پیشنهادی زیر برای ماه اول فعالیت خود استفاده نمایید:

ماه

هفته

روز

حفظ جدید

مرور میان‌مدت

مرور بلندمدت

اول

اول

ش

ناس ـ فلق ـ توحید

-----

-----

ی

مسد ـ نصر

محفوظات روز قبل

-----

د

کافرون ـ کوثر

محفوظات دو روز قبل

-----

س

ماعون ـ قریش

محفوظات سه روز قبل

-----

چ

فیل ـ همزه

محفوظات چهار روز قبل

-----

پ

-----

تثبیت محفوظات هفته

ج

-----

دوم

ش

عصر ـ تکاثر

محفوظات یک هفته اخیر

محفوظات هفته اول

ی

قارعه

//

//

د

عادیات

//

//

س

زلزال

//

//

چ

بینه (1ـ5)

//

//

پ

-----

تثبیت محفوظات هفته

ج

-----

مرور همه محفوظات

سوم

ش

بینه (5 تا آخر)

محفوظات یک هفته اخیر

محفوظات دو هفته اول

ی

قدر ـ تین

//

//

د

علق

//

//

س

انشراح ـ ضحی

//

//

چ

لیل

//

//

پ

-----

تثبیت محفوظات هفته

ج

-----

مرور همه محفوظات

چهارم

ش

شمس

محفوظات یک هفته اخیر

محفوظات سه هفته اول

ی

بلد (1 تا 10)

//

//

د

بلد (11 تا آخر)

//

//

س

فجر (1 تا 16)

//

//

چ

فجر (17 تا آخر)

//

//

پ

-----

تثبیت محفوظات هفته

ج

-----

مرور همه محفوظات (نیم‌جزء دوم جزء سی)

                 

در ضمیمه (1) جدول حفظ جزء سی‌ام به طور کامل آمده است.

یادآوری نکات مربوط به مرور محفوظات

پیشتر گفتیم که مرور محفوظات باید در سه مرحله انجام گیرد: در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت. «مرور در کوتاه‌مدت» مربوط به روزهایی است که شما قسمت جدیدی را حفظ می‌کنید.[4]چنانچه قبلاً هم گفته‌ایم، لازم است قسمتهایی را که جدیداً حفظ می‌کنید در همان روز، بین 10 تا 20 بار تکرار کنید. این میزان تکرار برای یک مقطع «نیم‌صفحه‌ای» ـ البته در ماههای اول کار ـ حداکثر یک ساعت زمان می‌برد. البته با گذشت زمان و انس گرفتن شما با حفظ قرآن، این زمان کاهش خواهد یافت. شما می‌توانید نیمی از این تکرار را در میانه روز و نیم دیگر را هنگام شب انجام دهید.

«مرور در میان‌مدت» به این معناست که شما محفوظات هفته اخیر خود را در روزهای بعد، حداقل یک بار تکرار کنید. انجام این کار زمان چندانی نیاز ندارد[5]و بهتر است پیش از حفظ جدید (یعنی در ابتدای روز) انجام شود.

«مرور در بلندمدت» هم مربوط به مرور دوره‌ای محفوظات است و برنامه‌ریزی آن به حجم محفوظات حافظان بستگی دارد. برای مثال، حافظان 5 جزء و کمتر، در هفته باید یک بار کل محفوظات خود را دوره کنند؛ حافظان 10 جزء هر روز نیاز به مرور یک جزء از محفوظات گذشته خود دارند؛ این میزان برای حافظان 20 جزء، دو جزء در روز پیشنهاد می‌شود. حافظان کل هم ـ مشروط به عملی کردن برنامه تثبیت کلی محفوظات پس از اتمام حفظ کل قرآن ـ می‌توانند به مرور روزانه یک جزء بسنده کنند.

می‌توانید در صورت تمایل از زمانبندی زیر، برای حفظ و مرور روزانه خود استفاده کنید:[6]

نیم‌ساعت در آغاز روز: مرور در میان‌مدت + حفظ مقطع جدید

نیم‌ساعت در میانه روز: مرور در کوتاه‌مدت

نیم‌ساعت در آغاز شب: (باقیمانده) مرور در کوتاه‌مدت + (بخشی از) مرور در بلندمدت

نیم‌ساعت در پایان شب: مرور در بلند‌مدت

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح اله ناظمی

پی نوشت:


[1]. لازم به ذکر است که این برنامه به طور خاص برای کسانی که امکان شرکت در کلاسها و جلسات حفظ قرآن و بهره‌مندی از توصیه‌های اساتید و معلمان حفظ را ندارند پیشنهاد می‌شود. در صورت امکان شرکت در کلاسهای حفظ، این توصیه‌ها و برنامه‌ها از سوی اساتید و معلمان محترم به علاقمندان ارائه خواهد شد.

[2]. برای مثال، در آغاز روز نیم‌ساعت را به حفظ مقطع جدید (و در صورت امکان مرور صفحاتی که اخیراً‌ حفظ کرده‌اید) اختصاص دهید، پس از آن نیم‌ساعت در میانه روز (قبل یا بعد از نماز ظهر و عصر)، نیم‌ساعت در اوایل شب (قبل یا بعد از نماز مغرب و عشاء) و نیم‌ساعت پیش از خواب شبانه به مرور مقطعی که تازه حفظ کرده‌اید و نیز محفوظات گذشته بپردازید.

[3]. تصور نکنید که سه ماه زمان زیادی برای حفظ یک جزء است. باز هم تکرار می‌کنیم که در حفظ قرآن «کیفیت» حرف اول و آخر را می‌زند. حفظ کردن حجم زیادی از قرآن در مدت‌زمانی اندک ممکن، اما کم‌فایده است و می‌تواند پس از گذشت چند ماه موجب دلسردی شما شود (اتفاقی ناخوشایندی که برای بسیاری از مشتاقان حفظ قرآن افتاده است). ضمناً توجه داشته باشید که شما پس از این سه ماه برنامه خود را تغییر می‌دهید و خواهید توانست به راحتی «یک صفحه» در روز حفظ کنید و به این ترتیب شما در هر ماه یک جزء را حفظ خواهید کرد. اما توصیه می‌کنیم در گامهای اول از عجله پرهیز کنید.

[4]. از اینرو در روزهایی که برنامه‌ای برای حفظ قسمتهای جدید ندارید (در برنامه ما روزهای پنج‌شنبه و جمعه) این قسم مرور هم مطرح نمی‌شود.

[5]. بین 10 تا 15 دقیقه.

[6]. مجدداً یادآور می‌شویم که این برنامه صرفاً یک پیشنهاد و به منزله ارائه یک نمونه است. شما می‌توانید به تناسب اوقات فراغت و فعالیتهای دیگر زمانبندی دلخواه خود را تنظیم کنید.



,

برنامه ریزی حفظ قرآن

شکی نیست که شرط اولیه موفقیت در هر فعالیتی اهتمام به برقراری نظم در آن است و تا زمانی که فرد کارهای خود را در چارچوب یک برنامه منظم دنبال نکند به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. حفظ قرآن نیز از این قاعده مستثنی نیست و موفقیت و وصول به نقطه کمال در آن، وابسته به وجود نظم و برنامه‌ریزی در مجموعه این امر مقدس است. از آنجا که در حفظ قرآن کار اصلی به عهده حافظه انسان است، برقراری نظم موجب افزایش فوق‌العاده کارایی حافظه خواهد شد. این سخن را یافته‌های روان‌شناسی نیز تأیید می‌کند. به گفته یکی از روان‌شناسان: «با وجود نظم، حافظه می‌تواند بدون اشکال حفظ کند و با کمی تلاش مقدار باور نکردنی از افکار و وقایع را مجددا یادآوری نماید؛ اما بدون نظم حافظه توانایی حفظ کردن را از دست می‌دهد.»[1]تجارب شخصی حافظان نیز مؤید این نکته است و حتی می‌توان میزان توفیق هر حافظی را به اندازه توجه او به مقوله نظم دانست. اگر بپرسید: «نظم در کدام مراحل و مباحث حفظ مطرح است؟» پاسخ می‌دهیم: «در تمامی آنها و از ابتدا تا انتهای روند حفظ.»

از «مصحف حفظ» آغاز می‌کنیم. پیشتر هم گفتیم که حافظ باید بکوشد از آغاز تا پایان کار حفظ خود، از یک مصحف واحد استفاده کند.زمانهایی که حافظ در آنها به حفظ جدید می‌پردازد باید زمانهای ثابتی از شبانه‌روز باشد (مثلاً پس از خواب شبانه و در آغاز روز). اوقات مرور او هم باید حتی الامکان اوقاتی ثابت و مطابق با یک برنامه جامع و کامل باشد و در این برنامه، زمانهای ثابتی را برای هر یک از اقسام سه‌گانه مرور (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت) اختصاص دهد. همچنین مطلوب آن است که حافظ در حد توان در مکان ثابتی کار حفظ و مرور خود را انجام دهد. میزان محفوظات جدید او هم در هر نوبت باید مقداری ثابت و مشخص باشد (مثلا نیم‌صفحه یا یک صفحه در روز). به میزانی که در موارد فوق اختلال ایجاد شود، کیفیت کار حفظ نیز افت خواهد کرد. برای نمونه اگر فرد یک روز پس از خواب شبانه دو صفحه حفظ کند و در روز دیگر در میانه روز یا شب به حفظ جدید یک صفحه بپردازد کار خود را دچار اختلال کرده و در نتیجه حفظ و بازیابی بعدی محفوظات را برای حافظه خود مشکل نموده است.

در این راستا یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید مورد توجه حافظان قرار گیرد این است که از همان آغاز و البته با مشورت با یک یا چند تن از کارشناسان حفظ قرآن، معین کنند که می‌خواهند در قالب چه برنامه‌ای به حفظ قرآن اقدام نمایند؛ اولاً آیا خواهان حفظ کل قرآن هستند یا تنها تمایل به حفظ برخی اجزاء و سوره‌های خاص دارند؟ در صورت تمایل به حفظ کل قرآن، می‌خواهند این کار را در چه بازه زمانی انجام دهند: دو سال، سه سال، پنج سال یا بیشتر؟ پاسخ به این سؤالات در گرو ارزیابی اولیه توانمندیهای فکری و ذهنی فرد است و استاد یا کارشناس حفظ پس از یک یا دو بار مشاوره، برنامه متناسب با فرد را به او ارائه می‌دهد.

در اینجا به این نکته مهم اشاره می‌کنیم که بازه زمانی استاندارد و مورد تأیید عموم کارشناسان برای حفظ کل قرآن دو نیم تا سه سال است. این سخن به این معناست که حفظ قرآن در فاصله زمانی کمتر، به جز در مواردی معدود و برای استعدادهای خاص، توصیه نمی‌شود و به سرانجام مطلوب نیز نخواهد رسید.

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح الله ناظمی

پی نوشت:


[1]. روبرت توکه، چگونه حافظه‌ای برتر داشته باشیم؟؛ ص 181 (به نقل از نجفی، نگاهی تحلیلی بر مبانی و روشهای حفظ قرآن کریم، ص 87.)



,,,

تعادل در حفظ

پرهیز از افراط و تفریط و حاکم کردن تعادل نیز در هر کاری لازم و ضروری است و گرفتار شدن در دام تندروی یا کندروی، نه تنها شخص را در رسیدن به اهداف مد نظر خود ناکام می‌گذارد، بلکه ممکن است خسارت و صدمات سنگینی نیز به او وارد آورد. در امر مقدس حفظ قرآن هم توجه به «اصل تعادل» و تلاش در جهت حاکم کردن آن در روند کار از اهمیت بسیار بیشتری برخوردار است و دلیل این اهمیت نیز آن است که صدمات ناشی از افراط یا تفریط در تعامل با قرآن، صدماتی سنگین و گاه جبران‌نشدنی است. بسیار دیده شده است که افرادی با شور و علاقه فراوان حفظ قرآن را آغاز می‌کنند، اما پس از مدتی کوتاه شور و اشتیاق اولیه آنها فروکش کرده و کار حفظ را رها می‌کنند.[1]اینگونه آسیب‌ها بیش از همه ناشی از تندروی‌های حافظان در زمانهایی از حفظ و خارج شدن آنها از مدار تعادل است. از جمله فوائد حضور در جلسات و کلاس‌ها و مشورت با اساتید حفظ همین است که این عزیزان با اشراف و تسلط بر شرایط و روحیات افراد آنها را در مسیر درست هدایت کرده و از افراط و تفریط باز ‌می‌دارند. اما در صورتی که حضور در جلسات حفظ یا مشورت با اساتید حفظ مقدور نباشد، حافظان قرآن با دقت در نکات زیر و سعی در عملی کردن آنها می‌توانند از آسیب‌های مورد نظر مصون بمانند:

*سعی کنید از همان آغاز، کار خود را با توکل بر ذات لایزال الهی و توسل بر ذوات مقدس معصومان (علیهم السلام) و به ویژه حضرت ولی عصر (ارواحنا فداه) شروع کنید و در طی کار حفظ نیز از این نکته غفلت نورزید. باید اذعان کرد که حفظ کل قرآن کاری مشکل و زمان‌بر و نیازمند پشتکار و تلاش مداوم است. سختیها و مشکلات این کار مقدس را با توکل بر خدا و توسل به معصومان (علیهم السلام) بر خود هموار کنید.

*علاقمندان به حفظ آیات نورانی قران کریم از همان ابتدا باید به این نکته مهم توجه داشته باشند کهحفظ کل قرآن باید در حرکتی تدریجی و مستمر صورت گیرد و لازم است از هرگونه شتابزدگی در آن پرهیز نمود.بر این اساس، پیش از آغاز جدی کار حفظ، برای ارزیابی درست توانمندیهای خود و دریافت برنامه‌ای جامع و دقیق، با یکی از کارشناسان حفظ قرآن مشورت کنید.[2]

*بسیار بهتر است که برنامه حفظ حافظان مبتدی (که می‌خواهند تازه به حفظ قرآن بپردازد) تا چند ماه اول (حداقل دو تا سه ماه) از روزی «نیم‌صفحه» فراتر نرود. پس از این زمان و تا حفظ کامل قرآن، حجم حفظ جدید در هر روز به یک صفحه افزایش می‌یابد و باید تا پایان نیز این مقدار ثابت بماند. هرگز به فکر حفظ کردن دو یا چند صفحه جدید در یک روز نباشید و شک نکنید که بعدها از انجام این کار پشیمان خواهید شد. مهم‌ترین دلیل این توصیه ـ به ویژه نسبت به حفظ «نیم‌صفحه» در ماه‌های اول ـ آن است که این کار موجب می‌شود تا اشتیاق اولیه فرد به حفظ قرآن فروکش نکند و او هر روز منتظر آمدن روز دیگر و حفظ مقطع جدید باشد. این در حالی است که حفظ حجم‌های زیاد در ماه‌های اول، اشتیاق فرد را به زودی اشباع می‌کند و در نتیجه او دیگر تمایلی به ادامه کار حفظ ندارد؛ به علاوه اینکه پیمودن تدریجی مسیر حفظ قرآن موجب می‌شود تا حافظه فرد بهتر و سریع‌تر خود را با این مقوله جدید (حفظ مجموعه‌ای از عبارات عربی) سازگار کند، که این خود کارآیی حافظه را افزایش خواهد داد.

*توصیه مهم دیگر در این رابطه آن است که سعی کنید در هفته تنها 5 روز را به حفظ قسمت‌های جدید اختصاص دهید و در دو روز دیگر به مرور و تثبیت محفوظات و استراحت بپردازید و به این ترتیب حافظه خود را برای ادامه بهتر کار در روزهای آینده آماده کنید.[3]

*حافظ قرآن باید در برنامه‌ریزی خود اوقاتی را برای تفریحات و سرگرمیهای سالم در نظر بگیرد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در حدیثی زیبا و پرمعنا خطاب به ابوذر فرموده‌اند: «یا اَباذرّ، عَلَی العاقلِ أنْ یَکُونَ لَهُ اَرْبَعُ ساعاتٍ: ساعَةٌ یُناجى فیها رَبَّهُ عَزَّوَجلَّ، وَ ساعَةٌ یُحاسِبُ فیها نَفْسَهُ، وَ ساعَةٌ یَتَفَکَّرُ فیما صَنَعَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ اِلَیْهِوَ ساعَةٌ یَخْلُو فیها بِحَظِّ نَفْسِه مِنَ الْحَلالِ. فَاِنَّ هذِهِ السّاعَةَ عَوْنٌ لِتْلِکَ السّاعاتِ»:[4]ای اباذر، بر عاقل است که اوقات شبانه‌روز خود را به چهار قسمت تقسیم کند: در ساعتى به مناجات با خدایش بپردازد، در ساعتى به حساب نفس خویش رسیدگی کند، در ساعتى در الطاف خدا نسبت به خود بیندیشدو در ساعتى خود را از نعمتهای حلال بهره‌مند گرداند؛ که این ساعت آخر یار و کمک آن سه ساعت دیگر است.»

توجه به این مطلب برای حافظان قرآن از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا این کار کارآیی حافظه (یعنی مهم‌ترین رکن حفظ) را به مراتب بالا می‌برد و زمان رسیدن به نتیجه را تسریع می‌کند. در مقابل، بی‌توجهی به این نکته ممکن است در درازمدت شخص را گوشه‌گیر و منزوی کند و حتی لذت انس با قرآن را نیز از او سلب نماید.

*پیشتر هم در درس دهم تأکید کردیم که سعی کنید همواره خود را در معرض پرسش و امتحان قرار دهید. البته این نکته بیشتر برای کسانی که امکان شرکت در جلسات و کلاسهای حفظ را ندارند مطرح می‌شود.[5]بر همین اساس توصیه می‌کنیم از تکروی و پنهانکاریِ بیش از حد پرهیز کنید. اشکالی ندارد اگر اطرافیان و دوستانتان بدانند که شما مشغول به حفظ قرآن هستید و چه بسا دانستن این مطلب، موجب تمایل آنان به حفظ کلام الهی شود و شما نیز در این ثواب سهیم شوید.

نکات فوق برای همه حافظان و به ویژه کسانی که به‌تازگی حفظ قرآن را شروع کرده‌اند از اهمیت بسزایی برخوردار است. اگر می‌خواهید اشتیاق و عشق شما به قرآن و حفظ آن همواره پابرجا باشد و با گذشت زمان تقویت شود، سعی کنید به این نکات عمل کنید.

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح الله ناظمی

پی نوشت:


[1]. متأسفانه حتی گاه دیده شده که برخی از علاقمندان و مشتاقان حفظ پس از مدت‌زمانی کوتاه یا بلند و در حالی که حجم قابل توجهی از قرآن را حفظ کرده‌اند، احساس می‌کنند که دیگر انس و اشتیاق اولیه به قرائت قرآن در آنها وجود ندارد و علاقه‌ای برای ادامه کار در خود نمی‌یابند.

[2]. باید به این نکته توجه داشت که توانمندیهای افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است. از اینرو چه بسا فردی بتواند کل قرآن را در طول سه سال با کیفیتی مطلوب حفظ نماید و دیگری این کار را حتی در پنج سال هم نتواند به راحتی به انجام برساند. حتی برای بسیاری از مشتاقان (به دلایل مختلف، از جمله داشتن مشغله‌های فراوان کاری، یا ضعف حافظه و ...)، نباید حفظ کل قرآن توصیه شود و ایشان را باید به حفظ سور برگزیده یا آیات و عبارات منتخب قرآن هدایت کرد.

[3]. البته این پیشنهاد هرگز به این معنا نیست که در 5 روزی که به حفظ قسمتهای جدید می‌پردازید، برنامه‌ای برای مرور و تکرار محفوظات قبلی نداشته باشید. مقصود ما این است که حفظ قسمتهای جدید باید در کنار مرور قسمتهای قبل انجام گیرد. چنانکه پیشتر هم گفته‌ایم، در حفظ قرآن، مرور و نگهداری محفوظات همواره مقدم بر حفظ قسمتهای جدید است.

[4]. بحار الانوار، ج 74، ص 71.

[5]. همواره مترصد شرکت در محافل، مسابقات و آزمونهای حفظ قرآن باشید و بدانید که این کار منافاتی با داشتن نیت خالصانه و حفظ قرآن برای رضای خدا ندارد. شرکت در اینگونه برنامه‌ها تأثیر بسیار زیادی در افزایش و تقویت انگیزه حافظان قرآن و آمادگی مطلوب و همیشگی آنان دارد و مسیر دستیابی به حفظ کل قرآن را بر آنان هموار می‌کند.



جایگاه یادگیری مهارت های ترتیل خوانی

آیا لازم است علاقمندان به حفظ و حافظان قرآن نسبت به فراگیری مهارت‌های ترتیل‌خوانی (تجوید، صوت و لحن و وقف و ابتدا) اهتمام داشته باشند و از همان ابتدای حفظ قرآن و حتی پیش از آن، نسبت به یادگیری این فنون اقدام نمایند؟ پاسخ این سؤال مثبت است و شرط کمال حفظ و موفقیت هرچه بیشتر در این امر مقدس، تسلط بر مهارت‌های فوق است. دلیل این سخن نیز روشن است و به این نکته بازمی‌گردد که اکثر قریب به اتفاق حافظان، قرآن را نه تنها برای برکات فردی، بلکه برای ارائه عمومی (از طریق شرکت در مسابقات و محافل قرآنی) حفظ می‌کنند. البته بدیهی است که نیّت عموم افراد هنگام آغاز حفظ همان نیل به رضای الهی و انس هرچه بیشتر با قرآن است، اما برکات عمومی حفظ قرآن هم از جمله مسائلی است که در ادامه فعالیت‌های حافظ نمود می‌یابد. خلاصه آنکه حافظ قرآن به منظور ارائه هرچه بهتر و مطلوب‌تر محفوظات خود در محافل عمومی (اعم از مسابقات، محافل و ...) بهتر است نسبت به فراگیری مهارت‌های ترتیل‌خوانی نیز اهتمام داشته باشد. اما در اینباره توجه به دو نکته لازم است:

نخست اینکه به‌رغم توصیه فوق (مبنی بر لزوم اهتمام حافظ به فراگیری مهارتهای ترتیل‌خوانی) نباید این اهتمام به اصل کار حفظ ـ که عبارت است از «برخورداری از حسن حفظ مطلوب و قابل قبول» ـ خدشه وارد کند. به عبارت دیگر توجه حافظ در درجه اول و بیش از هر چیز، باید به استحکام محفوظات و کمال حسن حفظ معطوف گردد و پس از آن نسبت به تقویت تجوید و وقف و ابتدا و فراگیری صوت و لحن توجه نماید. بنابراین در صورتی که برنامه‌های حافظ برای یادگیری مهارتهای فوق، اصل کار حفظ را با وقفه یا کندی مواجه می‌کند باید موقّتاً از یادگیری آنها منصرف شود و پس از حفظ کامل و متقن کل قرآن یا بخش قابل توجهی از آن، به یادگیری این مهارتها بپردازد.

نکته دوم را در قالب این سؤال مطرح می‌کنیم که «آیا فراگیری مهارت‌های مورد بحث باید پیش از آغاز حفظ باشد، یا همزمان با کار حفظ یا پس از آن؟» هر سه وضعیت مورد اشاره در سؤال، ممکن و جایز است و هر کدام هم نمونه‌های متعدد و موفقی داشته است، اما مسلم است که بهترین وضعیت همان وضعیت اول است؛ به این معنا که فرد با تسلط نسبی بر مهارت‌های مورد بحث به حفظ بپردازد. طبیعی است که در این صورت تا پایان فرآیند حفظ، این مهارت‌ها را هم تا حد بالایی تقویت خواهد کرد. اما افرادی که آشنایی چندانی با تجوید و صوت و لحن ندارند و یا علاقمند به فراگیری آنها نیستند، ولی مشتاق حفظ قرآنند چه کنند؟ آیا آغاز حفظ را به بعد از یادگیری این مهارت‌ها موکول کنند؟ و یا به دلیل بی‌علاقگی به تجوید و صوت و لحن از حفظ قرآن منصرف شوند؟ پاسخ ما به این سؤال منفی است. عده‌ای که مشتاق حفظ قرآنند اما تجوید و صوت و لحن نمی‌دانند هم می‌توانند به حفظ قرآن مشغول شوند، اما باید در حاشیه حفظ آیات و استحکام محفوظات، به تدریج به فراگیری این مهارت‌ها نیز اقدام نمایند و یا چنانچه قبلاً گفتیم، این کار را به بعد از حفظ کل قرآن یا بخش قابل‌توجهی از آن واگذار کنند. همچنین کسانی که به دلایل گوناگون علاقه یا فرصت فراگیری این فنون را ندارند اما حفظ قرآن را دوست دارند، به حفظ قرآن مشغول شوند و خود را از این نعمت محروم ننمایند. چه بسا با گذشت زمان علاقه به یادگیری تجوید و مهارتهای دیگر در آنها به وجود آید و در کنار کار حفظ به این امور هم بپردازند. سؤال دیگری که ممکن است در اینجا مطرح شود این که: «آیا اجرای قواعد تجویدی بر قسمتهایی که شخص بدون تسلط به تجوید آنها را حفظ نموده ممکن است؟» در پاسخ می‌گوییم: بله، ممکن است؛ هرچند انجام این کار می‌تواند برای برخی افراد با کمی سختی همراه باشد، اما با چند بار مرور و تمرکز بیشتر بر این مقاطع، پس از مدتی به راحتی می‌توان آنها را نیز همراه با تجوید صحیح تلاوت کرد.

حفظ ترجمه آیات، شماره آیات، شماره صفحات و ...

آیا در کنار حفظ متن آیات قرآن، حفظ ترجمه، شماره آیات، شماره صفحات، شماره سطرها و ... هم ضرورتی دارد؟ پاسخ این سؤال منفی است. چنانچه قبلاً هم گفته‌ایم، در حفظ قرآن تنها باید حفظ متن آیات مد نظر باشد و فراگیری هر چیزی غیر از آن ضرورتی ندارد؛ چرا که ممکن است به اصل کار حفظ (یعنی تسلط بر آیات) آسیب وارد کند. اما اگر حافظی تشخیص دهد که حفظ مواردی مثل ترجمه،[1]شماره آیات و ... ضرری متوجه اصل کار او نمی‌کند، می‌تواند پس از مشورت با معلم حفظ خود یا یکی از اساتید حفظ، به حفظ این موارد نیز اقدام نماید. البته باید توجه داشت که همه این موارد در یک درجه از اهمیت و فایده قرار ندارند. می‌توان ترتیب آنها را از نظر میزان فایده و اثرگذاری در حفظ قرآن چنین برشمرد: 1ـ حفظ شماره آیات 2ـ حفظ ترجمه آیات 3ـ حفظ شماره صفحات و سایر موارد نیز در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرد. برای مثال حفظ شماره آیات به حافظ کمک می‌کند تا توالی و تسلسل آیات را فراموش نکند و این نکته به ویژه برای حافظان مبتدی که معمولاً توالی آیات را فراموش می‌کنند بسیار مفید و راهگشاست.[2]فایده دیگر این کار در برخورد با آیات مشابه است و از بر داشتن شماره آیات مشابه، مانع از تداخل آنها با یکدیگر شده و مرور آنها را آسان‌تر می‌کند. همچنین تسلط به شماره آیات برای حافظان علاقمند به مطالعات قرآنی بسیار مفید و کمک‌کننده است. به همین ترتیب، حفظ ترجمه آیات می‌تواند به یافتن ارتباطات معنایی و در نتیجه سهولت حفظ و سپس مرور آیات کمک کند.

در اینجا و به تناسب بحث، به دو روش عمومی و پرکاربرد برای حفظ شماره آیات اشاره می‌کنیم:

1ـ تکرار شماره آیه در پایان آن در هر بار تکرار آیه، به صورت لفظی یا مرور در ذهن. در این روش فرض بر این است که شماره آیه نیز جزئی از آیه است و لذا در هر بار مرور، شماره آیه نیز تکرار و به تدریج در همانند متن آیه در ذهن تثبیت می‌شود.

2ـ حفظ شماره‌های رُند (مثل 5، 10، 15 و ....) و تشخیص مابقی شماره‌ها با کمک گرفتن از آنها.

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/ روح الله ناظمی

پی نوشت:


[1]. توجه داشته باشید که «حفظ ترجمه» در اینجا، با «دقت در ترجمه و مفاهیم آیات» که در بخش «مراحل حفظ یک مقطع» گفتیم متفاوت است؛ اولی ضرورتی ندارد، اما دومی اهمیت بسیار دارد و به تسهیل کار حفظ کمک شایانی می‌کند.

[2]. به این معنا که حافظ آیات را به صورت تک تک به خوبی حفظ و ارائه می‌کند، اما خواندن آنها به صورت متوالی و پشت سر هم برای او مشکل است.

کلاس ها و جلسات قرآنی

در ابتدا باید متذکر شویم که کار حفظ قرآن اساساً کاری فردی و شخصی است و حافظان بسیاری وجود دارند که از ابتدا تا انتهای کار خود، استادی ندیده یا مقیّد به حضور در جلسات و کلاس‌های حفظ نبوده‌اند، اما موفقیتهای زیادی نیز کسب کرده‌اند. اما با این وجود تأکید می‌کنیم که حضور در جلسات و کلاسهای حفظ و بهره‌مندی از توصیه‌ها و رهنمودهای اساتید حفظ قرآن از مهم‌ترین عواملی است که می‌تواند کار حفظ قرآن را تسهیل کند و حافظ را خیلی زودتر به مقصد برساند. بیشتر و بلکه همه حافظان موفقی که انفرادی کار کرده‌اند نیز این نکته را تأیید می‌کنند و اذعان دارند که در صورت استفاده از تجربیات اساتید حفظ، بسیار زودتر و آسان‌تر به نتیجه می‌رسیدند. توصیه اکید ما به علاقمندان به حفظ قرآن آن است که پیش از آغاز جدی کار سعی کنند از تجربیات اساتید این حوزه بهره‌مند شوند و چه بهتر که این کار را با شرکت در جلسات یا کلاس‌های حفظ عملی سازند؛ اما در صورتی که این امر میسر یا ممکن نباشد این کار را از طریق مشاوره تلفنی یا حضوری به انجام رسانند.

اما دلیل تأکید بر حضور در جلسات حفظ فوائد فراوان این کار است که ذیلاً به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

1- نخستین و مهم‌ترین فایده حضور در جلسات ـ چنانچه گفتیم ـ بهره‌مندی از تجربیات اساتید حفظ است. یقین داشته باشید که راهنمایی‌های این عزیزان در موضوعاتی چون «ایجاد و تقویت انگیزه،انتخاب بهترین و مناسب‌ترین روش حفظ قرآن،آگاهی از ارتباطات لفظی و معنایی در حفظ مقاطع جدید،ارائه برنامه‌های کارآمد و مفید برای مرور و تثبیت محفوظات،آشنایی با نکاتی که به ارائه بهتر محفوظات کمک می‌کند،جلوگیری از بروز افراط و تفریط در کار حفظ،بیان نکاتی در جهت تقویت تجوید و صوت و لحنو ...» برای شما مفید و مثمر ثمر خواهد بود و روند حفظ شما را تسهیل کرده و زمان نتیجه‌گیری و چشیدن طعم شیرین موفقیت را برایتان نزدیک خواهد کرد.

2- فضای جلسات و کلاسهای حفظ و حضور در جمع علاقمندان به حفظ آیات نورانی قرآن خود عامل مهمی جهت تقویت انگیزه افراد برای تداوم کار حفظ قرآن است.

3- فضای رقابتی سالم و دوستانه‌ای که عموماً در کلاسها و جلسات حفظ قرآن حاکم است خود عامل مهمی برای پیشرفت هرچه بهتر شرکت‌کنندگان در زمینه‌های «حسن حفظ، تجوید و صوت و لحن» است. ابتکاری که از سوی بیشتر اساتید و مربیان حفظ به کار گرفته می‌شود برگزاری مسابقات گروهی و میان‌گروهی در بین شاگردان است که همین نکته عامل مهمی در جهت پیشرفت آنان شمرده می‌شود.

4- حضور در جلسات حفظ و ارائه محفوظات نزد دیگران علاوه بر اینکه تواناییهای حافظان را به طور جدی محک می‌زند، موجب از بین رفتن ترس و اضطراب آنان شده و آمادگی لازم را برای حضور موفق در محافل و مسابقات قرآنی فراهم می‌آورد.

 

پرسش از محفوظات، یکی از ارکان جلسات حفظ

موضوع پرسش از محفوظات جایگاه بسیار مهمی در فرآیند حفظ قرآن دارد؛ به این سبب که اگر حافظ قرآن در معرض پرسش از محفوظات قرار نگیرد، هیچگاه حافظ بودن او و میزان تسلطش بر محفوظات سنجیده نخواهد شد.[1]به علاوه اینکه اگر حافظ سعی کند همواره خود را در معرض انواع پرسشها از سوی افراد مختلف ـ اعم از استاد حفظ، همکلاسیها، دوستان و اعضای خانواده ـ قرار دهد، تا حد بسیار زیادی بر استرس این کار غلبه خواهد کرد و در نتیجه به هنگام حضور در محافل، آزمونها و مسابقات تا حد بسیار زیادی بر اضطراب خود غلبه خواهد نمود.

یکی از ارکان اصلی جلسات و کلاسهای حفظ هم «پرسش از محفوظات» است و بهترین شکل پرسش و پاسخ بی‌تردید در آنجا تحقق می‌یابد. معلمان و مربیان موفق حفظ با استفاده از روشهای متنوع پرسش ـ از قبیل پرسش فردی یا گروهی و حتی ساماندهی گروههای مباحثه در کلاس ـ میزان تسلط شاگردان بر محفوظات را ارزیابی کرده و به تناسب وضعیتهای مختلف ایشان راهکارهای لازم را ارائه می‌نمایند.

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح اله ناظمی

پی نوشت:


[1]. این اهمیت تا آنجاست که برخی اساتید حفظ «پرسش از محفوظات» را به عنوان آخرین مرحله از مراحل حفظ یاد کرده‌اند.

حفظ و مرور آیات مشابه

بحث «آیات مشابه» به عبارات، آیات و صفحاتی از قرآن کریم مربوط می‌شود که کلمات و جملات آنها با هم شباهت‌هایی دارند و همین شباهت‌ها می‌توانند حافظ قرآن را به هنگام مرور و یادآوری با مشکل مواجه سازند. بحث آیات مشابه معمولاً پس از افزایش حجم محفوظات حافظ برای او مطرح می‌شود و هر قدر میزان محفوظات حافظ بیشتر باشد، این مسئله برای او ملموس‌تر است. پیرامون حفظ و مرور آیات مشابه راهکارها و نکاتی وجود دارد که ذیلاً به آنها اشاره می‌کنیم:

1ـ حافظ قرآن باید با شناسایی مکان‌ها و مواضع آیات مشابه، به هنگام حفظ آنها دقت و تمرکز بیشتری به خرج دهد و نسبت به آیات و صفحات غیرمشابه وقت و حساسیت بیشتری قائل شود. همچنین لازم است با مقایسه قسمت‌های مشابه با یکدیگر، دقیقاً مواضع اختلاف و تمایز آنها شناسایی شود. لازم به ذکر است که اگر حافظ به طور منظم در جلسات و کلاس‌های حفظ شرکت می‌کند و از محضر استاد حفظ بهره می‌برد، این آگاهی از سوی استاد به او داده خواهد شد[1]و اگر به صورت فردی کار می‌کند، لازم است در این خصوص با اساتید و حافظان باتجربه مشورت و با کمک آنها مواضع آیات مشابه را شناسایی کند.

2ـ در هنگام مرور و تثبیت آیات مشابه نیز لازم است دقت و زمان بیشتری اختصاص یابد و میزان تکرار و مرور این قسمتها از قسمتهای دیگر بیشتر باشد.

3ـ قرار دادن نشانه‌ها و رموز ویژه هم می‌تواند به حافظ قرآن در رفع مشکل مواجهه با آیات مشابه کمک کند. دستیابی به اینگونه رموز هم نیازمند دقت و توجه حافظ است. به تجربه ثابت شده است که پایبندی هرچه بیشتر به برنامه مرور و تکرار محفوظات، حافظ قرآن را برای دستیابی به اینگونه نشانه‌ها بهتر یاری خواهد کرد. به دو نمونه از این نشانه‌ها توجه کنید:

  • در مورد عبارات پایانی آیات 176 (وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ)، 177 (وَلهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ) و 178 (وَلَهْمُ عَذَابٌ مُّهِینٌ) در سوره مبارکه آل عمران، استفاده از رمز «عام» توصیه شده است. این رمز از کنار هم قرار گرفتن حرف اول کلمات پایانی این سه آیه (یعنی «ع»، «ا» و «م») پدید می‌آید.
  • عبارت (لِیَکْفُرُواْ بِمَا آتَیْنَاهُمْ فَتَمَتَّعُواْ فَسَوْفَ تَعْلَمُونَ) در آیات 55 سوره مبارکه نحل و آیه 34 سوره مبارکه روم عیناً‌ تکرار شده است. همین عبارت با اندکی تفاوت و به صورت (لِیَکْفُرُوا بِمَا آتَیْنَاهُمْ وَلِیَتَمَتَّعُوا فَسَوْفَ یَعْلَمُونَ) در آیه 66 سوره مبارکه عنکبوت آمده است. برای پرهیز از اشتباه در قرائت این عبارت در مواضع سه‌گانه فوق، یادسپاری نام سوره‌ها یا استفاده از رمز «یکی در میان» می‌تواند مفید باشد؛ توضیح آنکه حافظ به هنگام مرور باید توجه داشته باشد که سوره مبارکه عنکبوت ـ که دارای عبارت متفاوت است ـ در میان دو سوره دیگر واقع شده، و با تکیه بر همین نکته عبارت مورد نظر را به درستی تلاوت نماید.

4ـ یکی از فوائد «حفظ شماره آیات» کمک به حافظ در تشخیص درست موارد مشابه است.

5ـ اگر عملی کردن هیچیک از راهکارهای قبلی برای حافظ ممکن نیست، داشتن برنامه مرور منظم و پیوسته و پایبندی به اجرای آن و نیز عمل به برنامه تثبیت محفوظات ـ که در درس هفتم کیفیت آن را بیان کردیم ـ خودبخود مشکل حافظ را در مورد آیات مشابه برطرف خواهد نمود.

6ـ راهکار دیگری که از سوی بسیاری از حافظان باتجربه مطرح می‌شود «نگارش و نوشتن» آیات و قسمتهای مشابه و مقایسه نمودن آنها با یکدیگر است. به طور کلی نگارش محفوظات تأثیر بسزایی در تثبیت بهتر آنها در ذهن دارد.[2]

* نکته: روش حفظ و مرور آیات مشابه با دیگر قسمت‌های قرآن تفاوت چندانی ندارد و تنها مستلزم دقت و تمرکز بیشتر و کمی هم زحمت افزون‌تر برای مرور و تکرار می‌باشد.

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح الله ناظمی

 

پی نوشت:


[1]. و این خود یکی از برکات مهم شرکت در جلسات حفظ و بهره‌گیری از محضر استاد شمرده می‌شود.

[2]. بر این اساس ایده نگارش کل قرآن توسط حافظ قرآن از سوی بسیاری از کارشناسان حفظ مطرح شده است؛ به این ترتیب که حافظ قرآن پس از حفظ هر صفحه و تسلط بر آن، آن را در دفتری مخصوص با دقت و با رعایت همه نکات رسم الخطی بنویسد و در نتیجه همزمان با پیشرفت کار حفظ و حفظ کل قرآن، حاافظ قرآنی به خط خود پدید می‌آورد.


ترمیم محفوظات

ترمیم محفوظات زمانی مطرح می‌شود که حافظ قرآن به دلایل مختلف ـ از جمله پایبند نبودن به نظم و برنامه‌ریزی در حفظ، رخ دادن حادثه‌ای ناگوار و پیش‌بینی نشده، عمل نکردن به برنامه مرور و تکرار محفوظات و ... ـ برای مدتی کوتاه یا طولانی از برنامه حفظ و مرور فاصله می‌گیرد و در نتیجه تمام یا بخشی از محفوظات خود را فراموش می‌کند؛ به این معنا که دیگر قادر به بازخوانی شخصی آنها یا پاسخ به پرسشهایی که از وی می‌شود نیست. مشکلی که عموم حافظان در چنین حالتی با آن مواجه می‌شوند احساس دلسردی، افسردگی و از دست دادن انگیزه برای شروع دوباره کار حفظ و رسیدن به کیفیت مطلوب است.

اما راه مقابله با این مشکل چیست؟ اولاً حافظ قرآن باید بکوشد از ابتدا در قالب برنامه‌ای منظم و دقیق کار حفظ و مرور را آغاز و دنبال نماید تا اساساً با چنین مشکلی مواجه نگردد. ثانیاً اگر به هر دلیلی برای مدت‌زمانی از فضای حفظ و مرور فاصله گرفت و سپس احساس کرد که تمام یا بخشی از محفوظات خود را فراموش کرده، ابتدا باید به ارزیابی دقیق شرایط خود بپردازد. این «ارزیابی شخصی» به معنای تعیین میزان و درصد تسلط حافظ بر بخشهای مختلف محفوظات گذشته است. البته توصیه می‌شود این کار زیر نظر استاد حفظ انجام گیرد که در این صورت، او می‌تواند وضعیت تسلط حافظ بر محفوظات گذشته را به درستی تبیین و راهنماییهای لازم را برای او ارائه نماید. اما در صورت عدم دسترسی به استاد، خود فرد با انجام مراحل زیر می‌تواند ارزیابی شخصی و ترمیم محفوظات را آغاز نموده و به انجام رساند. برای روشن شدن بهتر موضوع، فرض کنید شما در گذشته حافظ ده جزء ابتدایی بوده‌اید، ولی در یک بازه زمانی شش‌ماهه به دلیل فرارسیدن زمان آزمون سراسری ورود به دانشگاه ترجیح داده‌اید تمام فراغت خود را به درس خواندن اختصاص دهید و در نتیجه تمام یا بخشی از محفوظات شما در معرض فراموشی قرار گرفته است. اما اکنون پس از گذشت شش ماه دوباره می‌خواهید فعالیتهای حفظ خود را سر و سامان دهید. برای ترمیم محفوظات خود انجام مراحل زیر را پیشنهاد می‌کنیم:

1ـ تا زمانی که دوباره بر این ده جزء مسلط نشده‌اید، حتی به فکر حفظ کردن قسمتهای جدید نیفتید؛ زیرا انجام این کار به غیر از اینکه ذهن شما را آشفته‌تر کند نتیجه دیگری نخواهد داشت.

2ـ بهتر است کار ارزیابی کیفیت محفوظات را از آخر به اول (یعنی از جزء دهم به جزء اول) آغاز کنید.[1]

3ـ کار ارزیابی را صفحه به صفحه ـ برای مثال، از صفحه اول جزء دهم ـ آغاز کنید و پیش ببرید.

4ـ در ابتدا سعی کنید هر صفحه را از حفظ بخوانید. با انجام این کار درمی‌یابید که وضعیت هر صفحه از دو حالت کلی خارج نیست: اول اینکه تمام یا بیشتر آن را فراموش کرده‌اید و حافظه شما توانایی بازیابی مجدد آن را ندارد، که در این صورت باید آن صفحه را دوباره حفظ کنید.[2]حالت دوم عبارت است از اینکه آن صفحه نیاز به حفظ مجدد ندارد، اما تعداد اشتباهات و مکثهای شما در آن از حد معمول بیشتر است. به طور کلی اگر به هنگام مرور هر صفحه از محفوظات اشتباهات شما از پنج مورد بیشتر بود، آن صفحه نیاز به ترمیم و در نتیجه تکرار بیشتر دارد. پیشنهاد می‌شود اینگونه صفحات را حداقل پنج بار مرور کنید و سپس به سراغ صفحه بعد بروید.

* تذکر:کار ترمیم محفوظات نیازمند صبر و حوصله بسیار است. بنابراین باید به شدت از عجله کردن بپرهیزید و تا زمانی که از تثبیت یک صفحه و تسلط مطلوب بر آن مطمئن نشده‌اید به سراغ صفحه دیگر نروید. بی‌تردید ثمره این صبر و تحمل بسیار شیرین خواهد بود و موجب می‌شود تا بار دیگر شما طعم شیرین حفظ قرآن را بچشید و با دلگرمی و انگیزه بیشتر به حفظ قسمتهای جدید بپردازید.

 

 

پی نوشت:


[1]. این توصیه به خاطر این است که اجزاء اولیه معمولاً بیشتر از اجزاء پایانی مرور و تکرار شده‌اند و آغاز کار ترمیم محفوظات از پایان، می‌تواند مرور کمتر آنها را تا حدودی جبران نماید.

[2]. برای حفظ مجدد اینگونه صفحات البته باید مراحلی را که در درس چهارم گذشت طی نمایید، اما توجه داشته باشید که انجام این کار از حفظ اولیه به مراتب آسان‌تر است و به مراتب به زمان کمتری نیاز دارد.

روش تثبیت محفوظات

الف) تثبیت محفوظات

تثبیت محفوظات به چه معناست و تفاوت آن با مرور[1]چیست؟ «تثبیت» در حفظ قرآن به معنای استحکام نهایی و توأم با اطمینان محفوظات است. حافظ برای رسیدن به این نقطه، با عمل کردن به برنامه‌ای خاص و متناسب با تواناییهای خود، از آمادگی کاملی جهت ارائه محفوظات برخوردار می‌شود و خاطر خود را از بابت فراموش نکردن آنها آسوده می‌کند. برنامه تثبیت با تعریف فوق را می‌توان مقوله‌ای جدا از مرور و تکرار محفوظات دانست.[2]مرور و تکرار ـ چنانچه در درس پنجم گفتیم ـ مقوله‌ای است که حافظ تا پایان عمر خود با آن درگیر است، اما مقوله تثبیت امری موقت است که حافظ ـ طبق توضیحی که در ادامه خواهیم داد ـ در مدت‌زمانی محدود به آن می‌پردازد.

اقسام تثبیت

تثبیت محفوظات با تعریف فوق را می‌توان دو گونه دانست: تثبیت جزئی و تثبیت کلی.

1. تثبیت جزئی: این نوع تثبیت پس از حفظ هر جزء عملی می‌شود؛ به این ترتیب که حافظ ـ مثلاً ـ با اتمام حفظ جزء اول، در یک بازه زمانی حداکثر یک ‌هفته‌ای، به تثبیت همان جزء می‌پردازد و پس از آن حفظ جزء دوم را شروع می‌کند. در این یک هفته لازم است حافظ در هر روز بین یک تا سه بار، جزئی را که به‌تازگی حفظ کرده مرور نماید. به این ترتیب و پس از یک هفته، حافظ به خوبی بر جزء اول مسلط می‌شود و با خیال آسوده به حفظ جزء دوم می‌پردازد.

2. تثبیت کلی: این نوع تثبیت مربوط به زمانی است که حافظ کل قرآن یا حجم قابل توجهی از آن (مثلاً 10 یا 20 جزء) را حفظ می‌کند و پس از آن زمانی را به تثبیت محفوظات اختصاص می‌دهد. برنامه‌های گوناگونی را می‌توان برای این نوع تثبیت ارائه کرد که کیفیت آنها بسته به شرایط افراد تفاوت می‌کند. راهکار اصولی برای عملی کردن این نوع تثبیت، مشورت با مربی حفظ یا حافظان باتجربه و دریافت برنامه مناسب است. برای مثال، شخصی که موفق به حفظ کل قرآن شده، برای تثبیت کلی محفوظات خود باید در یک بازه زمانی سه تا شش‌ماهه، هر روز حداقل سه جزء از محفوظاتش را مرور کند. او پس از این زمان، طبق برنامه «مرور در بلندمدت»، می‌تواند به مرور یک جزء در روز بسنده نماید. اجرای برنامه تثبیت کلی محفوظات با کیفیت فوق، به ویژه برای حافظانی که خواهان حضور موفق در مسابقات، آزمونها و محافل قرآنی هستند توصیه می‌شود. با انجام این کار، حافظ قرآن برای حضور در مسابقات نیاز به زحمت چندانی ندارد و تنها کافی است در فاصله زمانی یک‌ماهه تا شروع مسابقات، بار دیگر به مرور جدی محفوظات بپردازد و به سطح آمادگی مطلوب برسد.

برنامه‌ای که در بالا گفتیم برای عمل در طول دوران حفظ است، اما حافظانی که طبق چنین برنامه‌ای پیش نرفته‌اند و موفق به حفظ کل قرآن یا اجزائی از آن شده‌اند نیز بهتر است به فکر تثبیت محفوظات خود به روش فوق باشند. توصیه می‌شود این عزیزان پس از مشورت با یک یا چند تن از حافظان موفق، برنامه‌ای را برای تثبیت محفوظات خود تدارک دیده و نسبت به عملی کردن آن با جدیت اقدام نمایند.

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح الله ناظمی

پی نوشت:


[1]مقصود ما در اینجا «مرور در بلند مدت» است.

[2]. لازم به ذکر است که در نگاه برخی از مدرسان حفظ قرآن، تثبیت محفوظات با آنچه در بالا گفتیم اندکی متفاوت است (هرچند ماهیت و نتیجه هر دو تعریف یکسان می‌باشد). از نظر این عده تثبیت محفوظات مرحله‌ای جدا از مرحله مرور نیست و در حقیقت، در همان مرحله مرور «تثبیت» نیز تحقق می‌یابد. به بیان دیگر، پس از حفظ یک مقطع جدید، اگر مرور و تکرار آنها طبق برنامه و به مقدار کافی اتفاق بیفتد، آن مقطع «تثبیت» می‌شود. اما تعریف فوق از تثبیت محفوظات را می‌توان مرحله‌ای مجزا و کمی متفاوت از مرور دانست که برای رسیدن به کیفیتی مطلوب در حفظ قرآن باید مدنظر حافظ قرار گیرد (همچنانکه بررسی و مطالعه تجربیات بسیاری از حافظان موفق نیز این گفته را تأیید می‌کند).

حفّاظ قرآن، دوستان خدایند!

ج) اقسام مرور

1.مرور از حافظه

بهترین و مؤثرترین روش مرور محفوظات «مرور از حافظه» است. مرور از حافظه زمانی رخ می‌دهد که حافظ قرآن با تکیه بر حافظه بهترین و مؤثرترین خود، سعی می‌کند محفوظات را از حفظ بخواند. در این روش حافظ، قرآن را می‌بندد و می‌کوشد محفوظات جدید یا قدیم را با کمک گرفتن از حافظه (و به عبارت بهتر، با کار کشیدن از حافظه) بازیابی نموده و بر زبان جاری سازد. نکته حائز اهمیت در این روش آن است که حافظ نباید بلافاصله پس از مکث یا به خاطر نیاوردن عبارات و آیات به قرآن مراجعه کند؛ بلکه باید سعی کند با تأمل و دقت در محل قرار گرفتن آیه و عبارات قبلی و بعدی آن و نیز ارتباطات معنایی و لفظی که در هنگام حفظ بین آیات برقرار نموده آنها را به یاد آورد و اگر این تأمل و دقت نتیجه‌بخش نبود، آنگاه به قرآن مراجعه کند. البته این مراجعه هم باید مراجعه‌ای مؤثر و مفید باشد؛ به این معنا که صرفاً به دیدن قسمت مورد نظر بسنده نکرده و با دقت در مکان قرار گرفتن آیه و نیز ارتباطش با آیات قبل و بعد، بکوشد برای همیشه آن را در ذهن خود تثبیت نماید تا در مرورهای بعدی دوباره در به یاد آوردن آن دچار مشکل نشود. به علاوه، به هنگام خواندن محل اشتباه هم، بهتر است خواندن خود را از یک یا چند آیه قبل و در آیات طولانی، از ابتدای آیه آغاز نماید.

* یک توصیه کابردی: در موارد بسیاری حافظ قرآن در مرورهای خود با اشکالات مشابهی مواجه می‌شود؛ به این معنا که مثلاً در مرور سوره مبارکة‌ »نساء»، در یادآوری انتهای آیات، به دفعات متعدد به مشکل برمی‌خورد؛ یا در سوره مبارکه هود، در مرور و بازخوانی داستان پیامبرانی که در این سوره آمده به جهت مشابهت آن با آیاتی که در سورة‌ مبارکه اعراف آمده دچار مشکل می‌شود. یک راه‌حل کلیدی برای مواجهه با اینگونه اشکالات ـ که البته در بحث «حفظ و مرور آیات و عبارات مشابه» نیز به آن اشاره خواهد شد ـ نگارش و نوشتن دقیق محل و مورد اشتباه و در صورت لزوم مقایسه آن با قسمتهای مشابه است. اگر حافظ قرآن محلهایی را که به هنگام مرور و بازخوانی آنها با مشکل مواجه می‌شود به طور منظم یادداشت نماید و در فرصتی جداگانه به بررسی موارد یادداشت‌شده بپردازد، بی‌تردید در مرورهای آینده با مشکلات کمتری مواجه خواهد شد.

2.مرور شنیداری: در این روش، حافظ قرآن با گوش دادن به تلاوت ترتیل قسمتهایی که قبلاً حفظ نموده، آنها را مرور می‌کند. این روش از نظر اهمیت و فایده پس از روش نخست (مرور از حافظه) قرار می‌گیرد و تنها به منظور ایجاد تنوع در مرور توصیه می‌شود. البته حافظ باید به هنگام مرور از طریق گوش دادن به تلاوت ترتیل، «فعالانه» عمل نماید و نه «منفعلانه»؛ به این معنا که همواره یک کلمه یا عبارت از قاری مرتّل جلوتر باشد و قبل از خواندن او، کلمه یا عبارت بعدی را به خاطر آورد و اگر نتوانست، تلاوت را متوقف سازد و پس از تأمل بر قسمتی که به خاطر نمی‌آورد، ادامه آن را گوش دهد. چنانچه گفتیم، این روش مرور بهتر است صرفاً جهت تنوع بخشیدن به برنامه مرور محفوظات مورد استفاده حافظ قرار گیرد.[1]البته نکته مهم در اینجا استفاده از تلاوت ترتیل مناسب است، که ویژگیهای آن را در ادامه بیان خواهیم کرد.

3.مرور ذهنی: در این نوع مرور، فرد بدون اینکه آیات را بر زبان آورد در ذهن خود آنها را دوره می‌کند. طبیعتاً چنین مروری برای محفوظات تثبیت‌شده و استوار حافظ مناسب است و باید به طور محدود و ـ مثلاً ـ برای استفاده هرچه بهتر از زمانهایی که نمی‌توان برای آنها برنامه‌ریزی خاصی داشت استفاده شود.

* نکته: مرور با استفاده از دو روش (شنیداری و ذهنی) به ویژه برای افراد شاغل (مثل کارمندان) می‌تواند بسیار مفید و راهگشا باشد. این دسته از علاقمندان به حفظ قرآن، می‌توانند هنگام عزیمت به محل کار یا بازگشت به منزل یا دیگر موقعیتها، با استفاده از این دو روش محفوظات خود را مرور کنند.

4.مرور از روی مصحف: حافظ می‌تواند گاهی اوقات برخی اجزاء و صفحات را از روی مصحف و با هدف استقرار هرچه بهتر مکان آیات در ذهن مرور کند.

هـ) کدام دوره ترتیل برای استفاده حافظان قرآن مناسبتر است؟

برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید ویژگی‌های یک ترتیل استاندارد و مناسب را بیان کنیم. ترتیل خوب و استاندارد باید حائز ویژگی‌های زیر باشد:

* تمامی اجزاء قرآن با لهجه عربی فصیح و به گونه‌ای صحیح و متقن تلاوت شده باشد.

* سرعت تلاوت ـ چنانچه در تعریف ترتیل آمده است ـ از ریتم و آهنگی مناسب و معتدل برخوردار باشد؛ نه آنچنان تند که به اجرای قواعد تجویدی لطمه بزند و نه آنچنان کند که موجب خستگی شنونده شود.

* قاری مرتّل کلیه قواعد تجویدی را به نحو احسن اجرا کرده باشد.

* نحوه تلاوت قاری و وقف و وصل‌های او نشان‌دهنده توجه و اشراف وی به مبحث «وقف و ابتدا» و آشنایی با مفاهیم آیات باشد.

* تلاوت قاری از نظر صوتی و لحنی مطلوب و جذاب باشد و البته، قاری در استفاده از نغمات و الحان به افراط نگراییده باشد.

شاید همه ویژگی‌های فوق به طور کامل در هیچ دوره ترتیلی یافت نشود، اما بسیاری از آنها را در برخی از ترتیل‌ها می‌توان یافت. از میان دوره‌های متعدد ترتیل که هم‌اکنون موجود است، به اذعان بیشتر کارشناسان قرائت و نیز حافظان موفق قرآن، دوره ترتیل استاد محمد صدیق منشاوی و سپس دوره ترتیل استاد محمود خلیل الحصری بر دیگر ترتیل‌ها برتری دارد و این برتری به سبب برخورداری حداکثری آنها از معیارهای یک ترتیل استاندارد است (که در بالا به قسمتهایی از آن اشاره شد). بنابراین توصیه عموم کارشناسان قرائت و حفظ به حافظان قرآن و کسانی که خواهان یادگیری اصولی ترتیل‌خوانی و رعایت قواعد تجوید، وقف و ابتدا و صوت و لحن هستند، استفاده از این دو دوره در وهله نخست است.[2]علاوه بر این، ترتیل‌های متعددی نیز توسط قاریان هم‌وطن تلاوت شده و در دسترس است که مشهورترین آنها ترتیل استاد شهریار پرهیزگار است.

* نکته: در سال‌های اخیر، ترتیل‌های پرشماری از مرتّلان عرب‌زبان دیگر ـ به ویژه از کشور عربستان ـ به کشور ما وارد شده، که متأسفانه بیشتر آنها حتی از استانداردهای اولیه ترتیل هم برخوردار نیست. توصیه کارشناسان در درجه اول استفاده از ترتیل‌های قرّاء مصری و ایرانی است، و در صورت تمایل به استفاده از ترتیل مرتّلان دیگر، تنها ترتیلهای محمد جبرئیل، مشاری العفاسی و محمد ایوب توصیه می‌شود.[3]

 

 منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح الله ناظمی

پی نوشت:


[1]. برای مثال، اگر برنامه مرور روزانه شما مرور دو جزء است، یک جزء و نیم آن را با استفاده از روش «مرور از حافظه» و نیم جزء دیگر را با استفاده از تلاوت ترتیل مرور کنید؛ یا اگر یک ساعت را برای مرور محفوظات اختصاص داده‌اید، 45 دقیقه را با استفاده از روش اول و 15 دقیقه دیگر را با استفاده از روش دوم مرور نمایید.

[2]. البته این سخن به معنای تأیید مطلق ترتیل استاد منشاوی و استاد حصری نیست و اشکالاتی ـ به ویژه در بحث وقف و ابتدا ـ در تلاوت ترتیل این دو استاد وجود دارد.

1. و بهتر است این استفاده هم به طور ضمنی و حاشیه‌ای و در کنار استفاده از یکی از ترتیلهای قاریان مصری یا ایرانی باشد و نه به طور مطلق.

روش های تکرار و مرور محفوظات(1)

الف) ‌اهمیت و جایگاه مرور در حفظ قرآن

اگر از هر یک از حافظان موفق قرآن بپرسید که «در فرآیند حفظ قرآن، حفظ قسمتهای جدید مهم‌تر است یا مرور و نگهداری محفوظات گذشته؟» بی‌درنگ به شما خواهد گفت: «مرور و نگهداری محفوظات گذشته». این اهمیت بدان حد است که می‌توان ادعا کرد سهم حفظ کردن و از بر نمودن سور و آیات جدید در حفظ قرآن حداکثر 20 تا 30 درصد است و مابقی این سهم از آن «مرور و تکرار محفوظات» می‌باشد. بحث مرور از همان آغاز روند حفظ مطرح است و به تدریج و با افزایش حجم محفوظات جدی‌تر و پررنگ‌تر می‌شود. توضیحات بعدی ما در خصوص اقسام مرور، این گفته را روشن‌تر خواهد کرد.

ب) اقسام سه‌گانه مرور

در فرآیند حفظ قرآن می‌توان سه قسم مرور را در سه بازه زمانی مختلف به شرح زیر در نظر گرفت:

1ـ مرور در کوتاه‌مدت: این قسم مرور مربوط به محفوظات جدید است. مقطعی که در هر زمانی از روز به عنوان «حفظ جدید» توسط حافظ به ذهن سپرده می‌شود، لازم است در همان روز و ترجیحاً در چند فاصله زمانی تکرار شود. میزان این تکرار حداقل 10 بار در روز است و اگر این میزان به 15، 20 و بیشتر هم افزایش یابد مطلوب‌تر است و کیفیت حفظ قسمت جدید را افزایش می‌دهد. حافظ قرآن لازم است صفحه با نیم‌صفحه‌ای را که ـ مثلاً ـ در آغاز روز حفظ می‌کند، در چند فاصله زمانی در طول روز (مثلاً در میانه روز، آغاز شب و پیش از خواب) 5 بار یا بیشتر تکرار کند،[1]تا بدین ترتیب به برنامه «مرور در کوتاه‌مدت» به عنوان اولین گام از برنامه مرور عمل کرده باشد و در نتیجه مقطع جدید به خوبی در ذهن او تثبیت شود.

2ـ مرور در میان‌مدت: این قسم مرور به این معنا است که حافظ صفحه یا نیم‌صفحه‌ای را که امروز حفظ می‌کند، تا یک هفته یا ده روز بعد، حداقل روزی یک بار تکرار کند. توضیح آنکه لازم است حافظ قرآن هر روز و ترجیحاً پیش از حفظ مقطع جدید، صفحاتی را که در هفته یا ده روز اخیر به ذهن سپرده، حداقل یک ‌بار تکرار کند و سپس این صفحات را به تدریج به برنامه «مرور در بلندمدت» منتقل نماید. لازم به تذکر است، نکته‌ای که معمولاً از سوی بسیاری از حافظان تازه‌کار مورد غفلت قرار می‌گیرد این است که آنها پس از حفظ کردن یک مقطع جدید، در روزهای بعدی از آن غفلت می‌ورزند و مرور و تکرار آن را به زمانی که برای مرور کل محفوظات اختصاص داده‌اند واگذار می‌کنند. انجام این کار در بیشتر مواقع موجب فراموشی بخش زیادی از قسمتهای جدید می‌شود و حافظان را وادار به حفظ دوباره آنها می‌نماید. اما عمل به برنامه «مرور در میان‌مدت» و پایبندی به تکرار قسمتهای جدید تا یک هفته یا ده روز پس از حفظ، از بروز این مشکل جلوگیری می‌کند.

3ـ مرور در بلندمدت: این قسم مرور همان است که حافظ قرآن باید تا پایان عمر به آن پایبند باشد و در هر شرایطی، با برنامه‌ریزی مناسب و به طور منظم، محفوظات گذشته خود را مرور نماید. میزان مرور محفوظات در این قسم، وابسته به حجم محفوظات فرد است؛ مثلاً برای حافظان 10 جزء حداقل یک جزء در روز و برای حافظان 20 جزء حداقل 2 جزء در روز پیشنهاد می‌شود. حافظان کل قرآن مشروط به عملی کردن دوره تثبیت کل محفوظات (که در بحث بعدی به آن اشاره می‌کنیم) می‌توانند به مرور روزانه یک جزء بسنده نمایند.[2]بنابر آنچه گفتیم برنامه مرور سه‌گانه اولین صفحه جزء 30 به قرار زیر خواهد بود:

مرور در کوتاه‌مدت: تکرار این صفحه 10 تا 20 بار در همان روزی که آن را حفظ می‌کنیم؛

مرور در میان‌مدت: تکرار این صفحه تا یک هفته یا ده روز پس از حفظ آن، حداقل یک بار در روز؛

مرور در بلندمدت: تکرار متناوب و منظم آن در قالب برنامه مرور کلی محفوظات.

* نکته: لازم است حافظان قرآن هنگام برنامه‌ریزی برای مرور، به قسمتهایی که اخیراً حفظ کرده‌اند توجه بیشتری داشته باشند و وقت بیشتری برای مرور آنها اختصاص دهند.

منبع: آموزش عمومی حفظ قرآن/روح الله ناظمی

 

 

پی نوشت:


[1]. چه زیباست که انجام این کار طبق سنت رسیده از معصومان (علیهم السلام)، پس از ادای نمازهای یومیه و پیش از خواب شبانه انجام گیرد.

[2]. البته توصیه‌ای که در این زمینه از سوی بسیاری از کارشناسان حفظ قرآن مطرح می‌شود، مرور «یک دهم» کل محفوظات در هر روز است و بر این اساس، کسی که حافظ کل قرآن است، برای بهره‌مندی از تسلط مناسب بر محفوظات و توانایی ارائه مطلوب آنها، باید در هر روز به مرور سه جزء از محفوظات خود بپردازد.

مراحل حفظ یک مقطع از سوره

مقطع یا واحد حفظ مقداری از متن قرآن است که حافظ در هر نوبت به محفوظات قبلی خود اضافه می‌کند. پیشنهاد می‌شود علاقمندان، حفظ مقاطع جدید را بر اساس معیار «نیم‌صفحه» یا «صفحه» انجام دهند؛ زیرا انجام این کار به فرد در جهت حاکم کردن هر چه بیشتر نظم در کار خود کمک می‌کند و حافظه نیز بهتر می‌تواند با حفظ یک مقدار ثابت (یعنی نیم یا یک صفحه) در هر نوبت خود را سازگار نماید. [1]

* نکته مهم: توصیه عموم اساتید حفظ و حافظان موفّق به علاقمندان حفظ قرآن این است که در ابتدای کار و حد‌اقل در سه ماه اول، مقطع حفظ خود را از «نیم‌صفحه» بیشتر نکنند. توجه به این نکته فرد را از آفاتی که دامنگیر بسیاری از مشتاقان حفظ می‌شود ـ‌ از جمله از دست دادن شوق و حرارت اولیه برای حفظ قرآن، خستگیهای روحی و جسمی، احساس دلزدگی نسبت به حفظ و حتی تلاوت قرآن و ... ـ باز می‌دارد و علاوه بر تقویت و افزایش اشتیاق و انگیزه درونی، آمادگی و کارکرد حافظه را نیز افزایش می‌دهد. پس از این مدت، شخص می‌تواند مقطع حفظ را به یک صفحه افزایش دهد و تا پایان کار نیز به این روال پایبند باشد. حفظ کردن بیش از یک صفحه به عنوان حفظ جدید در هر نوبت، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.[2]

اما برای حفظ یک مقطع (مثلاً یک صفحه) باید چه کارهایی انجام داد؟ در ادامه با برشمردن چند مرحله، به این پرسش پاسخ می‌دهیم:

مرحله اول: اطمینان از صحت روخوانی و تسلط بر روانخوانی آیات: پیش از آغاز حفظ مقطعی خاص از قرآن، لازم است ابتدا روخوانی صحیح آن را فراگیریم و پس از تسلط بر روانخوانی، به حفظ آن اقدام نماییم. اهمیت این مرحله از آنجاست که اشتباه در روخوانی آیات موجب حفظ کردن نادرست آنها می‌شود و سپس تکرار چندباره‌ این اشتباه، آن را در ذهن تثبیت می‌کند. آنگاه حافظ پس از پی بردن به اشتباه خود کار دشواری برای تصحیح آن خواهد داشت و با مشقت فراوان مواجه خواهد شد. از این رو لازم است فرد در ابتدا از صحت روخوانی آیات اطمینان یابد و پس از خواندن چندباره آنها و تسلط بر روانخوانی آیات به حفظ آنها بپردازد. برای اطمینان از صحت روخوانی می‌توانیم یک یا چند بار تلاوت ترتیل مقطع مورد نظر را گوش کنیم، یا نزد کسی که به صحت روخوانی او اعتماد داریم آن مقطع را تلاوت کنیم.

مرحله دوم: تقطیع و تقسیم‌بندی آیات (با دقت در ارتباطات معنایی و لفظی آیات): پیش از پرداختن به حفظ مقطع مورد نظر (مثلاً صفحه اول جزء 30) لازم است با دقت و تمرکز بر کل آیات صفحه، آن را به قطعات کوچک‌‌تری تقسیم کنیم. البته نباید در این کار افراط کنیم و باید توجه داشته باشیم که هر قدر تعداد این قطعات کمتر باشد، حفظ مقطع آسان‌تر خواهد بود. تقسیم کردن هر مقطع به دو یا سه قسمت تقسیم‌بندی مناسبی است. بدیهی است که انجام این تقسیم‌بندی وابسته به تسلط نسبی بر معانی و ترجمه‌ آن مقطع است و تا زمانی که حافظ از موضوعات و مسائل مورد بحث در آیات آگاه نباشد نمی‌تواند کار تقطیع را انجام دهد. اهمیت توجه به ترجمه و معنای آیات در حفظ قرآن، از جمله در این مرحله خود را نشان می‌دهد و هر قدر این توجه عمیق‌تر و دقیق‌تر باشد، کیفیت و سهولت کار حفظ را افزایش می‌دهد. به تجربه نیز ثابت شده که اگر حفظ قرآن با دقت و تأمل هرچه بیشتر بر ترجمه و مفاهیم و حتی الامکان مطالعه تفسیر آیات همراه باشد، علاوه بر سهولت کار حفظ، ماندگاری بیشتر محفوظات را هم به دنبال خواهد داشت. برای مثال صفحه اول سوره نبأ را در نظر بگیرید. با دقت در مفهوم آیات آن می‌توانیم آن را به سه قسمت تقسیم کنیم؛ آیات 1 تا 5 (درباره قیامت)، آیات 6 تا 16 (درباره نشانه‌ها و نعمت‌های خدا) و آیات 17 تا 30 (با موضوع برپایی قیامت و اوصاف جهنم).

توجه و نگاه دقیق به الفاظ آیات (دقت در ارتباطات لفظی) نیز در برخی موارد می‌تواند راهگشا باشد و حافظ قرآن را در حفظ و بازیابی و مرور عبارات یاری دهد. برای مثال، توجه به کلمات ابتدایی آیات یک صفحه، عبارتهای پایانی آیات، کلمات جدیدی که قبلاً حفظ نکرده‌اید و برای شما تازگی دارد، کلمات و عبارات تکراری، آیات معروف و ... نمونه‌هایی از دقت در ارتباطات لفظی است.

مرحله سوم: آغاز حفظ آیات: در این مرحله اصل کار حفظ آغاز می‌شود و فرد آیات هر قسمت را جداگانه و با کیفیت زیر حفظ می‌کند:

اگر آیات مورد نظر آیات کوتاه (نیم‌سطر یا کمتر) باشد، زحمت ما کمتر است و کافی است آیات را تک‌تک حفظ کنیم و سپس آنها را دنبال هم قرار دهیم. برای این منظور باید ـ مثلاً ـ آیه اول سوره نبأ (عَمَّ یَتَساءَلونَ) را پس از یک یا چندبار از رو خواندن، از حفظ تکرار کنیم و پس از اطمینان از حفظ آن به سراغ آیه بعدی (عَنِ النَّبَأ العَظیمِ) برویم. آیه دوم را نیز به همین ترتیب (چندبار روخوانی و تکرار از حفظ) به ذهن بسپاریم و به سراغ آیه بعد برویم و این کار را تا حفظ تمامی آیات قسمت مورد نظر (تا آیه 5) ادامه دهیم. بهتر است در این مرحله پس از حفظ هر آیه، یک بار آن را با آیات قبلی از حفظ بخوانیم و سپس به سراغ آیه بعد برویم. پس از پایان یافتن حفظ آیات هر قسمت، حداقل یک بار کل آن آیات را از حفظ می‌خوانیم و بعد به سراغ آیات قسمت بعد می‌رویم.

اما در صورتی که آیات مورد نظر برای حفظ آیات متوسط و بلند باشد چه باید کرد؟ در اینجا نیز روش کلی همان است که درباره آیات کوتاه گفتیم؛ با این تفاوت که حافظ باید آیات و عبارات متوسط و طولانی را با استفاده از علائم و نشانه‌های وقف ـ که معمولاً در قرآنها وجود دارد ـ و نیز با دقت در جمله‌بندی آیات به جملات و عبارتهای کوتاه تبدیل کند و سپس آنها را به همان روشی که در مورد آیات کوتاه گفتیم حفظ نماید و بعد یک یا چند بار کل آیه و در نهایت کل مقطع را از حفظ بخواند. آ

مرحله چهارم: اتصال قطعات به یکدیگر: پس از حفظ کردن قطعات به ترتیب فوق، در این مرحله آنها را به یکدیگر متصل کرده و کل صفحه را چند بار از حفظ تکرار می‌کنیم. مقدار این تکرار تا زمانی است که فرد مطمئن شود می‌تواند کل مقطع را به صورت روان و بدون غلط از حفظ بخواند. بنابراین مقدار آن ممکن است برای هر فردی نسبت به دیگری متفاوت باشد.

با گذراندن مراحل فوق، شما می‌توانید در زمانی که حداکثر نیم ساعت به طول می‌انجامد،‌ کل قطعه مورد نظر را با کیفیتی مطلوب حفظ کنید.[3] اما باید توجه داشته باشید که ماندگاری این حفظ مشروط به عملی کردن مرحله پنجم، یعنی مرور و تکرار محفوظات است که در درس بعدی به تفصیل درباره آن سخن خواهیم گفت.

مرحله پنجم: مرور محفوظات در کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت. توضیح این مرحله در درس بعدی (مرور و تکرار محفوظات) خواهد آمد.

 

 

پی نوشت:


[1] . برای انتخاب مقطع حفظ پیشنهادهای دیگری نیز داده شده که مهم‌ترین آنها عبارت است از: مبنا قرار دادن تعداد آیات (مثلا حفظ 5 تا 10 آیه در هر نوبت) و مبنا قرار دادن زمان (که مقصود از آن در نظر گرفتن یک زمان ثابت ـ مثلاً نیم ساعت ـ برای حفظ قسمتهای جدید است). برای تفصیل بیشتر ر.ک: کتاب «نگاهی تحلیلی بر مبانی و روشهای حفظ قرآن کریم»، ص 122 تا 127.

[2] . البته افراد نابغه و کسانی که از ضریب هوشی بالایی برخوردارند، می‌توانند پس از مشورت با یکی از اساتید مجرّب حفظ قرآن و تأیید گرفتن از ایشان، تعداد صفحات بیشتری را برای حفظ جدید در هر روز انتخاب نمایند.

[3] . زمان نیم ساعت زمان مورد نیاز برای حافظه‌های متوسط است و البته به شرط تداوم کار حفظ، این زمان به تدریج کاهش یافته و حتی به 15 دقیقه کاهش می‌یابد.

نکات کلیدی پیش از آغاز حفظ قرآن

الف) ویژگی‌های مصحف حفظ

 

در پست قبلی  گفتیم که مهم‌ترین نکته در حفظ قرآن به روش دیداری این است که در فرآیند حفظ کل قرآن، به تعداد صفحات این کتاب مقدس، تصاویری در حافظه بلندمدت حافظ نقش می‌بندد؛ که هر قدر این تصاویر روشن‌تر و واضح‌تر باشد، کیفیت حفظ ارتقا می‌یابد و شخص از کار خود احساس رضایت بیشتری خواهد کرد. با توجه به این نکته اصلی، به بیان مهمترین ویژگیهای مصحف حفظ می‌پردازیم. در ابتدا لازم است بیان کنیم که «مصحف حفظ» همان قرآن ویژه‌ای است که حافظ در ابتدای کار حفظ برای خود برمی‌گزیند و ـ بنابر توصیه اکید عموم اساتید حفظ قرآن ـ بهتر است تا پایان یافتن حفظ کل قرآن، تمام فعالیت حفظ و مرور خود را با استفاده از همان قرآن انجام دهد. اما ویژگیهای این مصحف:

*بهتر است مصحف حفظ ـ چه برای حفظ آیات و چه برای در مرور و تکرار آنها ـ از قرآنهای رایج 15 سطری انتخاب شود. دلیل این توصیه اولاً ویژگی منحصر به فرد این قرآنها در پایان یافتن صفحات به آیات است؛ به این معنا که آیه پایانی هر صفحه در همان صفحه تمام می‌شود و آخرین چیزی که در صفحه دیده می‌شود، شماره آن آیه است. همین ویژگی کمک شایان توجهی به حفظ آیات و شکل‌گیری تصویر ذهنی مورد نظر در حافظه می‌کند. همچنین زیبایی، صحّت و اتقان این رسم الخط و فراوانی و در دسترس بودن آن نسبت به قرآنهای دیگر موجبات امتیاز و برتری آن را فراهم کرده است.[1]

*بهتر است مصحف حفظ بدون ترجمه باشد؛ چه ترجمه زیرنویس یا ترجمه در حاشیه، و به طور کلی و تا حد امکان از هرگونه حاشیه دیگر نیز خالی باشد. هر قدر مصحف حفظ ساده‌تر و بی‌پیرایه‌تر باشد، قدرت تمرکز و دقت حافظ در هنگام حفظ افزایش یافته و ذهن او با سهولت بیشتری بر متن آیات متمرکز می‌شود.

*رنگ زمینه صفحات به گونه‌ای نباشد که در بلندمدت موجب خستگی چشم و در نتیجه کاهش بازدهی حافظه شود. از اینرو بهتر است از قرآن‌هایی که رنگ زمینه آنها آبی روشن یا سبز مغز پسته‌ای و امثال آن است استفاده شود.

*بهتر است قطع قرآن مورد نظر قطع وزیری (متوسط) باشد. استفاده از قرآن‌هایی در قطع کوچکتر، حداقل به هنگام حفظ مقاطع جدید، مناسب نیست و ممکن است موجب خستگی چشم شود؛ هرچند به هنگام مرور و تکرار نیز بهتر است از قرآن‌های قطع وزیری (یا بزرگتر) استفاده شود. به طور کلی هر قدر رسم الخط مورد استفاده درشت‌تر و واضح‌تر باشد، تثبیت آن در حافظه با سهولت بیشتر همراه خواهد بود.

تمام ویژگی‌های فوق به شکل‌گیری بهتر و دقیق‌تر تصویر ذهنی صفحات در حافظه کمک ‌می‌کند. البته این مطالب بدان معنا نیست که کار حفظ متوقف بر وجود چنین قرآنی شود؛ ولی بی‌تردید تحقق این شرایط، بازدهی کار حافظ را افزایش می‌دهد.

بار دیگر تأکید می‌کنیم که برای موفقیت هرچه بیشتر در امر حفظ قرآن و دستیابی سریع‌تر به نتیجه مطلوب، حتی الامکان از آغاز تا پایان کار حفظ از مصحف واحدی استفاده کنید و اگر این امکان فراهم نیست، سعی کنید حداقل برای حفظ مقاطع جدید از یک قرآن واحد استفاده کنید و مرور و تکرار را با قرآن‌های دیگر انجام دهید.

ب)‌مناسب‌ترین زمان و مکان برای حفظ

بهترین شرایط زمانی و مکانی برای حفظ (حفظ قسمتهای جدید یا مرور محفوظات گذشته) زمانی است که حافظه فرد برای پذیرش مطالب جدید و حفظ آنها آمادگی بهتر و بیشتری دارد و می‌تواند با کیفیتی مطلوب به بازیابی و بازخوانی محفوظات گذشته بپردازد. بنابراین مناسب‌ترین زمان و مکان برای حفظ برای هر کس، بسته به شرایط زندگی او می‌تواند متفاوت باشد. اما به طور کلی و برای عموم علاقمندان به حفظ قرآن، بهترین زمان و مکان از شرایط زیر برخوردار است:

*بهترین زمان: به نظر می‌رسد آغاز روز و پس از استراحت شبانه مناسب‌ترین زمان برای حفظ قسمت‌های جدید است. در این اوقات حافظه برای پذیرش مطالب جدید فراغت و آمادگی بیشتری دارد و هنوز چندان با مشغله‌های روزمره درگیر نشده و در نتیجه بهتر و راحت‌تر مطالب را در خود جای می‌دهد. زمان مناسب برای مرور محفوظات گذشته هم زمانی است که حافظ حداقل کمی از درگیری‌ها و مسائل روزانه خود فراغت یافته باشد. برای مثال، بعد از ادای نمازهای یومیه (یعنی در میانه روز و آغاز شب) و نیز پیش از خواب شبانه زمان‌های خوبی برای مرور محفوظات است.

*بهترین مکان: هر قدر مکانی که حافظ برای فعالیت‌های مرتبط با حفظ (اعم از حفظ جدید، مرور، پرسش و ...) اختصاص می‌دهد، ساده‌تر و بی پیرایه‌تر باشد، به تمرکز ذهنی و بازدهی بهتر کار او کمک می‌کند. بنابراین یک اتاق یا فضای خالی و به دور از هیاهو و تا حد ممکن خالی از تزئینات، مکانی مناسب برای حفظ قرآن خواهد بود.

نکته دیگر در این رابطه آن است که حافظ باید بکوشد تا در حد توان، در زمانها و مکانهای ثابتی به حفظ بپردازد؛ مثلاً حفظ قسمتهای جدید را همیشه در آغاز روز انجام دهد و سپس در چند نوبت ثابت در طول روز، به مرور و تمرین محفوظات بپردازد. توجه به این نکات و عملی ساختن آنها کارکرد حافظه و کیفیت حفظ را افزایش خواهد داد.

ناگفته نماند که افراد شاغل و کسانی که اوقات فراغت چندانی ندارند، می‌توانند با یک برنامه‌ریزی مناسب، از وقتهایی که معمولاً در طول روز هدر می‌رود (مثل زمان انتظار برای رسیدن سرویس رفت و آمد، در اتوبوس یا مترو، هنگام رفتن به محل کار یا برگشت به منزل و ...) به بهترین وجه استفاده کنند و مرور محفوظات خود را در این زمانها انجام دهند.

ج)‌ از کجای قرآن شروع به حفظ کنیم؟

از جمله نکاتی که می‌تواند موجب تقویت انگیزه حافظان و پیشرفت سریع‌تر آنان شود، در نظر گرفتن اهداف زودیاب و در دسترس در حفظ قرآن است. توضیح آنکه ممکن است حفظ کل قرآن با حجمی بیش از 600 صفحه در نگاه اول هدفی سنگین و دست‌نیافتنی به نظر برسد، اما فرد می‌تواند این هدف بزرگ را به اهدافی کوچکتر تبدیل کرده و با دستیابی به هر یک از آنها، در نهایت به آن هدف بزرگ دست یابد. با توجه به این نکته به سؤال فوق چنین پاسخ می‌دهیم: بهتر است کار حفظ خود را از جزء سی‌ام و حفظ سوره‌های کوتاه قرآن (از سوره ناس به سوره نبأ) آغاز کنیم. دلیل اصلی این پیشنهاد آن است که «حفظ جزء سی‌ام» به عنوان هدفی دردسترس و زودیاب، می‌تواند انگیزه ما را برای تداوم کار حفظ دو چندان سازد. به علاوه اینکه بیشتر افراد بسیاری از سوره‌های جزء سی‌ام را حفظ هستند و حفظ مابقی سوره‌ها هم به دلیل کوتاه بودن آیات و آسان بودن مقاطع، کار چندان دشواری نیست. پس از حفظ جزء سی‌ام و تثبیت آن می‌توانید کار خود را از حفظ قرآن از ابتدا (جزء اول) به انتها ادامه دهید.

 



[1]. عموماً این رسم الخط به نام رسم الخط «عثمان طه» شناخته می‌شود.

روش حفظ قرآن

پس از اشاره به فضیلت حفظ قرآن و آشنایی مختصر با برکات آن در درس گذشته، به بیان روش پیشنهادی خود برای حفظ قرآن می‌پردازیم. مهم‌ترین و مؤثرترین روش برای حفظ قرآن که ـ به جز گروه اندکی ـ برای عموم علاقمندان قابل استفاده است و بیشتر حافظان کلام وحی نیز از آن استفاده کرده‌اند «روش دیداری» (بصری) است. پیش از توضیح درباره ویژگی‌های این روش لازم است به یک نکته مهم اشاره کنیم و آن اینکه:مهم‌ترین اتفاق در حفظ قرآن این است که شخص به تعداد صفحات قرآن، تصاویری را در حافظه خود ثبت می‌کند. به بیان دیگر حفظ کل قرآن یا قسمتهایی از آن، عبارت است از تهیه چندین تصویر ذهنی از صفحات قرآن و انتقال آنها به «حافظه بلندمدت».[1]طبیعی است که هر قدر این تصاویر دقیق‌تر و واضح‌تر باشد، بازیابی آنها از حافظه و ارائه آنها، با موفقیت بیشتری توأم خواهد بود. آنچه در حفظ قرآن به روش دیداری اتفاق می‌افتد نیز چیزی جز این نیست که فرد علاقمند با پشتکار فراوان و در پیش گرفتن روشی صحیح و اصولی، بیش از هر چیز حافظه تصویری خود را به کار گیرد و ـ مثلاً ـ 604 تصویر به تعداد صفحات قرآن را در حافظه بلندمدت خود ذخیره نماید. روش دیداری بر اساس دقت و تمرکز قوه بینایی بر آیات و عبارات قرآن و مکان قرار گرفتن آنها در صفحات بنا شده است. کسی که قصد دارد صفحه‌ای از قرآن را حفظ کند، با تکرار چندباره آیات، در حقیقت آنچه را با چشم خود دیده و ضبط کرده در حافظه تثبیت می‌نماید و هر عاملی (اعم از مرور و تکرار، دقت در ارتباطات لفظی و معنایی آیات و ...) که به حک شدن دقیق‌تر و استوارتر این تصویر در ذهن کمک کند، باید بیشتر مورد توجه فرد قرار گیرد.

حفظ قرآن با روش دیداری به دو طریق محقّق می‌شود؛ نخست اینکه فرد کل مقطع مورد نظر برای حفظ (برای مثال صفحه اول جزء 30) را چندین بار از ابتدا تا انتها از رو می‌خواند و البته این خواندن را با نیت حفظ کردن و همراه با دقت بر الفاظ آیات و محل قرار گرفتن هر آیه انجام می‌دهد. طریقه دیگر این است که فرد به جای خواندن مکرر کل مقطع و حفظ یکباره آن، به خواندن و حفظ کردن تک‌تک آیات می‌پردازد و سپس با کنار هم قراردادن آنها، کل مقطع را حفظ می‌نماید.[2]

تجربه نشان داده که حفظ به طریقه دوم زمان کمتری می‌گیرد و از طرفی کیفیت کار نیز در این روش مطلوب‌تر است. از این‌رو بهتر است برای پرداختن به حفظ قرآن از روش دوم استفاده کنیم.

لازم به یادآوری است که توصیه به استفاده از روش دیداری برای حفظ قرآن به این معنا نیست که در این فرایند هرگز از تلاوتهای ترتیل استفاده نکنیم. در ادامه خواهیم گفت که گوش دادن به تلاوتهای ترتیل رکن اصلی «حفظ قرآن به روش شنیداری» است؛ اما چنانچه در درس چهارم (آشنایی با مراحل حفظ یک مقطع) خواهیم گفت، گوش دادن به تلاوت ترتیل مقطع مورد نظر برای حفظ یکی از مراحل و گامهای اصلی و ضروری حفظ قرآن است. به علاوه گوش سپردن به ترتیل محفوظات گذشته در بحث مرور محفوظات نیز مورد استفاده حافظان قرار می‌‌گیرد.

 

روشهای دیگر حفظ

روشهای دیگری نیز برای حفظ قرآن پیشنهاد شده است که از میان آنها دو روش «حفظ شنیداری» و «حفظ اشاره‌ای» از بقیه مشهورتر است. باید توجه داشت که این دو روش ـ برخلاف روش دیداری (بصری) ـ روشهای عمومی و همگانی شمرده نمی‌شود و برای مخاطبان خاص و در زما‌ن‌های محدود قابل استفاه است.

روش شنیداریمبتنی بر گوش دادن مکرر تلاوت ترتیل مقطع مورد نظر برای حفظ است؛ و این گوش دادن تا زمانی ادامه می‌یابد که شخص اطمینان حاصل کند می‌تواند آن مقطع را دقیقاً مطابق با لحن مرتّل و از حفظ بخواند. استفاده از این روش به عنوان روش اصلی حفظ به سبب وجود برخی نارساییها در آن توصیه نمی‌شود. مهم‌ترین نقیصه حفظ شنیداری آن است که شخص به جای حفظ آیات و عبارات قرآن، در وهله نخست به حفظ کردن «لحن مرتّل» می‌پردازد و به همین خاطر ـ چنانچه نمونه‌های فراوان آن هم دیده شده است ـ با فراموش کردن لحن قاری، دیگر قادر به تلاوت باقیمانده آیات نیست و حتی در مواردی که ـ مثلاً ـ سؤالی از میانه سوره یا صفحه از وی پرسیده شود و او نتواند لحن قاری را به یاد آورد، قادر به تلاوت مابقی سؤال نخواهد بود. به علاوه ماندگاری این نوع حفظ به مراتب از حفظ به روش دیداری کمتر است و با گذشت زمان، مقدار قابل توجهی از محفوظاتی که با استفاده از روش شنیداری حفظ شده است در معرض فراموشی قرار خواهد گرفت.

اما با این وجود، استفاده از این روش در برخی موارد مفید و حتی لازم است؛ برای افراد فاقد سواد خواندن (مانند کودکان و افراد بی‌سواد) و نیز افراد نابینا و کم‌بینا استفاده از روش شنیداری مناسب‌ترین شیوه برای حفظ قرآن شمرده می‌شود.

در اینجا مجدداً تأکید می‌کنیم که هرچند روش پیشنهادی و اصولی برای حفظ «روش دیداری» است، اما استفاده از تلاوتهای ترتیل در بخشهایی از فرآیند حفظ به روش دیداری اجتناب‌ناپذیر و لازم است.

درروش اشاره‌ایهر یک از حروف و کلمات قرآن دارای علائم حرکتی مخصوص به خود است و هر یک با حرکتی نشان داده می‌شود. حتی در مواردی برخی مفاهیم با حرکات چشم و پلکها و یا علائم صوتی به حافظ تفهیم می‌شود. استفاده عمومی از این روش نیز به جهت وجود برخی نقاط ضعف در آن، از جمله «استفاده نکردن از روشهای دیداری و در نتیجه تثبیت نشدن مناسب محفوظات و فراموشی سریع آنها، یکسان نبودن اشاره‌ها نزد همگان، تحمیل بار اضافی به حافظه در به یادسپاری نشانه‌ها، محوریت یافتن حرکات نمایشی به جای معنامحوری در حفظ آیات قرآن و ارائه آنها» توصیه نمی‌شود. البته می‌توان از این روش برای کودکان مقطع پیش‌دبستان ـ که توانایی خواندن ندارند ـ جهت آموزش سوره‌های کوتاه پایان قرآن استفاده نمود.[3]

 

 

پی نوشت:


[1]. یکی از رایج‌ترین تقسیم‌بندیهای حافظه نزد روانشناسان، تقسیم‌بندی آن به «حافظه حسی»، «حافظه کوتاه‌مدت» و «حافظه بلند‌مدت» است. حافظه بلندمدت محل اندوختن دائمی اطلاعات است و در فرآبند آموزش ـ و از جمله در حفظ قرآن ـ عموماً با این نوع حافظه سروکار داریم. برای توضیح بیشتر ر. ک: برنارد لاول، حافظه و یادگیری، ص 26 ـ 30.

[2]. روانشناسان آموزشی روش اول را «روش حفظ جامع» و روش دوم را «روش حفظ جزء به جزء» می‌نامند.

[3]. برای تفصیل بیشتر ر. ک: رضا نجفی، نگاهی تحلیلی بر مبانی و روشهای حفظ قرآن کریم، ص 56 ـ 70.

چگونه قرآن را حفظ کنیم؟

از جمله اموری که به آن توصیه شده است حفظ قرآن کریم است. برآنیم در این بخش شیوه حفظ قرآن را براساس روش استاد علی پرهیزکار حافظ محترم قرآن کریم به علا قه‌مندان عرضه کنیم.
این مطلب به موضوعاتی از قبیل مقدمات لا زم برای حفظ قرآن و برنامه‌ریزی در این زمینه، روش حفظ، حفظ آیات مشابه، نگهداری آیات حفظ شده، روش مرور آیات، استفاده از نوار قرآن، توجه به معانی آیات و ... می‌پردازد.
حضرت امام صادق )ع( فرمود: الحافظ للقرآن العامل به مع‌السفره‌الکرام‌البرره، حافظ قرآنی که عامل به احکام آن نیز باشد در جوار فرشتگان و سفرای گرانقدر و خاص الهی خواهد بود.
هوش واستعداد: تمامی‌اشخاصی که در شرایط معمولی و عادی از نظر حافظه و استعداد قرار دارند، می‌توانند قرآن را حفظ کنند وحافظ قرآن شوند. اکثریت قریب به اتفاق حافظان قرآن دارای خوش و حافظه متوسطی هستند و لذا امکان حفظ قرآن برای هر فرد معمولی وجود دارد.
محدودیت سنی: اگرچه نیروی حافظه انسان در سنین نوجوانی و کودکی نسبت به میانسالی و کهولت به مراتب قوی‌تر و آماده‌تر است، اما در سنین بالا تر نیز می‌توان با عشق و علا قه به این مهم دست یافت.
چند توصیه‌ :در انجام این کار باید همت داشت و ملزم به اجرای برنامه‌ای معین برای حفظ قرآن بود. 
باید به توانایی خود برای حفظ قرآن باور داشت و حجم زیاد آیات نباید موجب تصور دور از دسترس بودن حفظ آن شود.
باید با امیدواری و علا قه بسیار و با توکل بر خداوند متعال، آیات تعیین شده برای هر روز را اگرچه زیاد هم نباشد، حفظ کرد و مشتاقانه در انتظار فرا رسیدن روز دیگر برای حفظ کردن آیات جدید بود. 
آشنایی با روش اصولی حفظ قرآن، عامل قابل ملا حظه‌ای است برای پیشبرد حفظ قرآن.
علا قه‌مندی به حفظ قرآن را باید جدی گرفت و بهترین اوقات را برای حفظ قرآن در نظر بگیرید.
مقدمات حفظ
-١ نیت: هر عمل صالحی را، نیتی است. توجه به فضیلت حفظ و حافظ قرآن و طلب رسیدن به گنجینه‌ای از نور و دریایی بیکران از حقایق و الفت همیشگی با کلا م خدا در ایجاد نیتی الهی و انگیزه‌ای پاک در این مورد موثر است. در مورد کودکان باید با ایجادانگیزه در آنان برای حفظ کردن قرآن، اقدام کرد.
- ٢عزم: نیت، فقط خواستن است ولی عزم، حتما توانستن را به دنبال دارد و در حقیقت بسیج همه نیروها و توانایی‌های انسانی در تحقق بخشیدن به امری مهم است.
-٣ توکل به خدا: انسان در هیچ شرایطی از یاری خدا بی‌نیاز نیست و با تکیه بر قدرت خدا، وصول به مطلوب آسان می‌شود. البته توکل به خدا و انتظار رسیدن نصرت‌الهی در مرحله بعد از عزم است.
- ٤دعا: برای جلب عنایت و توجه خاص خداوند به انسان و برای موفقیت در امر حفظ قرآن; دعا، بسیار موثر است.
- ٥آشنایی با روخوانی و روانخوانی: آشنایی کامل با روخوانی و روانخوانی قرآن، ابتدایی‌ترین شرط حفظ قرآن است.
-٦ انتخاب یک نوع قرآن: انتخاب یک نوع قرآن معین با چاپ مرغوب، عامل موثری در سهولت و افزایش سرعت حفظ می‌شود. این مصحف باید ساده و دارای خطی زیبا و خوانا با اعراب‌گذاری دقیق و بدون تزیین باشد. کلمات و حروفش در هم و برهم نگاشته نشده باشد وترجمه زیرنویس آن، سلیس و روان باشد. استفاده از قرآنی که زمینه صفحاتش کاملا سفید است، خستگی چشم را به دنبال دارد. چنانچه از قرآن مورد نظر چند نسخه در قطعه‌های مختلف )جیبی و وزیری( در اختیار داشته باشید، می‌توانید در داخل و خارج از منزل به حفظ قرآن مشغول شوید. نکته قابل توجه اینکه در طول مدت حفظ نباید از قرآن‌های مختلف استفاده کرد، زیرا به تدریج برای ذهن، مشکلا تی ایجاد می‌شود.
-٧برنامه‌ریزی دقیق‌:از مهم‌ترین و ضروری‌ترین وظایف برا ی حافظ قرآن، تنظیم برنامه روزانه دقیق است. یعنی باید با در نظر گرفتن میزان توانایی و آمادگی و نیز با توجه به مقدار وقتی که برای این کار در اختیار دارید، حد معینی از آیات را مشخص کرده و همه روزه آنها را حفظ کنید. بهتر است برنامه‌ای تنظیم کنید که حداقل آن معین باشد ولی حداکثر نداشته باشد. بدین ترتیب هم ملزم می‌شوید میزان مشخصی از وقت روزانه خود را به حفظ قرآن اختصاص دهید و هم می‌توانید علا وه بر آن مقدار معین را حفظ کنید. البته بهتر است مبنای برنامه‌ریزی، تعداد صفحات قرآن باشد نه تعداد آیات. نیز مهم این است که حتی یک روز هم از اجرای برنامه خود دست نکشید.
-٨تمرکز حواس و آمادگی ذهن: تمرکز حواس و خالی کردن ذهن از هرگونه اشتغالا ت فکری به هنگام حفظ قرآن، از عوامل موفقیت شماست. البته این کار در ابتدا قدری دشوار است و به تمرین زیادی نیاز دارد.
راه‌های ایجاد تمرکز حواس
الف- حذف عوامل تشتت افکار: تمامی‌عوامل طبیعی از قبیل گرسنگی، تشنگی، خستگی، اضطراب، عصبانیت و ... را که موجب تشتت افکار می‌شود، باید از بین برد.
ب- مکان مناسب: حافظ قرآن به مکانی خلوت و ساکت نیاز دارد. همچنین باید از مکان‌هایی که دارای هوای آلوده و دودآلود یا دم کرده است دوری کرد و از محیط‌هایی با هوای سالم و آزاد استفاده کرد.
ج- زمان مناسب: بهترین وقت برای حفظ، هنگام سحر، قبل یا بعد از نماز صبح است. البته هرگز زمان حفظ را محدود به صبح و سحر نکنید، بلکه از هر شرایط مناسب ذهنی در شبانه‌روز استفاده کنید. روان‌شناسان معتقدند که بهتر است ساعات ثابتی از شبانه‌روز را برای حفظ مطالب استفاده کنید. همیشه قبل از شروع به حفظ، کمی استراحت کنید. همچنین زمان حفظ در طول شبانه‌روز را به چند بخش تقسیم کنید. مثلا اگر روزی ٢ ساعت را به این کار اختصاص می‌دهید، آن را به ٤ بخش نیم ساعته تقسیم کنید و درچهار نوبت مشغول حفظ قرآن شوید.
داشتن وضو: همچنان که با وضو بودن در تمامی‌اوقات توصیه شده، به هنگام تلا وت و حفظ قرآن نیز رعایت آن لا زم است. حتی‌الا مکان سعی کنید به هنگام حفظ قرآن روبه قبله باشید.

میوه های حافظان

انجیر:

انجیر به علت داشتن کلسیم و فسفر فراوان سبب رویش استخوان ها و رشد کودکان می گردد، ویتامین های آن موجب تقویت چشم و عناصر موجود در آن و باعث تعادل اعمال حیاتی بین اندام ها و بدن می شود.انجیر منبع تولید انرژی است و انجیر خشک قدرت غذایی فراوانی دارد و نیز مقوی مغز و حافظه و اعصاب است.



مصاحبه ایکنا با استاد بین المللی حفظ قرآن، استاد امیر آقایی

استفاده از حافظه دیداری برترین روش در حفظ قرآن است

گروه فعالیت‌های قرآنی: حافظ و داور بین‌المللی قرآن با بیان این‌که بار اصلی برای حفظ قرآن بر دوش خود قرآن‌آموزان است، بیان کرد: نگاه به آیات قرآن از روی مصحف شریف و بهره‌گیری از حس بینایی و حافظه دیداری بهترین پیشنهادی است که می‌توان به قرآن‌آموزان ارائه داد.

«امیر آقایی» حافظ و داور بین‌المللی قرآن کریم

امیر آقایی، حافظ و داور بین‌المللی قرآن کریم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) درباره فعالیت مؤسسات آموزش حفظ قرآن در کشور، گفت: مؤسساتی که به آموزش حفظ قرآن کریم می‌پردازند، به دنبال آن هستند تا فضای مناسب، روش‌ها و امکانات را برای سوق دادن مشتاقان به حفظ قرآن کریم فراهم سازند.

وی افزود: مؤسسات آموزش حفظ قرآن حالت کاتالیزور دارند. ارائه خدمات، معرفی روش‌های کارآمد به مراجعان و ایجاد فضای مناسب از وظایف اصلی یک مؤسسه حفظ قرآن است و به طور حتم تشویق‌های مادی و معنوی مربیان و مسئولان این مؤسسات، برای ایجاد انگیزه و ادامه کار بر روی قرآن‌آموزان، بی‌تأثیر نخواهد بود.

آقایی تصریح کرد: اما بار اصلی برای حفظ قرآن بر دوش خود قرآن‌آموز است؛ موفقیت مؤسسات برای سرعت بخشیدن به حفظ و استفاده از برترین روش‌ها، منوط به زمینه‌سازی است که باید توسط مسئولان کشور انجام شود. اگر این زمینه‌سازی انجام نشود، وجود مؤسسات آموزش حفظ قرآن زیاد معنایی ندارد.

وی ادامه داد: مؤسسات با تشویق‌ها و تبلیغات و اعلام عمومی که انجام می‌دهند، فضایی را در کشور حاکم می‌کنند تا افراد بیشتری علاقه‌مند شوند که در این مسیر گام بردارند و برپایی مسابقات حفظ قرآن نیز یکی از آن موارد تشویقی است که باید به صورت گسترده و در سطوح مختلف برگزار شود تا تعداد علاقه‌مندان برای شروع کار حفظ قرآن افزایش دهد.

در کنار استفاده از حافظه دیداری بهتر است از شنیدن نیز بهره گرفت

آقایی در ادامه مؤثرترین و کارآمدترین روش حفظ قرآن را چنین بیان کرد: نگاه به آیات قرآن از روی مصحف شریف و بهره‌گیری از حس بینایی و حافظه دیداری، بهترین پیشنهادی است که به قرآن‌آموزان ارائه می‌شود و بسیاری از حفاظ موفق، بدین شکل حافظ قرآن کریم شده‌اند، اما در کنار استفاده از حافظه دیداری بهتر است از شنیدن نیز بهره گرفت.

وی افزود: بعضاً با استفاده از علامت‌گذاری و قرار دادن نشانه‌هایی برای بهتر به یاد سپردن به ویژه در آیاتی که لغات مشابه دارند، می‌توان حفظی کامل داشت، اما روش اصلی بر روی حافظه دیداری باید متمرکز شود.

آقایی در پاسخ به این پرسش که علل ریزش و دلزدگی برخی از قرآن‌آموزان در مسیر حفظ قرآن کریم چیست، گفت: آن چیزی که باعث دلزدگی می‌شود، آن است که برخی وقتی جذب کلاس‌های قرآن می‌شوند، می‌خواهند در فاصله زمانی کوتاه به حفظ کاملی دست یابند که چون در تثبیت محفوظات خود عجله دارند، حفظ کاملی نخواهند داشت و در مسابقات یا در جمع پرسش‌کنندگان دچار ضعف در ارائه شده و ناا‌مید می‌شوند و از ادامه فعالیت دلزده خواهند شد.

حفظ یک ساله، حفظ کاملی نیست

وی در ادامه درباره مؤسساتی که حفظ کوتاه‌مدت را جزء برنامه‌های خود قرار داده‌اند، گفت: در حفظ به مدت یک سال، به طور معمول حفظ کامل و بی‌نقص نمی‌شود، البته در یک سال می‌توان حفظ آیات را انجام داد، اما به طور حتم ضعیف است و حفاظ شرکت‌کننده در این طرح‌ها پس از چند سال مرور و تثبیت، توانمند خواهند شد، پس آماری که از سوی مؤسسات ارائه می‌شود و حفاظ خود را تربیت شده حفظ یک‌ساله می‌دانند، غلط نیست، اما تثبیت و حفظ کامل این افراد مدت بیشتری زمان برده است و این افراد در همان سال اول حفظ کاملی ندارند.

این حافظ بین‌المللی در پایان تصریح کرد: من در ابتدا حفظ سوره‌های کوچک را داشتم، اما در دوران خدمت وظیفه به دلیل وقت بیشتری که در اختیار داشتم، در مدت حدود 20 ماه حفظ خود را انجام دادم، اما به حد مطلوب رساندن و تثبیت آن بیشتر از این مقدار زمان برد.


,,,

گروه قرانی اهلنا

سلام

اگر تا به حال فکر می کردید که برای حفظ قرآن دیر شدهاگر فکر می کنید شما این استعداد را نداریداگر فکر می کنید که حفظ کردن قرآن فقط مخصوص نابغه هاستاگر فکر می کنید که شما نمی توانید...
اشتباه فکر می کنید...

چون ما به شما ثابت می کنیم  که شما هم میتوانید در هر سنی که  باشید ،با هر استعداد و حافظه ای که باشید می توانید...فقط کافی است که بخواهید و بعد خدا و قرآن هم یاریتان کند شما هم می توانید درجات بهشت را به نام خود کنیدچون درجات بهشت به تعداد آیات قرآن است و هر کس هر آیه ای را حفظ کند یک درجه از بهشت به نام او می شود و روزی میرسد که به حافظ گفته می شود که بخوان و بالا برو ،این سخن خود رسول خداست

همین الان تصمیم بگیرید و شروع کنید،تا حافظ قرآن شدن فقط یک قدم فاصله دارید ،با گروه قرآنی اهلنا تماس بگیرید.کلاس های ما به صورت خصوصی در سطح استان تهران با اساتید مجرب و حافظ کل قرآن که همگی کارشناسان ارشد علوم قرآنی می باشند برگزار می شود.
برای اطلاع از نحوه ی کلاس ها و ثبت نام با ایمیل مدیر گروه یا با تلفن های زیر تماس بگیرید.

در ضمن حافظان عزیز نیز میتوانند همه روزه با مراجعه به این وبلاگ به دانسته های قرآنی خود اضافه کنند و با درج ایمیل خود 
در قسمت عضویت از مطالب جدید وبلاگ همیشه  با خبر شوند.

مدیریت وبلاگ قرآنی اهلنا


ghoraniha@yahoo.com

0919-9210802

0936-0199962

نکات جالب قرآنی

آنچه پیش رو دارید، سلسله نکاتی است که با آیات الهی عجین گشته، هر کدام به صورت موجز به موضوعات مورد نیاز شما می پردازد

هر مطلب شامل چند نکته جالب، کاربردی و مهم است که در هر شماره از نشریه به برخی از این نکات زیبا پرداخته می شود و در شماره بعد پی گیری می گردد . این نکته ها - در حد ممکن - کوتاه و کاربردی است ; زیرا با توجه به هجوم اطلاعات تفصیلی پیرامون شما، گلگشت تنها قصد آن دارد تا در جمع بندی و استفاده از آن چه می دانید، به شما یاری رساند.

در این گلگلشت، پنجاه تکه نور از این دریای نورانی را برای شما فراهم کرده ایم . امید که مقبول افتد.

3نکته درباره قرآن

1 .این نکته راشنیده اید که «هر کس در دوران جوانی قرآن را قرائت کند در حالی که به آن ایمان دارد، قرآن با گوشت و خونش آمیخته می شود» . فکر آن که قرآن در رگ های انسان بگردد و در سینه او بطپد، آدمی را به وجد می آورد . جالب آن جاست که این خصوصیت، فقط در مورد جوانان آمده است و این فرمایشی از امام صادق (ع) است.

2 .این نکته را هم بشنوید که قرآن به دو صورت نازل شده است; یک بار در بیست و سوم ماه مبارک رمضان، از لوح محفوظ خداوند به سوی کعبه انزال یافت و یک بار دیگر به صورت تدریجی و طی بیست و سه سال، از خداوند به جبرئیل و از جبرئیل به پیامبر اکرم (ص) تنزیل پیدا کرد . نکته جالب آن که چون کلمه انزال برای فرود آمدن دفعی و کلمه تنزیل برای نزول تدریجی استفاده می شود، در سوره قدر، مصدر انزال مشاهده می شود.

3 .آیا می دانید امید بخش ترین آیه قرآن کدام است؟ این مطلب را امام علی (ع) به نقل از رسول خدا (ص) بیان فرماید: «امید بخش ترین آیه قرآن، آیه 114 سوره هود است » . اگر به امید نیاز دارید، به سراغ قرآن بروید و این آیه را با اشتیاق جست و جو کنید.

12نکته درباره قصه های قرآنی

1 .بنا به تحقیق، 208 قطعه داستانی در قرآنی مجید آمده است که برخی ادامه برخی دیگر می باشند و بعضی از آنها نیز کامل و مستقل می باشند.

2 . 63سوره از 114 سوره قرآن کریم، حاوی قصه و حکایتی است و این یعنی آن که بیش از نیمی از سوره های قرآن، با هنر قصه پردازی به انتقال پیام خود پرداخته اند.

3 .بیشترین قصه های قرآنی ابتدا در سوره اعراف و پس از آن بقره می باشند و سوره آل عمران در رتبه سوم قرار دارد.

4 .بیشترین داستان های قرآنی درباره حضرت موسی و قوم بنی اسرائیل و فرعونیان است . پس از آن، بالاترین آمار متعلق به داستان های حضرت ابراهیم (ع) و داستان های حضرت عیسی (ع) و مادرش حضرت مریم (ع) است.

5 .هیچ یک از داستان های قرآنی براساس خیال پردازی یا شخصیت های فرضی نیست و همه قصه های قرآن واقعیت داشته اند و در واقع، روایتی الهی از یک رویداد حقیقی می باشند.

6 .گروهی از داستان های قرآن با استفهام تقدیری آغاز می شوند . این نوع استفهام، یکی از صنایع ادبی در فن داستان نویسی است که مخاطب را تشویق می کند تا قصه را پی گیری نماید; (طه/9 و ص/20) . در این روش معمولا داستان با این مقدمه آغاز می شود: «آیا این خبر را شنیده اید که...» .

7 .گروهی از داستان های قرآنی با روش نوین (چکیده نویسی) آغاز می شود; یعنی قبل از شروع متن اصلی داستان، در جملات کوتاهی چکیده و هدف اصلی داستان می آید و سپس از ایجاد آمادگی ذهنی، به اصل مطلب پرداخته می شود . به عنوان نمونه، به آیات 10 تا 20 سوره اعراف - داستان آفرینش - مراجعه نمایید.

8 .گاهی از همین روش به صورت معکوس استفاده شده است ; یعنی ابتدا داستان اصلی آورده شده، سپس به بیان خلاصه و چکیده آن پرداخته شده است تا در جمع بندی به خواننده کمک نماید; (آل عمران/59) .

9 .شیوه قرآن در بیان قصه های عاشقانه بسیار لطیف و عبرت انگیز است . در قرآن کریم سعی شده است تا با مسائل عشقی به صورت سمبلیک و اشاره وار برخورد شود و از ارائه جزئیات یا به زبان آوردن صریح و زننده، خودداری شود . با خواندن داستان یوسف و زلیخا، این نکته را در خواهید یافت.

10 .یک نکته جالب در داستان های قرآنی، شکسته شدن حصار زمان است . گاهی حتی یک داستان در دل داستان دیگر آورده می شود; در حالی که در زمان های مختلف رخ داده اند . این خصوصیت قرآن، باعث می شود تا انسان با دقت و موشکافی، سعی در چیدن صحیح قطعات مختلف این داستان ها نماید و تمرکز بیشتری پیداکند.

11 .نکته زیبای دیگر آن که در قصه های قرآنی، جایگاه خاص زنان و نقش تعیین کننده و محوری آنان در اغلب داستان های قرآنی است; (تحریم 10 و 11) . زنان در داستان های قرآنی، به وضوح معرفی می شوند و شخصیتی مستقل دارند.

12 .قرآن در جاهایی که می خواهد الگویی عمومی ارائه کند و یا اندرزی فراگیر در داستان های خود مطرح کند، از کلمات عامی مانند مردی از خاندان فرعون (مؤمن/28) یا زن لوط و زن نوح (تحریم/10) استفاده می کند.

8نکته تربیتی در قرآن

1 .اگر قصد راهنمایی و تربیت کسی را دارید، در قدم اول از گفتار نرم و با محبت بهره گیرید; حتی اگر مخاطب شما فرعون سرکش یا سران لجوج کفار جاهلی باشند; (طه/44 و شعرا/215) .

2 .الف) گفتار رفتار آدمی در هر زمان و مکان، در حافظه الهی محفوظ است ; مراقب باشید; (لقمان/16 و کهف/30) .

ب) نسبت به انسان های اطرافت، احساس مسئولیت کن و آنها را از کارهای بد بازدار و به کارهای خوب تشویق کن . این لازمه استحکام یک پیکر است و بنی آدم اعضای یکدیگرند; (لقمان/17) .

ج) در رفتارهای اجتماعی دقت کن! مبادا با غرور رویت را از دیگران برگردانی یا مثل متبکران راه بروی ; مبادا تندرو و کندرو شوی ; میانه روی، بهترین روش است ; مراقب باش صدایت را بر سر کسی بلند نکنی و خلاصه در یک کلام، آدم باش ; (لقمان/18و19) .

3 .قرآن کریم به شدت با پیروی از جمع (خواهی نشوی رسوا، همرنگ جماعت شو) و حرکت به دنبال اکثریت، مخالف است . قرآن می گوید: اگر بخواهی از اکثریت مردم فقط به این خاطر که اکثریت هستند، پیروی کنی، بدون شک از راه خدا دور می شوی ; همیشه با چشمان باز تصمیم بگیر; (انعام/116 و اسراء/36) .

4 .همیشه بزرگ ترها، بهترین حرف را نمی زنند و همیشه حرف گوش کنی و اطاعت از بزرگان، انسان را به سعادت نمی رساند . این پیام تربیتی قرآن است که حتی در اطاعت از بزرگان هم گوش و چشمت را باز کن که فردا فقط و فقط خودت پاسخ گوی اعمالت خواهی بود; نه بزرگ ترهایت; (احزاب/67) .

5 .علم بهتر است یا ثروت؟ جواب آن را در آیه 247 بقره پیدا خواهید کرد.

6 .امانت داری یکی از ارزشمندترین ارزش های قرآنی است . حضرت موسی (ع) را به خاطر امانتداری و قدرتش، در خانه حضرت شعیب پناه دادند; (قصص/26) و حضرت یوسف را به خاطر امانتداری وعلمش، بر خزانه مصر نشاندند; (یوسف/55) و حتی رسول خدا (ص) که از سوی خداوند برگزیده شد، مشهور به امانتداری و به محمد امین معروف بود.

7 .اگر می خواهید مخاطبان به سوی شما جذب شوند، ابتدا به خودتان بپردازید! روح خشک و سنگین و بی لطافت، هیچ گاه در امر تربیت موفق نمی شود . مهربانی، دلسوزی و رقت قلب را در خود بپرورید تا مردم بی آن که شما متوجه شوید، در اطراف شما جمع گردند; (آل عمران/159) .

8 .آیا دوست دارید که دشمن خود را به یک دوست تبدیل کنید؟ به هر بدی که در حق شما کرد، با خوبی پاسخ گویید . این را قرآن تجویز می کند; آیه 34 سوره فصلت را بخوانید!

10نکته در خصوص سلامتی در قرآن

1 .بخورید و بیاشامید ; اما به اندازه کافی و لازم ; زیرا پرخوری و زیاده روی، سلامت شما را به خطر می اندازد; (اعراف/31) .

2 .همه دردها و ناراحتی های خود را می توانید با قرآن ریشه کن سازید; قرآن بخوانید و به آن عمل کنید و با روح قرآن مرتبط و همنوا گردید تا همه سیستم های روح و جسم شما در تعادل مطلوب خود قرار گیرند; (یونس/57 و اسراء/82) .

3 .در فرهنگ قرآنی، این خداوند است که بیماری ها را شفا می دهد و دیگران، وسیله و واسطه اند ; (شعرا/80) .

4 .اصل اول در سلامتی و صحت غذاها به فرموده قرآن، آن است که حلال و پاکیزه باشند.

این گونه غذا، می تواند مقدمات سلامتی را در بدن انسان فراهم نماید; اما این که یک ماده خوراکی واحد با ترکیبات غذایی ثابت و مشخص، در اثر حلال یا حرام بودن، دارای آثار متفاوتی بر سلامت انسان گردد، بحث علمی بسیار عمیقی می طلبد; (نحل/114 و بقره 168) . حلال یعنی چیزی که ممنوعیت شرعی ندارد و طیب یعنی چیزی که موافق طبع سالم انسانی باشد.

5 .بهترین نحوه تغذیه برای سلامت انسان که مورد سفارش قرآن کریم است، خوردن صبحانه و شام است ; یعنی غذای روزانه در دو وعده اصلی در اول روز و آخر روز صرف گردد . این شیوه غذا خوردن بهشتیان است که در سوره مریم، آیه 62 آمده است.

6 .به فرمان قرآن، مؤمنان شایسته ترین افراد در استفاده از نعمت های الهی - مانند غذاهای پاکیزه - می باشند . خداوند می فرماید: چه کسی این غذاهای پاکیزه را بر شما حرام کرده است؟ این ها زیبایی های زندگی دنیاست که خداوند برای بهترین بندگانش خلق نموده است . پس از نعمت های خداوند استفاده کنید; (اعراف/32 و مائده/87 و 88) . به قول امام علی (ع)، خداوند همان قدر از حرام شمردن آن چه حلال نموده است، ناراحت می شود که حرام او را نادیده بگیرید و مانند یک امر حلال انجام دهید.

7 .جالب است بدانید که خداوند مستقیما در قرآن به خوردن گوشت و ماهی و میوه اشاره می کند و آنها را از نعمت های زندگی بخش الهی برمی شمارد و از ما می خواهد که از آنها بخوریم که به ترتیب در سوره مائده آیه 1 و 96، سوره نحل، آیه 14 و سوره مؤمنون آیه 19 آمده است.

8 .مسئله خوراک در قرآن، آن قدر مهم است که در یک آیه مستقیما فرمان داده شده است که انسان با دقت و تامل در غذایی که می خورد، بنگرد; (عبس/24) ; یعنی این که یک انسان قرآنی، باید در نحوه تغذیه خود، نهایت دقت را داشته باشد.

9 .خداوند در قرآن کریم خواب را یکی از عوامل سلامت و آرامش روح انسان برمی شمارد و آن را نعمتی قابل ستایش و آیه ای از آیات اعجازآمیز الهی معرفی می کند; (روم/23 و فرقان/47) .

10 .آیا می دانید در فرهنگ قرآنی، سخت ترین و ناگوارترین بیماری ها چیست؟ قرآن مستقیما به این بیماری اشاره نموده، آن را نام می برد . این بیماری، مرض قلب یا بیماری دل نام دارد; چون وقتی روح و دل فردی به این بیماری گرفتار شد، از شنیدن و دیدن و درک حقایق عاجز می شود و این بدترین وضعی است که یک انسان پیدا می کند; (اعراف/179 و توبه/125) .

11نکته روانشناسی در قرآن

1 .از دیدگاه قرآن، سه نوع شخصیت اساسی وجود دارد; مؤمن، کافر و منافق ; (آیات 2 تا 20 سوره بقره) .

2 .شخصیت های مؤمن، خود دارای سه درجه شخصیتی می باشند ; آنان که به خود ظلم می کنند، آنان که میانه رو هستند و آنان که پیشتازانند; (فاطر/32) .

3 .مشخصه بارز شخصیت کافر آن است که دل و اندیشه اش را قفل کرده است و راهی برای نفوذ هیچ حرف تازه و اندیشه متفاوتی نگذاشته است و به همین دلیل، از درک حقایق عاجز است.

4 .خصوصیت بارز شخصیت منافق از دیدگاه قرآن، دوگانگی ریشه ای در ظاهر و باطن است; به همین دلیل، مبتلا به شک و تردید و عدم قدرت تصمیم گیری و ناتوانی در قضاوت می شود; (بقره/8 تا 20 و منافقون) .

5 .در قرآن کریم، در آیات فراوانی از اندوه، علل ایجاد کننده آن و راه های برطرف ساختن آن سخن رفته است . گاهی اندوه فراق را با دیدار و گاهی اندوه فقر را با بشارت و گاهی اندوه رسول خدا (ص) را به دلداری حضرت حق، درمان نموده است.

6 .در دیدگاه قرآن، ترس دو نوع است ; ترس پسندیده و ترس ناپسند ; ترس پسندیده، همان ترس از خداوند و عدالت اوست که منجر به اصلاح رفتار می شود; (انفال/2) و ترس ناپسند، اضطرابی شدید با علت مشخصی است که تسلط بر نفس را از بین می برد و باید با آن مبارزه شود; (احزاب/10 و 11) .

7 .از نظر قرآن دو نوع خشم وجود دارد; خشم مفید و متعادل و خشم مخرب و نابهنجار ; خشم متعادل، راهی برای رسیدن به هدف در مواقع لزوم است و خشم مخرب را باید درمان کرد . قرآن کریم با توصیه به صبر و پاسخ گویی با عمل نیک و با وعده بهشت و پاداش اخروی، به وسیله سفارش به بخشش و عفو، یادآوری قدرت و خشم خداوند و ... به درمان بیماری سلامتی سوز خشم و عصبانیت پرداخته است.

که به ترتیب در سوره شوری، آیه 43، فصلت، آیه 34، آل عمران ، آیات 133 و 143، شوری، آیات 36 و 37 و نور، آیه 22 بیان شده است.

8 .در قرآن به سه نوع از مکانیسم های دفاعی - روانی اشاره شده است که عبارتند از: فرافکنی (منافقون/4)، دلیل تراشی (بقره/11 و 12) و واکنش سازی (بقره/204 و 205 و منافقون/4) .

9 .در فرهنگ قرآن یکی از راه های مؤثر و اساسی روان درمانی، استفاده از مواعظ و اندرزهای قرآنی است; (یونس/57) .

10 .در روش روان درمانی قرآنی، ایمان، تولید امنیت درونی و آرامش می نماید; (انعام/82 و رعد/28) .

11 .یاد خدا، آرام بخش دلهاست ; (رعد/28) .

10نکته از دانشمندان درباره قرآن

1 .گوته، شاعر و نویسنده معروف آلمانی می گوید: سالیان دراز کشیشان از خدا بی خبر، ما را از پی بردن به حقایق قرآن مقدس و عظمت آورنده آن دور نگه داشتند; اما هر قدر که ما قدم در جاده علم و دانش نهادیم و پرده تعصب را دریدیم، عظمت احکام مقدس قرآن، بهت و حیرت عجیبی در ما ایجاد نمود . به زودی این کتاب توصیف ناپذیر، محور افکار مردم جهان می گردد!

2 .آلبرت انیشتاین که نیازی به معرفی ندارد، می گوید: قرآن کتاب جبر یا هندسه نیست; مجموعه ای از قوانین است که بشر را به راه صحیح، راهی که بزرگ ترین فلاسفه و دانشمندان دنیا از تعریف و تعیین آن عاجزند، هدایت می کند.

3 .ویل دورانت، دانشمند امریکایی شرق شناس، می گوید: در قرآن، قانون و اخلاق یکی است . رفتار دینی در قرآن، شامل رفتار دنیوی هم می شود و همه امور آن از جانب خداوند و به طریق وحی آمده است . قرآن در جان های ساده عقایدی آسان و دور از ابهام پدید می آورد که از رسوم و تشریفات ناروا آزاد است.

4 .پروفسور آرتور آربری که یکی از مترجمان مشهور قرآن به زبان انگلیسی است، می گوید: زمانی که به پایان ترجمه قرآن نزدیک می شدم، سخت در پریشانی به سر می بردم; اما قرآن آنچنان آرامش خاطری به من می بخشید که برای همیشه به خاطر خواهم داشت . من در حالی که مسلمان نیستم، قرآن را خواندم تا آن را درک کنم و به تلاوت آن گوش دادم تا مجذوب آهنگ های نافذ و مرتعش کننده اش شوم و تحت تاثیر آهنگش قرار گیرم و به کیفیتی که مسلمانان واقعی و نخستین داشتند، نزدیک گردم تا آن را بفهمم.

5 .لئوتولستوی، نویسنده معروف روسی می گوید: هر کس که بخواهد سادگی و بی پیرایگی اسلام را دریابد، باید قرآن مجید را مورد مطالعه قرار دهد . در قرآن قوانین و تعلیمات حقیقی و احکام آسان و ساده برای عموم بیان شده است . آیات قرآن به خوبی بر مقام عالی اسلام و پاکی روح آورنده اش گواهی می دهد.

6 .دکتر هانری کربن، اسلام شناس معروف فرانسوی، سخن جالبی درباره قرآن دارد . وی می گوید: اگر قرآن خرافی بود و از جانب خداوند نبود، هرگز جرات نمی کرد که بشر را به علم و تعقل و تفکر دعوت کند . هیچ اندیشه ای به اندازه قرآن محمد (ص) انسان را به دانش فرا نخوانده است تاآن جا که نزدیک به نه صد و پنجاه بار در قرآن، از علم و عقل و فکر سخن رفته است.

7 .ارنست رنان، فیلسوف معروف فرانسوی می گوید: در کتابخانه من هزاران جلد کتاب سیاسی ، اجتماعی، ادبی و ... وجود دارد که هر کدام را بیش از یک بار نخوانده ام; اما یک جلد کتاب هست که همیشه مونس من است و هر وقت خسته می شوم و می خواهم درهایی از معانی و کمال به رویم باز شود، آن را مطالعه می کنم . این کتاب، قرآن - کتاب آسمانی مسلمانان - است.

8 .ناپلئون بناپارت، امپراطور فرانسه می گوید: امیدوارم آن زمان دور نباشد که من بتوانم همه دانشمندان جهان را با یکدیگر متحد کنم تا نظامی یکنواخت، فقط براساس اصول قرآن مجید که اصالت و حقیقت دارد و می تواند مردم را به سعادت برساند، ترسیم کنم . قرآن به تنهایی عهده دار سعادت بشر است.

9 .مهاتما گاندی، رهبر فقید هند هم اعتقاد داشت: از راه آموختن علم قرآنی، هر کس به اسرار وحی و حکمت های دین، بدون داشتن هیچ خصوصیت ساختگی دیگری پی می برد . در قرآن هیچ اجباری برای تغییر دین و مذهب انسان ها دیده نمی شود . قرآن به راحتی می گوید: هیچ زور و اکراهی در دین وجود ندارد.

10 .ژان ژاک روسو، متفکر و روان شناس مشهور فرانسوی، برداشت منحصر به فردی از قرآن دارد; او می گوید: بعضی از مردم بعد از آن که مقدار کمی عربی یاد گرفتند، قرآن را خوانده، اما درست درک نمی کنند . اگر می شنیدند که محمد (ص) با آن کلام فصیح و آهنگ رسای عربی آن را می خواند، هر آینه به سجده می افتادند و ندا می کردند:ای محمد عظیم! دست ما را بگیر و به محل شرف و افتخار برسان . ما به خاطر یاری تو حاضریم که جان خویش را فدا سازیم! !

پدید آورنده:دکتر مژده پور حسینی

منابع:

1 .مدخل، سید عباس قائم مقامی.

2 .مبین، مجله قرآن پژوهی، شماره 5.

3 .قرآن و روانشناسی، عثمان نجاتی.

4 .سیمای خانواده در قرآن، زهرا برقعی.

5 .شیوه جذب جوانان از دیدگاه قرآن، غلامرضا متقی.

6 .قرآن از دیدگاه 114 دانشمند، محمد مهدی علیقلی.

7 .دانستنیهای قرآن، مصطفی اسرار.

8 .قرآن و علوم پزشکی، حسن رضارضایی.

 


حکایت

روزی، در مجلس میهمانی یکی از بزرگان شهر، جمعی از دانشمندان و برخی مقامات حکومتی و نظامی حضور داشتند. یکی از وزیران، رشته سخن را به دست گرفت و در ضمن سخن، حکایت کرد که قرآن خطی نفیس و تذهیب شده ای داشتم، که افراد زیادی طالب آن بودند. بالاخره، آن را به مردی یهودی، به قیمت بسیار گزاف فروختم. میزبان- که این سخن را نامناسب دید- با ایما و اشاره، حضور علمای دینی را به وی تذکر داد. دیگری، از گوشه مسجد، صدا در داد که: (لا یمسه الا المطهرون).

وزیر که متوجه گزافه گویی خود شده بود، سخن خود را توجیه کرده و گفت: البته، چیزی که گفتم آن قدرها هم قرآن نبود!

یافتن توقیق

شیخ مجتبی قزوینی خراسانی می فرمایند:

خوب است مومن جهت توفیق آیه الکرسی را روزی ده مرتبه در حالی که دست بر روی قلب گذاشته باشد، بخواند.

هم چنین برای این که توفیق زیاد شود قرآن زیاد بخوانید تصمیم بگیرید روزی نصف جز را بخوانید و اگر کسی قبلا توفیقاتی داشته و می خواهد دوباره باز گردد زیاد استغفار کند روزی هفتاد مرتبه استغقار کند و مناجات التائبین را بخواند.



خلاف کاری با توجیه قرآنی

شخصی از بازار یک جعبه میوه خرید و به منزل آورد وقتی جعبه را بررسی کرد با کمال تعجب مشاهده کرد که میوه های درشت و قشنگ روی جعبه چیده شده اما هر چقدر به پایین می رفت میوه ها کوچک تر می شدند او با اعتراض پیش فروشنده برگشت و گفت : آقا ما روی جعبه را دیدیم و بر اساس آن پسندیده و به این قیمت خریدیم ولی متاسفانه زیر آن با رویش یکی نیست آیا به لحاظ اخلاق و شرع این کار درست است؟

فروشنده حیله گر در جواب گفت : آقای عزیز مگر شما قرآن نخوانده اید؟

مرد گفت: بله خوانده ام ، چطور؟

مرد حیله گر در جواب گفت: شما وقتی قرآن را باز می کنید اول سوره بقره با 286 آیه به چشم می خورد و هر چقدر به آخر قرآن نزدیک می شویم سوره ها کوچک تر شده تا این که آخرین سوره ها را با سه یا چهار آیه مشاهده می کنید و ما طبق نظم قرآن عمل کردیم ، آیا این کار ایرادی دارد؟؟؟!!!

قضای حاجت

توصیه ی آیه الله سید عبدالکریم کشمیری

آیه الله کشمیری می فرمودند: اگر این ذکر را صد مرتبه بگویید برای قضای حوایج و رفع مهمات بسیار موثر است:

یا مُفَتِحَ الاَبواب یا مُقَلِّبَ القُلوبِ وَ الاَبصار یا دَلیلَ المُتَحَیِّرین یا غیاثَ المُستَغیثین تَوَکَّلتُ عَلَیکَ یا رَبِّ وَاقضِ حاجَتی وَاکفِ مُهِمّی وَ لَا حَولَ وَ لَا قُوَّهَ اِلا بِاللهِ العَلَی العَظیم وَ صَلَّی اللهّ عَلی مُحمدٍ وَ آلهِ اَجمَعین


,

مشقت حفظ قرآن

امام صادق علیه السلام فرمودند:


هرکه قرآن را زیاد تلاوت نماید و با کمی حافظه و به سختی آن را حفظ نماید، دو پاداش خواهد داشت .


این حدیث با عبارت« انّ الذی یُعالج القرآن» آغاز می گردد . «عالجَ الشیء» در لغت به معنای ممارست و سعی و تلاش بسیار برای انجام کاری است. ممارست و اهتمام نسبت به حفظ قرآن کریم یکی از رموز موفقیت در امر حفظ قرآن می باشد که این روایت به آن اشاره دارد.


با عنایت در این روایت به میزان اهتمام ائمه معصومین علیه السلام نسبت به حفظ قرآن کریم پی می بریم چرا که حتی نسبت به افرادی که از بهره ی هوشی زیادی برخوردار نیستند و یا حفظ قرآن برای ایشان مشکل است با قرار دادن ثواب دو برابر تشویق و ترغیب نسبت به حفظ قرآن کریم صورت گرفته است در صورتی که اگر صِرف تلاوت قرآن مطلوب بود و انسان را به نتیجه ی کافی در فهم آیات می رساند شایسته بود نسبت به این گونه افراد سفارش می شد تا به جای صرف وقت زیاد برای حفظ قرآن میزان بیشتری از قرآن را تلاوت نمایند اما با این وجود می بینیم نسبت به حفظ قرآن تاکید شده است این نکته از آثار و برکات حفظ قرآن و نتایج گران بار آن پرده برمی دارد بعضی معتقدند که اگر حفظ قرآن موجب مشقت برای فرد شود این تتیجه ی معکوس دارد و نباید در این حالت به حفظ مبادرت ورزید

 ثواب الاعمال شیخ صدوق


در جواب باید گفت که چگونه مشقت در کسب علوم و فنون، سلوک معنوی، موفقیت های ورزشی، امتحان کنکور و غیره مذموم نبوده بلکه ممدوح است ولی تنها در این جا و در باب حفظ قرآن تحمّل مشقّت مذموم می شود!!!


حفّاظ قرآن، دوستان خدایند!

میلاد حضرت خاتم (ص) و رئیس مذهب جعفری حضرت امام صادق (ع) بر تمامی مسلمانان تبریک و تهنیت باد!

به امید آنکه توفیق حفظ و تلاوت قران به برکت این روز خجسته به همگان عطا گردد.

ارزشمندترین ثروت معنوی

ارزشمندترین ثروت معنوی:

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : حَمَلَةُ القُرْآنِ هُمُ المَحْفُوفونَ بِرَحمَةِ اللهِ، المُلَبِّسونَ نُورَ اللهِ، المُعَلِّمونَ کَلامَ اللهِ مَنْ عاداهُم فَقَدْ عادَی اللهَ و مَنْ والاهُم فَقَدْ والَی اللهَ.


مستدرک الوسائل /ج4/ص 254

حافظان قرآن مشمول رحمت خدا، در برکنندگان نور خدا و آموزگاران کلام خدایند. کسی که با آنان دوستی نماید با خدا دوستی نموده است.

آیات مشابه قرآن

هنگام مرور محفوظات، با آیات مشابه چه کنیم؟

در ایات قرآن کریم ایات فراوانی وجود دارند که به دلیل شباهتهایی که به یکدیگر دارند ، کار حفظ را مقداری دچار مشکل و سختی می کنند . حافظ موفق و برتر کسی است که بتواند این ایات مشابه را با دقت تمام و بدون اشتباه تلاوت کند . برای جلوگیری از اشتباه در ایات مشابه راههایی وجود دارد که آنها را بر می شمریم .

در تفاوتهای ایات مشابه دقت کنید

پیش از ذکر این راهها ، باید دانست که بهترین راه جلوگیری از اشتباه این است که شما ایات مشابه را در کنار هم یادداشت کنید و با دقت در اختلافها و تفاوتها ی آنها ، راهی را برای جلوگیری از اشتباه برای خودتان برگزینید ؛ همان گونه که اگر دو برادر دوقلو را در کنار هم قرار ندهید و در تفاوتهای آنها دقت نکنید ، همیشه در تشخیص این دو از یکدیگر اشتباه خواهید کرد ؛ مثلاً اگر به این نکته پی بردید که یکی از این دو برادر قدی کوتاه تر از دیگری دارد و نام او حسین و دیگری حسن نام دارد ، در این صورت ، هرگاه این دو برادر را با هم ببینید ، بلافاصله پی می برید که کدام حسین است و کدام یک حسن .

ایات مشابه نیز همین گونه است ؛ باید ایات قرآن را در کنار هم ثبت کنید و با دقت در ویژگیها و تفاوتها یشان ، آنها را از یکدیگر تمییز دهید .

از تجربه استادان بهره گیری کنید

حتماً حافظان قرآن سعی کنند که در جلسات حفظ حضور یابند و از تجربیات استاد حفظ بهره ببرند ؛ چرا که حافظان قرآن در طول مدتی که به حفظ مشغول بوده اند ، نکاتی را برای جلوگیری از اشتباه تجربه کرده اند که می توانید از این تجربیات بهره مند شوید و برتسلط خودتان بیفزایید .

راههای جلوگیری از خطا در ایات مشابه

برای جلوگیری از اشتباه چند راه وجود دارد که هر یک می توانند درصد خطا و اشتباه حافظ قرآن را کاهش دهند .

راه اول : توجه به معنای ایات

حافظ قرآن ، باید با توجه به معنای ایات الهی به سرّ اختلاف این ایات پی ببرد. اگر کسی با توجه به معنا ، ایات را حفظ کند ، به طور طبیعی اشتباهات او بسیار کاهش می یابد . یکی از دانشمندان علوم قرآنی نقل می کند که در بیابانی به عرب بادیه نشینی رسیدم و ایه 38 از سورة مبارک مائده را برای او تلاوت کردم : »وَ السّارِقُ وَ السّارِقَةُ فَاقْطَعُوا ایدِیهُما جَزاءً بِما کَسَبا نَکالاً مِنَ اللّهِ وَ اللّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ«؛ یعنی دستهای مرد وزن سارق را قطع کنید . این دانشمند می گوید : انتهای ایه را من به اشتباه این گونه تلاوت کردم : و الله غفور الرحیم . عرب بادیه نشین گفت : من با قرآن آشنا نیستم ، اما فکر می کنم این قسمت از ایه را اشتباه خواندید ؛ چون این دستور الهی ، یعنی دستور به قطع دست دزد ، با صفت و رحمت الهی سازگاری ندارد . مرد دانشمند می گوید : وقتی که دقت کردم متوجه شدم که ایه این گونه پایان یافته : و الله عزیز حکیم ؛ یعنی خدای متعال حکمت فوق العاده ای دارد و شکست ناپذیر است .

از این قصه نتیجه می گیریم که با دقت در مضمون ایات می توانیم پی ببریم که مثلاً در انتهای ایه چه جمله ای مناسبت تر است و می تواند بین بخشهای مختلف ایه پیوند برقرار کند و ایه راحت تر در ذهن ما باقی بماند .

مثالی را برای جلوگیری از تشابه ایات با توجه به معانی ذکر می کنم : در سورة مبارک انعام در انتهای ایات 151، 152، 153 سه جمله وجود دارد که کاملاً به یکدیگر شبیه هستند . در ایه 151 این جمله است : « ... ذلِکُمْ وَصّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ « در ایه آمده : « ... ذلِکُمْ وَصّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ » و ایه 153 نیز چنین است : « ... ذلِکُمْ وَصّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ » . این سه ایه فقط در یک کلمه با یکدیگر متفاوت اند و آنها کلمه های : «تعقلون» ، « تتقون» ، و «تذکّرون» هستند. اگر به معنای این سه ایه دقت کنیم، می بینیم ارتباطی معنوی ، معقول و منطقی بین این سه ایه برقرار است : ایه اول از تعقل سخن به میان می آورد : «لعلکم تتقون». ایه دوم از تذکّر و یاد آوری سخن می گوید : « لعلکم تذکّرون» و ایه سوم دربارة تقواست : «لعلکم تتقون» . این سه ایه ، سه مرحله از مراحل رشد انسان را بیان می کنند : مرحله اول تعقل است که انسان باید ذهن و فکر خود را به کار بیندازد و در حقایق عالم هستی اندیشه کند . مرحله دوم مرحله تذکّر است ؛ یعنی بعد از اینکه به واقعیتهایی دست پیدا کرد ، این واقعیتها را برای خود بازگو کند ، به یاد خود آورد و به خود تلقین کند . و مرحله سوم ، که نتیجه این سه مرحله است ، رسیدن به آن صفت عالی و نورانی تقواست . می بینیم که با توجه به معنای این سه ایه ارتباط بسیار روشنی بین آنها وجود دارد که از اشتباه جلوگیری خواهد کرد .

راه دوم : رمز یابی از الفاظ

اگر نتوانستیم با توجه به معانی ، علامتی را برای جلوگیری از اشتباه مشخص کنیم ، می توانیم از هر فعل ، یک حرف را به عنوان علامت انتخاب کنیم و از کنار هم قرار دادن آنها ، کلمه ای را به عنوان رمز بسازیم و آن را در ذهن خودمان ثبت کنیم تا هر وقت به این مجموعه ایات رسیدیم ، این کلمه را در ذهن تداعی کنیم و از اشتباه مصون بمانیم ؛ مثلاً در همان سه ایه سوره انعام می توانیم از کلمه «تعقلون» حرف «ع» ، از کلمه «تذکرون» حرف «ذ» و از کلمه «تتقون» حرف «ت» کلمه «عُذتُُ» (یعنی به خدا پناه بردم ) را بسازیم . این کلمه می تواند رمزی میان این ایات باشد .

مثال دیگر: در سورة مبارک بقره، ایه 136 آمده است : «قُولُوا آمَنّا بِاللّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَینا ... » . و در سورة مبارک آل عمران نیز ، ایه 84 مشابه ایه قبل است : «قل آمنا باللهِ و مَا اَنزَل عَلینا » . تفاوت این دو در کلمه های «الینا» و «علینا» است . برای انتخاب رمز ، می توانیم حرف «ع» را برای ایه سورة آل عمران برگزینیم ؛ چون حرف« ع» هم جزء حروف «علینا» است و هم یکی از حروف کلمه «آل عمران» است .

راه سوم : توجه به کتابت و محل ایات در صفحة قرآن کریم

این شیوه را با مثالی توضیح می دهم . ما در ایات مختلف قرآن می بینیم که گاه خداوند می فرماید:« مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ ... » و گاهی در ایات دیگر این جمله با یک «مَنْ» تکرار می شود : «مَنْ فِی السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ ... » . بنده با مراجعه به تمام ایاتی که در آنها کلمه «مَنْ» دوبار تکرار شده ، متوجه شده ام که تمام این ایات در صفحات سمت چپ قرآن نوشته شده اند . ایاتی که در آنها این کلمه 2 بار تکرار شده است و در صفحات سمت چپ قرآن قرارگرفته اند ، عبارت اند از :

سوره مبارک یونس ، ایه 66 : «أَلا إِنَّ لِلّهِ مَنْ فِی السَّماواتِ وَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ ... » . سورة مبارک حج ، ایه 18 : «ألَم تَرَ اَنَّ اللهَ یسْجُدَ لَهُ مَنْ فِی السَّمواتِ و مَنْ فِی الأرْضِ ... » . سورة مبارک نمل ، ایه 87 : « و یوم ینفخ فی الصور ففزع من فی السموات و من فی الارض » و ایه چهارم ، سوره زمر ، ایه 68 : « و نفخ فی الصّور فصعق من فی السموات و من فی الارض» .

راه چهارم : توجه به برخی نکات

اگر در ایات مشابه دقت کنیم ، گاهی متوجه نکاتی می شویم که توجه به آنها به ما کمک فراوانی می کنند . برخی اوقات می بینید که یکی از دو ایه مشابه ، در یک سورة خاص تکرار شده و ایة دیگر در سوره دیگر ؛ مثلاً تعبیر «علیم حکیم » و تعبیر «حکیم علیم» هر دو در قرآن به کار رفته است . با دقت در ایات قرآن متوجه می شویم که تعبیر «علیم حکیم » مخصوص سورة یوسف است و تعبیر «حکیم علیم » مخصوص سوره انعام. با توجه با این نکته ، هر وقت به این تعابیر رسیدیم ، باید ببینیم که کدام را می خوانیم؛ اگر سوره انعام باشد ، بلافاصله می گوییم : «حکیم علیم » اگر سورة یوسف باشد می گوئیم: «علیم حکیم» .

حافظان می توانند به ابتکار خود ، علاوه بر این شیوه ها ، از روشهای دیگری برای جلوگیری از اشتباه در ایات مشابه به بهره بگیرند ، اما باید حتی المقدور سعی کنیم با کمک ایات قبل و بعد و با توجه به فضای ایه ، از تشابه ایات جلوگیری کنیم ؛ زیرا استفاده از رموز و علامتها ، اگر چه در مواقع ضروری است ، ولی این آفت را هم دارد که ممکن است ذهنمان بیش از حد مشغول این رموز شود و از توجه و تسلط به اصل ایات باز بمانیم .

مشابهات قرآنی

قبل از شروع بحث مشابهات و نحوة رمزگذاری، لازم می دانیم به سؤال برخی از خوانندگان این مباحث پاسخ دهیم. سؤال این است که ایا با مراجعه به کشف الایات و معجم المفهرس و یادداشت کردن موارد مشابه می توان مشابهات را جمع آوری کرد؟ اساساً مشابهات را باید چگونه شناسایی کنیم؟

در پاسخ باید گفت که استفاده از کشف الایات و معجم المفهرس برای پیدا کردن مشابهات مفید و در پاره ای از اوقات ضروری می نماید، اما نه در ابتدای کار؛ به این معنی که منظور ما از پیدا کردن و دسته بندی و جمع آوری مشابهات قرآنی، آن دسته از ایاتی است که در ذهن شما ایجاد اشکال می کند، نه هر ایه ای که مختصر شباهتی دارد و هدف از طرح این مباحث، رفع مشکل در حفظ ایات مشابهی است که در ذهن حفاظ وجود دارد. بنابراین مقصود ما ایجاد مشابهات بی شمار نیست؛ چرا که ممکن است ایاتی با هم شباهتی اندک داشته باشند، ولی برای هیچ حافظی مشکل ایجاد نکرده باشند.

پس بهترین راه برای پیدا کردن و دسته بندی مشابهات این است که شما در هنگام مرور یا مباحثه اجزای مختلف قرآن، ایاتی را که به علت تشابه با ایات دیگر، شما را به اشتباه می اندازد، شناسایی و مشابه آن را پیدا کنید. در این مرحله اگر نتوانستید ایه یا ایات مشابه را با کمک حافظه خود بیابید، به ناچار به معجم المفهرس یا کشف الایات مراجعه می کنید.

دقت نکردن به مطلب بالا موجب شده است که بعضی از حفاظ گرامی این شبهه را مطرح کنند که جمع آوری مشابهات و رمزگذاری آن کمکی به حافظ نمی کند؛ بلکه موجب اشتباه حافظ می شود و ادعا می کنند که اگر حافظ بدون توجه به مشابهات، ایات را بخواند، دچار مشکل نمی شود؛ اما اگر حافظ به این مطلب توجه کند که این ایه مشابهی دارد و ممکن است دچار اشتباه شود، قطعاً دچار تردید و اشتباه می شود.


زندگی نامه استاد شهریار پرهیزکار

بسم الله الرحمن الرحیم

شهریار پرهیزکار
استاد شهریار پرهیزکار ، در 25 مرداد ماه سال 1343 هـ.ش در شهر تهران دیده به جهان گشود. اشتیاق خود او به آموختن قرآن و نیز جوّ مذهبى خانواده، یکى از عوامل اصلى در گرایش قرآنى او شد. خود او مى گوید: میل و اشتیاق درونى به شنیدن نغمات روحانى، اعم از دعا و قرآن که بویژه توسط مادرم در برخى مواقع به شکلى محزون تلاوت مى شد مرا ترغیب مى کرد. یکى از تفریحات کودکى من این بود که گوشه اى مى نشستم و مسابقه اى قرانى براى خودم ترتیب مى دادم و خود را قارى تجسم مى نمودم و احساس مى کردم که از من دعوت شده براى اجراى برنامه و در شروع مسابقه باید من بخوانم بعد هم با یک لحن و وضعیت خاصى شروع مى کردم به خواندن و خانواده این را دیدند بیشتر توجه شان جلب شد و مرا به جلسات قرآن راهنمایى کردند، استاد شهریار پرهیزکار، در سال 1352 که 9 سال بیشتر نداشت، با شنیدن پخش چند تلاوت زیبا از مسابقات جهانى در مالزى که از طریق تلویزیون پخش مى شد، مجذوب تلاوت قرآن شد و بخصوص تلاوت استاد محمد تقى مرّوت که رتبه نخست آن سال را در مسابقات مالزى را کسب کردند، بر او اثرى ویژه گذاشت و زندگى آینده اش در مسیر قرآن رقم زد.
آقاى شهریار پرهیزکار، روخوانى و روانخوانى و مباحث اجمالى در زمینه تجوید مقدماتى را در محضر استاد ادیب و تجوید و صوت و لحن قرآن کریم را همزمان در جلسات استاد مروت آغاز کرد. و سپس با راهنمایى استاد و مروت به جلسات درس استاد مولائى حضور یافت و بدین ترتیب، حفظ قرآن را نیز آغاز نمود. استاد پرهیزکار، اولین بار بصورت رسمى در مسابقات قرآنى که در سال 1356 در مسجد لاله زار و در مقابله با رژیم طاغوت برگزار شد به تلاوت پرداخت در این مراسم که بسیار با شکوه برگزار شد آیاتى از سوره مبارکه یوسف را به زیبائى تلاوت کردند.
آقاى پرهیزکار پس از دریافت دیپلم در سال 1360، در دانشگاه شهید بهشتى تهران و در رشته کامپیوتر و نرم افزار تحصیل خود را آغاز کرد و مدرک کارشناسى را دریافت نمود. آقاى پرهیزکار در سال 1369 ازدواج کرد که ثمره این ازدواج دو فرزند بنامهاى فاطمه و مهدیه است.
استاد پرهیزکار قرآن کریم را در طول سه سال در جلسات حفظ استاد مولائى از حفظ نمود او همچنین در بسیارى از مسابقات داخلى در کشور شرکت کرده و رتبه هاى ممتاز کسب نموده است.
در سال 1362 در مسابقات بین المللى جمهورى سلامى ایران در حفظ 15 جزء رتبه نخست را کسب کرد همچنین در سال 1364 در حفظ 20 جزء رتبه دوم را در کشور عربستان بدست آورد در سال 66 هم استاد پرهیزکار در رشته حفظ کل قرآن در مسابقات بین المللى ایران شرکت کرد و رتبه نخست را در این مسابقات از آن خود ساخت. او علاوه بر آن، در سال 71 نیز به رتبه نخست مسابقات کشور عربستان در رشته حفظ کل دست یافت. وى شیرین ترین خاطرات فراموش نشدنى خود را دستبوسى حضرت حضرت امام خمینى (ره) و تفقد و صمیمیت ایشان را با خود دانسته و خاطره دیگر را ورودشان به داخل کعبه پس از انجام مسابقات عربستان، در سال 66 مى داند.
دوره کامل تلاوت ترتیلى با صداى استاد پرهیزکار که از سالها پیش و به برکت نظام مقدس جمهورى اسلامى ایران ضبط شده است همه ساله از شبکه هاى مختلف رادیو و تلویزیون جمهورى اسلامى ایران پخش مى شود. که بسیار مورد توجه دوستداران و علاقه مندان به قرآن قرار گرفته است. نوار کاست با تکرار تلاوت ترتیل با صداى استاد پرهیزکار براى علاقه مندان به حفظ قرآن کریم تدوین شده است و در دسترس علاقه مندان است. آقاى پرهیزکار مانند بسیارى دیگر از اساتید و صاحبظران امر تلاوت معتقدند که قارى قرآن شایسته است در ابتداى کار از یک قارى مصرى برجسته تقلید کند و در این مرحله باید از هرگونه ابداع و ابتکار سبک نوین پرهیز کند او معتقد است پس از سپرى کردن این دوره مى توان سبکى نو، ابداع کرد به همین دلیل خود او نیز در ابتدا از مرحوم استاد عبدالباسط سپس مرحوم منشاوى و پس از آن از مصطفى اسماعیل تقلید نموده است.آقاى پرهیزکار به قاریان جوانى که در ابتداى راه هستند سفارش مى کند که در شنیدن تلاوتها براى یادگیرى توجه و دقت بالایى را مبذول دارند؛ یعنى بصورت تفننى به تلاوت گوش ندهند بلکه به تمام ظرایف و ریزه کارى هاى تلاوت قارى مورد تحقیق گوش بسپارند. استاد پرهیزکار تا کنون در جلسات مختلفى در سطح تهران و یا در دبیرستانهاى مختلف در زمینه اى قرآنى تدریس کرده اند ایشان هم چنین در دانشکده الهیات و معارف اسلامى دانشگاه تهران دو واحد درس آوا شناسى را تدریس نموده است. آقاى پرهیزکار در زمینه فعالیت هاى قرآنى خود در دوره هاى تربیت مربى قرآن، در سپاه پاسداران و تصمیم گیرى جلسات برخى از نهادهاى کشور حضورى فعال داشته است. او در طول 8 سال دفاع مقدس که دل و جان نیروهاى رزمنده لبریز از معنویت بود، در ایامى که مجاهدان این مرز و بوم با عشق به قرآن و اهل بیت (ع) لحظات را سپرى مى کردند حضور قاریان برجسته کشور در جمع آنان تأثیرى بسزا داشت، از این رو استاد پرهیزکار نیز مانند بسیارى از برادران قارى در جمع رزمندگان اسلام در جبهه هاى مختلف حاضر مى شد و با تلاوت آیات وحى دل و جان آنها را از عشق حق حیاتى دوباره مى بخشید.
آقاى پرهیزکار معتقد است که حضور قرآن در جامعه موجب طراوت بخشیدن به زندگى مردم و ایجاد امید به رحمت پروردگار و در نتیجه ایجاد آرامش و ممانعت از انحرافات فکرى و اعتقادى در جامعه است. او در کنار انس با قرآن به مطاله نیز اهتمام مى ورزد و علاوه بر مطالعه تفسیرهاى قرآن به ترجمه کتاب در زمینه کامپیوتر پرداخته است. او کتابى نیز در زمینه حفظ قرآن به رشته تحریر در آورده است که در این کتاب به نکات خاصى در زمینه حفظ قرآن کریم اشاره شده است. او علاوه بر اوقاتى که در کنار سایر فعالیتها به خانواده اختصاص داد، به بسیارى از کشورها براى تبلیغ قرآن نیز سفر نموده است. از جمله این کشورها مى توان عربستان، لیبى، سوریه، مالزى، تانزانیا، و اطریش را نام برد که در تمامى این کشورها تلاوتهایش مورد استقبال مسلمانان قرار گرفته است.آقاى پرهیزکار از اساتید؛ رفعت، شعشاعى، مصطفى اسماعیل و شعیشع به عنوان قاریان برتر پیشکسوت در کشور مصر یاد مى کند. او همچنین در میان اساتید حاضر در کشور مصر از اساتید: شحات محمد انور، اللّیثى و نعینع به عنوان قاریان برتر کشور مصر نام مى برد. آقاى شهریار پرهیزکار که تا کنون بارها و بارها در مسابقات بین المللى در کشورمان و نیز در مسابقات بین المللى کشور مالزى به قرائت پرداخته است معتقد است که: فعالیتهاى قرآنى در کشور باید از حالت ضعیف، پراکنده و غیر تشکیلاتى خاج شود و مورد توجه مسئولان قرار گیرد او همچنین به همدلى واقعى در میان عناصر قرآنى کشور به عنوان یکى از عوامل مهم براى گسترش فعالیتهاى قرآنى کشور نام مى برد او به دلسوزان مسائل قرآنى در کشور سفارش مى کند تا در موضعگیرى هاى خود همواره تمایلات معنوى را مدّ نظر بگیرند و از هرگونه نفسانى عمل کردن در این زمینه بپرهیزید او هم چنین از برگزارى مسابقات قرآن کریم در سطح داخلى به عنوان یکى از اقدامات مؤثر در زمینه نشر فرهنگ قرآنى یاد مى کند و معتقد است که باید تشکیلات مستقل و منظمى در سازمان اوقاف باشد تا امر مسابقات قرآن سازماندهى شود.
وى در توصیه هاى خود به جوانان معتقد است که فعالیت در امر قرآنى به یک اشتیاق و علاقه خاصى نیازمند است و صرف دوست داشتن را کافى نمى داند؛ باید عشق و علاقه در خود ایجاد کرد تا بتوان با این موتور محرکه که از درون ما را سوق مى دهد به سمت انس هر چه بیشتر با قرآن در این عرصه موفق باشیم.


روش آموزش قرآن به کودکان

روش یاد دادن سوره های قرآن به خردسالان چگونه است؟

‏آموزش قرآن یکی از حقوق مسلّم فرزندان است که متوجه والدین به خصوص پدران است.

پیامبر اکرم(ص) می فرماید: "حق فرزند بر پدر آن است که به او قرآن بیاموزد".(1) بر این عمل، پاداش فراوانی است.
رسول خدا(ص) می فرماید: "هیچ مردی فرزند خود را قرآن نیاموزد مگر این که خداوند پدر و مادر کودک را در روز قیامت تاج پادشاهی عطا کند و دو لباس بهشتی به آنان بپوشاند که هرگز مردم مانند آن را ندیده باشند".(2)

یکی از روش‏های تربیت فرزندان، تشویق به قرائت قرآن است.
پیامبر اکرم(ص) می فرماید: "فرزندانتان را بر سه ویژگی تربیت کنید: محبت پیامبرتان، محبت اهل بیت و قرآن".(3)

برای این که فرزندتان با قرآن آشنا شود:

1
ـاز شیوه همانند سازی استفاده کنید، یعنی در عمل به قرآن اهمیت قائل شوید و تلاوت قرآن را در برنامه خود قرار دهید و با آهنگ آن را بخوانید. اگر ممکن است از طریق رادیو قرآن، آهنگ دلنشین و جذاب قرآن را در منزل طنین اندازید تا گوش فرزندتان با آهنگ قران انس پیدا کند و فضای خانه از بوی عطر قرآن، معطر گردد.


2
نوارهای ترتیل و تکرار آیات قران و برنامه صبا را که به صورت سی دی ارائه است، تهیه نمایید.

3
ایشان را پس از رسیدن به سنین بالاتر به مراکز آموزش قرآنبفرستید

4
در مراحل مختلف از تشویق دریغ نورزید.



5
ـکتابهایی را که در رابطه با روش آموزش قرآن و حفظ آن چاپ شده مطالعه فرمایید که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم.
1
ـ کتاب جرعه جرعه ملکوت،
2
ـ حفظ قرآن در پنج مرحله،
3
ـ بهترین روش حفظ قرآن،
4-حافظان نور


پی نوشت‏ها:

1.
کنز العمال، ج 16، ص 417.
2.
وسائل الشیعه، ج 4، ص 825.
3.
کنز العمال، ج 16، ص 456.


قدم های اولیه حفظ قرآن

الف: قرآن مناسب برای حفظ


برای حفظ قرآن باید قرآنی را انتخاب کرد که در درجه اول قطع متوسطی داشته باشد.یعنی نه خیلی کوچک باشد،نه خیلی بزرگ .مثلاً قطع رحلی،چون همان طوری که بعداً توضیح داده خواهد شد،بایدانسان بتواند تصویر صفحه ای را که حفظ می کند-با تمام ویژگی هایش-در ذهن خود داشته باشد.یعنی به اصطلاح تصویر آن صفحه را در ذهن خود ببیند.بنا بر این اگراندازه صفحه خیلی بزرگ یا بیش از حد کوچک باشد،به راحتی در ذهن جای نمی گیردوبازسازی تصویر آن درذهن کار آسانی نیست.همچنین صفحه های بزرگ فرد را دچار سر در گمی واحتمالاًخستگی می کند،به عبارتی جمع بندی چنین صفحه ای به مراتب دشوارتر از صفحه های متوسط ومعمولی است.قطع هایی هم که بیش ازحد کوچک هستند،علاوه بر اینکه ذهن و چشم را خسته می کنند،در هنگام یاد آوری و بازسازی آن در ذهن ممکن است آیات وسطر ها با هم تداخل پیدا کنند.البته برای یاد آوری آیات می توان قرآن کوچکی درجیب داشت وازآن استفاده کرد.ولی بایدازهمان نوع قرآنی باشدکه باآن حفظ می کنید. مثلاًهردورسم الخط عثمان طه باشد.

رنگ صفحات حتی المقدور رنگ صفحه باید دارای این ویژگی ها باشد جذاب باشد:مثلاًرنگ سبز یا هر رنگ ملایم دیگری که با صلیقه فرد جور بیاید. دارای رنگ های تند نباشد: چون قرار است زیاد با قرآن سروکار داشته باشیم،رنگ های تند مثل رنگ قرمز،برای مدت طولانی،ذهن و چشم را خسته می کند. تاآنجا که ممکن است ساده باشد: متن صفحه هایی که زیاد نقش و نگار دارند-مثل کاغذ های ابروباد-شاید جذاب باشند ولی ممکن است تمرکز حواس فرد را کمترکنند.باید توجه داشت که این نکات هم در مورد زمینه صفحه وهم در مورد خطوط آیات صدق می کند

بدون ترجمه باشد:
درهر کاری باید ابتدا هدف آن کار رادر نظر داشت ودراین مبحث هدف ما حفظ آیات قرآن است و نه حفظ ترجمه قرآن.به همین خاطر لازم است تمام تمرکز ما روی حفظ آیات باشدوچیزدیگری توجه ما را جلب نکند.به همین خاطر باید از قرآنی استفاده کرد که فقط متن آیات را دربر داشته باشدوترجمه یا هر گونه توضیح دیگری درصفحات مشاهده نشود.چون یکی از نکات مهم در حفظ قرآن تمرکز حواس است وباید سعی ما بر این باشد تا آنجا که می توانیم موانع این تمرکز را کمتر کنیم .دانستن معنی یا لااقل مفهوم کلی آیات کمک زیادی به حفظ ویادآوری آیات می کند،ولی این مطلب دیگری است .به هر حال توصیه می شود ،برای تمرکز حواس هرچه بیشتر و همچنین نظم در حفظ ترتیب صفحه ها(در مورد قرآن هایی که یک صفحه متن ویک صفحه ترجمه دارند)بهتر است از قرآنی که هیچ نوع ترجمه ای نداشته باشد استفاده کرد..

ب: مکان مناسب

در مورد مکان حفظ چند نکته کلی باید مد نظر قرار بگیرد.اینکه درچه مکان هایی به حفظ بپردازیم که بیشترین بازده را داشته باشد خود مسئله در خور توجهی است،اما شاید در ابتدا لازم باشد بدانیم در چه مکان هایی نباید کارهای ذهنی وبخصوص حفظ را انجام داد.در اصل می توان از این نگاه مکان ها را به سه دسته تقسیم کرد:
1-
مکان هایی که برای حفظ مناسب نیست:
این هم به دو دسته تقسیم می شود ،یکی مکان هایی که از لحاظ معنوی برای حفظ شایسته نمی باشند و خوب نیست انسان در آن مکان ها به حفظ قرآن بپردازد که واضح است و نیاز به توضیح بیشتری ندارد.همچنین طهارت وپاکیزگی وغصبی نبودن مکان و همچنین لباس حافظ نیز می تواند یکی از عوامل موثرمعنوی جهت موفقیت در حفظ قرآن باشد.دوم مکان هایی که تمرکز حواس انسان را به هم می زنند.بدیهی است در مکان های شلوغ - پر سر وصدا - سرد - بیش از حد گرم ویا هر مکانی که به نحوی انسان را دچار مشکل کند وتمرکز حواس را به هم بزند ،نمی توان به حفظ قرآن پرداخت.
2-
مکان هایی که برای حفظ مناسب است:
اگر نباید های مورد قبلی را رعایت کنیم می توان مکانی شایسته حفظ داشت.آرامش یکی از مهمترین عوامل تمرکز حواس استمحیط آرام وبی سر وصدا ازشرایط اولیه حفظ است.اگردر جایی هستید که تلوزیون یا رادیو روشن است،چند نفر با هم صحبت می کنند ویا سر وصدای بچه ها بلند است ،بهتر است برنامه حفظ را به وقت دیگری موکول کنید .پس محیط آرام اولین شرط یک مکان مناسب است
3-
مکان هایی که از لحاظ معنوی برای حفظ شایسته تر است مثل مساجد واماکن متبرکه،.البته در مکان هایی مثل مساجد که معمولاًشلوغ است یا هر لحضه ممکن است کسی وارد شود نمی توان تمرکز چندانی داشت.پیشنهاد می شود برای بعضی از مراحل دوره از این اماکن استفاده شود.به طور خلاصه می توان گفت مکانی را که برای حفظ انتخاب می کنید باید محیطی آرام ومناسب ومکانی پاکیزه ودور از هر گونه دغدغه باشد.نکته دیگر اینکه سعی کنید مکان حفظ تا انجا که ممکن است ساده باشد،زرق وبرق های اضافی-تصاویر متعدد وچیزهایی از این قبیل ممکن است حواس انسان را به جای دیگری معطوف کند.مثلاً،در مورد نماز،اگر دقت کرده باشید،بسیاری از چیزهایی که مکروه قلمداد شده است عواملی هستند که تمرکز حواس نمازگزار را به هم می زنند.اینکه روبروی عکس نماز خواندن مکروه است ویا مقابل درب باز نماز نخوانید ونکاتی از این قبیل.که شاید یکی از فلسفه های مکروه بودن این موارد همان بر هم خوردن تمرکز حواس نمازگزار باشد،برای حفظ قرآن هم-حد اقل برای اینکه بهتر حفظ کنیم-باید تا آنجا که می شود عوامل بر هم زننده تمرکز را از بین برد تا حواس انسان فقط به یک موضوع،که همان حفظ قرآن است،معطوف باشد.نا گفته نماند که در مورد کودکانی که در سنین پایین تر هستند،جذاب کردن محیط وامکانات حفظ-البته در حد لازم-نه تنها خوب است بلکه گاهی اوقات جهت تشویق وترغیب بیشتر ضروری ست

نکته
دیگر اینکه سعی کنید حتی المقدور در یک مکان معین ومشخص به حفظ بپردازید وتا آنجا که ممکن است محل حفظ را عوض نکنید.
فرضاًاین طور برنامه ریزی کنید که هر روز در محل مشخصی-مثلاًدر فلان اتاق-و همچنین در یک ساعت مشخص به حفظ قرآن بپردازید.این خود موجب می شود که انسان به شکلی به آن مکان وزمان معین عادت کند وبه اصطلاح نسبت به آن موقعیت مکانی وزمانی خاص شرطی بشود،و هر روز جهت انجام کار مورد نظر-که همان حفظ قرآن است-درهمان زمان مشخص،به مکانی که عادت کرده است برود.یکی دیگر از فوائد مکان ثابت این است که معمولاًوقتی انسان وارد محیط جدیدی می شود،مدتی را صرف کنجکاوی در چگونگی محیط می کند وچه بسا در حین حفظ حواسش به جزئیات محیط جدید باشد،ولی مکانی که فرد هرروز با آن سر وکار دارد برایش عادیست واین مشکلات را ندارد.پس دقت کنید که مکان حفظ خود را عوض نکنید مگر اینکه آن مکان دیگر محیط مناسبی برای حفظ نباشد،یا واقعاًازآن خسته شده اید واحتیاج به یک تنوع دارید.مطلب دیگری که قابل ارائه هست این است که بعضی ها به علت شغل ویا هر مسئله دیگری ناچارند در دو مکان به حفظ بپردازند.اینان هم باید سعی کنند که همان دو مکان هم دو مکان مشخص با زمان های معین باشد .البته اگر سعی شود فقط یک مان باشد بهتر است.زمان را می توان تقسیم کرد. در یک مکان مشخص در دو زمان -مثلاًصبح وشب-به حفظ پرداخت.

ج:برنامه ریزی

کسی که می خواهد حفظ قرآن راشروع کند باید از همان اول کار یک برنامه ریزی دقیق داشته باشدوسعی کند تا آخر کار یک برنامه دقیق و منظم را دنبال کند.ویژگی های کلی برنامه حفظ می تواند به این صورت باشد

برنامه ای قابل اجرا باشد:یعنی برنامه ای باشد که بتوان آن را پیاده کرد ومورد استفاده قرار داد.سنگین نباشد،با وقت انسان سازگار باشد، معمولا بعضی ها در آغاز کار برای خود برنامه های سنگین می ریزند و بعد گیر می کنند.

با سایر برنامه های ما هماهنگ باشد:برنامه ای که در نظر گرفته می شود باید هم ازلحظ حجم و هم از لحاظ زمانی با سایر برنا مه هایی که داریم-مثلاًبرنامه های درسی- هماهنگی داشته باشد و به اصطلاح تداخلی بین بر نامه ها بوجود نیاید.یعنی هر چیز به جای خود.برنامه حفظ قرآن،درس،تفریح،کار واستراحت،هر کدام وقت خودش را بشناسد.واین امر می طلبد که فرد حفظ کننده نه تنها برای حفظ قرآن،بلکه برای سایر امور نیز برنامه ریزی داشته باشد.به بیان دیگر می توان گفت:یکی از شرایط مهم حفظ قرآن این است که انسان زندگی منظمی داشته باشد لا اقل کارهای مستمرش تابع یک نظم نسبی باشد.وگرنه ممکن است به هیچ کدام از کارهایش نرسد.نه حفظ،نه درس ونه کارهای دیگر
برنامه ای انعطاف پذیر باشد:

معمولاًبرای هر کسی کارهای نا خواسته پیش می آید،یا گاهی اوقات حجم بعضی از برنامه ها زیاد می شود -مثلاًفصل امتحانات و سنگین شدن بر نا مه های درسی-به همین خاطر لازم است که برنامه حفظ ما قابل انعطاف باشد.(البته نه بیش از حد)یعنی بتوان آن را در یک چهار چوب مشخص کم وزیاد کرد.مثلاًمی توانید برای زمان یا میزان حفظ روزانه خود یک حد اقل و حد اکثر بگذارید که فرضاًمیزان حفظ بین یک تا یک ونیم صفحه وزمان آن روزانه یک ساعت تا یک ساعت ونیم باشد.ولی نکته ای که باید به آن التفات داشت این است که اصل برنامه باید ثابت باشد ودر مواقع ضرورت از مجال ها استفاده کردمثلاًبرنامه شما این است که روزی یک ساعت یک صفحه حفظ کنید،ودر مواقع خاص این برنامه به روزی نیم صفحه با نیم ساعت زمان تبدیل می شود.بعضی ها هم گفته اند برنامه ای خوب است که یک حد اقل داشته باشد ولی حد اکثر نداشته باشد .اینطوری:من حد اقل باید روزی یک صفحه حفظ کنم بیشتر شد عیبی ندارد کمتر نباید بشود. البته این خوب است ولی بهتر است حد اکثر آن هم مشخص شودکه مثلاًدیگر روزی بیش از سه صفحه هم حفظ نمی کنم.این مسئله در مورد زمان نیز مصداق دارد.به طور کلی بایدبین ماکزیمم ومینیمم برنامه ما تعادل و تناسبی بر قرار باشد.اینطور صحیح نیست که بگوییم من حد اقل روزی یک صفحه حفظ می کنم وحد اکثری ندارد ،وقت کنم روزی ده صفحه هم حفظ می کنم.در مورد زمان هم همینطور،خودتان را به میزان زمان مشخصی عادت دهید که حد اقل داشته باشد وحد اکثر آن هم با حد اقلش تناسب داشته باشد.مثلاًروزی یک ساعت تا یک ساعت ونیم،نه فرضاًروزی یک ساعت تا هرچه که شد

آشنایی با قوائد تجوید،روخوانی و وقف وابتدا:



لازم است فردی که قرآن حفظ می کند به این قوائد آشنایی داشته باشد و قبل از شروع کار حفظ باید ابتدا صحیح خواندن قرآن را آموخت.تا هم قرآن را غلط نخوانیم وهم اینکه غلط حفظ نکنیم.چون معمولاًبرای حفظ هر آیه لازم است چند بار آن آیه از رو و چندین بار از حفظ خوانده شود،حال اگر کسی با قوائد صحیح خوانی قرآن آشنایی نداشته باشد در اثر تکرار زیاد همان لحن غلط در ذهنش می ماند و بعد درست کردنش بسیار مشکل می شود.مخصوصاًدر مورد مخارج وصفات حروف،که اگر کسی به صورت نادرست تکرار زیاد داشته باشد برایش ملکه شده و در ذهنش همانطور باقی می ماند و درست کردنش خیلی سخت تر می شود .به همین خاطر باید اول قوائد صحیح خوانی قرآن را آموخت و بعد به حفظ قرآن پرداخت.

ترتیل خوانی و لهجه عربی:
هم در زمانی که آیات را به قصد حفظ می خوانید و تکرار می کنید وهم در زمان دوره ،چه از رو بخوانید و چه از حفظ،باید با یک صوت آهنگین و لهجه عربی باشد.با همان شیوه ای که امروزه به ترتیل مشهور است که در اصل همان تدویر است.این امر چند کمک به شما می کنداولاینکه وقتی با یک صدای نیکو وآهنگین بخوانید بیشتر به خواندن وحفظ قرآن ترغیب می شوید ومی توانید مدت طولانی تری به حفظ یا دوره بپردازید.دومینحسن این کارساخته شدن و پخته شدن صدای شماست.حتی برای کسانی که در زمینه صوت وقرائت کار می کنندتوصیه می کنند که هرروز مقداری از قرآن به صورت ترتیل بخوانند.سومینفایده این کار این است که قوائد تجوید وروخوانی را بهتر می شود بجا آور.البته در هنگام تکرار برای حفظ یکی دو بار هم بدون آهنگ و به اصطلاح به صورت فصیح خوانی بخوانید با رعایت کامل تجوید و لهجه ی عربی(زمانی که از حفظ می خوانید)

در مورد لهجه عربی هم منظور این است که قرآن را عربی بخوانید نه مثلاً با لهجه فارسی.کسره نزدیک به یا تلفظ شود،ضمه نزدیک به واو،الف مدی بعد از حرف استعلا باز تلفظ گردد ویا اینکه حروف در مخارج صحیح عربی تلفظ گردد.


تسلیت

رحلت جانسوز نبی مکرم اسلام (ص) و سبط بزرگوارش امام حسن مجتبی(ع) را به تمامی قرآن دوستان تسلیت عرض میکنیم.

حافظ قرآن

سزا نیست که حافظ قرآن، کسی از اهل زمین را از خود ثروتمندتر بپندارد، هر چند سراسر پهنه گیتی را مالک باشد.

بحارالانوار : ج 92 / ص 192 / ح 5


آرزوی حضرت خاتم صلی الله علیه


پیامبر فرمود: «لَوَدِدت اَنَّها فِی قَلب کُلِّ اِنسانٍ مِن اُمتی، به خدا ، دوست داشتم این سوره (سوره یس) در قلب هر یک از افراد امت من جای گیرد.


حضرت ایه الله وحید خراسانی دامت برکاتهپس از ذکر این حدیث در جلسه درس تفسیر سوره یس در مسجد اعظم قم بیاناتی با این مضمون فرمودند:

هر کس که این سخن به او رسید سعی کند که هر روز این سوره را بخواند سرّ آن این است که آرزوی خاتم ص در آن است و از همین امروز شروع کنید و ثواب قرائت آن را تقدیم کنید به وجود حضرت خاتم ص روز بعد به فاطمه زهرا س روز سوم به امیرالمومنین ع ...تا وجود مبارک حضرت صاحب ع که در این ترتیب هم سرّی است.


دوستان قرآنی عزیزی که پس از خواندن این حدیث زیبا از رسول خدا ص تصمیم گرفتند که هر روز این سوره را بخوانند می توانند با مراجعه به سایت

www.bayasin.com

در خانواده ی یاسین ثبت نام کنند و از مزایای سایت نیز برخوردار شوند.

این مطلب را به دوستان و عزیزانتان نیز انتقال دهید.

التماس دعا



بیمه قرآنی

هرگاه خواستید مالتان از دزدی و نابودی بیمه شود دو آیه ی انتهای سوره مبارکه اسراء را سه مرتبه به آن بخوانید.

هنگام مسافرت یا ترک ماشین در محلی و یا هر چیز دیگری می توان خواند.